Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGÔ MẠNH THƠ

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGÔ MẠNH THƠ

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Thị Hậu

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu kết

quả nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa

từng được công bố trong bất cứ công trình nào.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020

Tác giả luận văn

Ngô Mạnh Thơ

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chương trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận được

sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý Thầy Cô Trường Đại học Kinh tế

và quản trị kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên; lãnh đạo và các cán bộ của

huyện Đài Từ, tỉnh Thái Nguyên; gia đình và bè bạn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn tất cả mọi người đã dành cho tôi sự giúp đỡ, ủng

hộ và động viên vô cùng quý báu để tôi hoàn thành khóa học và thực hiện đề tài

luận văn tốt nghiệp.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Vũ Thị Hậu – người đã dành rất

nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện luận

văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng

góp tận tình của quý thầy cô và các bạn.

Tác giả luận văn

Ngô Mạnh Thơ

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ....................................................vi

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3

3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ................................................. 4

5. Kết cấu luận văn............................................................................................ 4

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN

SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN............................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện .......................... 5

1.1.1. Khái quát về ngân sách nhà nước cấp huyện .......................................... 5

1.1.2. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện................................................ 12

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý NSNN cấp huyện .......................................... 29

1.2.1. Kinh nghiệm quản lý ngