Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN VĂN CƯỜNG

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TẠI HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN VĂN CƯỜNG

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TẠI HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI

Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ THÚY PHƯƠNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Các số

liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong

bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đều có

nguồn gốc rõ ràng.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Cường

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận

được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo tại trường Đại học Kinh tế

và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè,

đồng nghiệp và gia đình.

Nhân dịp hoàn thành luận văn, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc,

Ban Quản lý đào tạo, Khoa Quản lý kinh tế - Đại học Kinh tế và Quản trị kinh

doanh - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực

hiện đề tài và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Đỗ Thị Thúy Phương, cô giáo hướng

dẫn luận văn, cô đã giúp tôi có phương pháp nghiên cứu đúng đắn, nhìn nhận vấn

đề một cách khoa học, logic, qua đó đã giúp cho đề tài của tôi có ý nghĩa thực tiễn

và có tính khả thi.

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức tại huyện

Mường Khương, tỉnh Lào Cai đã giúp tôi nắm bắt được thực trạng, cũng như những

vướng mắc và đề xuất trong công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện.

Qua quá trình nghiên cứu làm luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, ủng hộ

của cô giáo hướng dẫn, các anh, chị, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình tôi đã tạo điều

kiện để tôi có thể hoàn thiện luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Cường

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài...................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:................................................................ 2

4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn.................................................................... 3

5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC............................................................................ 5

1.1. Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách nhà nước ...... 5

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản........................................................................ 5

1.1.2. Vai trò của quản lý ngân sách nhà nước ................................................. 8

1.1.3. Đặc điểm của quản lý ngân sách Nhà nước .......................................... 14

1.1.4. Những quy định trong quản lý ngân sách cấp huyện............................ 15

1.1.5. Một số vấn đề lý luận chung về ngân sách nhà nước cấp huyện và

quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện........................................................... 18

1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp huyện ................... 27

1.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước tại một số địa phương........... 29

1.2.1. Kinh nghiệm quản lý ngân sách của một số địa phương ...................... 29

1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai .......... 35

iv

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 36

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu............................................................................ 36

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 36

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 36

2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin................................................................. 38

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 38

2.3. Hệ thống thông tin nghiên cứu................................................................. 39

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiện trạng của địa phương .............................. 39

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hoạt động thu, chi ngân sách nhà nước

của huyện ........................................................................................................ 40

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở

HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI ....................................... 42

3.1. Giới thiệu địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai......................... 42

3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ................................................................. 42

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội...................................................................... 43

3.1.3. Đánh giá về những thuận lợi và khó khăn của huyện Mường

Khương trong phát triển kinh tế - xã hội......................................................... 44

3.2. Thực trạng quản lý ngân sách nhà nước huyện Mường Khương, tỉnh

Lào Cai ............................................................................................................ 45

3.2.1. Giới thiệu về đơn vị tham mưu quản lý NS huyện Mường Khương .... 45

3.2.2. Công tác lập, phân bổ và giao dự toán NS huyện Mường Khương...... 48

3.2.3. Thực trạng chấp hành ngân sách nhà nước huyện Mường Khương..... 55

3.2.3. Quyết toán ngân sách ............................................................................ 62

3.2.4. Quyết toán Ngân sách Nhà nước huyện Mường Khương .................... 65

3.2.5. Công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách nhà nước ................................. 67

3.3. Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách Nhà nước

huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai.............................................................. 70

3.3.1. Nhóm nhân tố khách quan .................................................................... 70

v

3.3.2. Các nhân tố chủ quan ............................................................................ 73

3.4. Đánh giá chung về quản lý ngân sách nhà nước huyện Mường

Khương, tỉnh Lào Cai...................................................................................... 78

3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 78

3.4.2. Những tồn tại, hạn chế .......................................................................... 79

3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 80

Chương 4: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN

LÝ NSNN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI..................... 83

4.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng tăng cường quản lý NSNN................ 83

4.1.1. Quan điểm ............................................................................................. 83

4.1.2. Mục tiêu................................................................................................. 84

4.2. Các giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý ngân sách

nhà nước tại huyện Mường Khương ............................................................... 84

4.2.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán NSNN................................................ 84

4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành và quyết toán ngân sách...................... 86

4.2.3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách nhà nước huyện... 89

4.2.4. Các giải pháp khác ................................................................................ 92

4.2.4.1. Tăng cường quản lý, bồi dưỡng, khai thác nguồn thu mới................ 92

4.2.4.2. Quản lý, sử dụng có hiệu quả các khoản chi ngân sách nhà nước..... 95

4.2.4.3. Đổi mới cơ chế phân cấp quản lý và điều hành ngân sách các cấp ... 97

4.2.4.4. Nâng cao trình độ, kỹ năng và trách nhiệm của đội ngũ quản lý

ngân sách nhà nước ......................................................................................... 98

4.3. Một số kiến nghị..................................................................................... 100

4.3.1. Đối với Chính phủ............................................................................... 100

4.3.2. Đối với Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh Lào Cai............................... 101

KẾT LUẬN.................................................................................................. 103

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 105

PHỤ LỤC..................................................................................................... 106

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CNTT : Công nghệ thông tin

HĐND : Hội đồng nhân dân

KBNN : Kho bạc nhà nước

KT-XH : Kinh tế - Xã hội

NSNN : Ngân sách nhà nước

QLNN : Quản lý nhà nước

SXKD : Sản xuất kinh doanh

TC - KH : Tài chính - Kế hoạch

UBND : Ủy ban nhân dân

XDCB : Xây dựng cơ bản

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Thống kê mẫu khảo sát .......................................................... 38

Bảng 3.1: Dự toán thu chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện

Mường Khương qua các năm 2017-2019............................... 52

Bảng 3.2: Kết quả khảo sát về công tác lập dự toán ngân sách nhà

nước trên địa bàn huyện Mường Khương .............................. 54

Bảng 3.3: Tình hình chấp hành dự toán thu - chi theo nội dung trên

địa bàn huyện Mường Khương qua các năm 2017-2019 ........ 60

Bảng 3.4: Kết quả khảo sát về công tác chấp hành dự toán ngân sách

trên địa bàn huyện Mường Khương ....................................... 61

Bảng 3.5: Tình hình phê duyệt hồ sơ quyết toán ngân sách trên địa

bàn huyện Mường Khương 2017-2019 .................................. 63

Bảng 3.6: Kết quả khảo sát về công tác quyết toán dự toán ngân sách

nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương ........................ 64

Bảng 3.7. Kết quả quyết toán thu - chi của NSNN huyện Mường

Khương giai đoạn 2017 - 2019 .............................................. 66

Bảng 3.8: Kết quả công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách nhà nước

trên địa bàn huyện Mường Khương ....................................... 67

Bảng 3.9: Kết quả đánh giá về công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách

nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương ........................ 69

Bảng 3.10: Nguồn lực tài chính huy động cho huyện Mường Khương

giai đoạn 2017 - 2019 ........................................................... 74

Bảng 3.11: Đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách trên địa bàn huyện

Mường Khương giai đoạn 2017-2019.................................... 75

Bảng 3.12: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý NSNN tại

địa bàn huyện Mường Khương giai đoạn 2017-2019 ............. 77

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1: Quy trình tổ chức thu NSNN tại huyện Mường Khương ......... 55

Hình 3.2: Quy trình chi ngân sách nhà nước tại huyện Mường Khương ....... 57

Hình 3.3: Quy trình quyết toán ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện

Mường Khương............................................................................... 62

Hình 3.5: Tốc độ tăng trưởng kinh tế huyện Mường Khương giai đoạn

2017 - 2019 ..................................................................................... 70

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở

nước ta đòi hỏi Nhà nước phải sử dụng một cách có hiệu quả các công cụ, chính

sách tài chính, tiền tệ, đặc biệt là công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước. Vì

ngân sách nhà nước là công cụ chính sách quan trọng bậc nhất của quốc gia, là khâu

quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Thực hiện tốt chính sách này sẽ góp phần

khắc phục khuyết tật của cơ chế thị trường thông qua việc sử dụng bàn tay hữu

hình, chủ yếu là chính sách tài chính nhằm điều tiết nền kinh tế có hiệu quả. Mặt

khác, thông qua sử dụng công cụ này mới có thể quản lý thống nhất nền tài chính

quốc gia, động viên toàn bộ nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu

cầu của công cuộc đổi mới đất nước.

Tăng cường quản lý ngân sách nhà nước, đổi mới quản lý thu, chi ngân sách

sẽ tạo điều kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách tiết kiệm, có hiệu quả hơn.

Việc sử dụng ngân sách có hiệu quả, giúp Việt Nam sớm đạt được mục tiêu công

nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội,

nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.

Công tác quản lý NSNN tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai trong

những năm qua đã có nhiều đổi mới, đạt được những kết quả đáng kể, góp phần

phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội trên địa bàn, đời sống vật chất và tinh thần của

nhân dân được cải thiện, nâng cao; an ninh quốc phòng được giữ vững và ngày càng

đáp ứng tốt hơn yêu cầu của công cuộc đổi mới hiện nay.

Tuy nhiên công tác quản lý NSNN của huyện còn một số tồn tại: Công tác

thu ngân sách trên địa còn hạn chế, số thu ngân sách hàng năm tăng chưa được

nhiều (tỷ lệ quyết toán/thực hiện thu NSNN chưa đảm bảo, năm 2017 đạt 95,44%,

năm 2018 đạt 98,5% và năm 2019 đạt 99,47%), Công tác kiểm tra, thanh tra quản lý

NSNN còn nhiều vi phạm: Đối với kiểm toán, số kiến nghị năm 2017 đạt 98,18 tỷ

đồng, trong đó đã xử lý là 21,67 tỷ đồng, số tồn tại chưa xử lý là 76,51 tỷ đồng; số

kiến nghị năm 2018 đạt 80,53 tỷ đồng, trong đó đã xử lý là 27,55 tỷ đồng, số tồn tại

chưa xử lý là 52,98 tỷ đồng; số kiến nghị năm 2017 đạt 63,03 tỷ đồng, trong đó đã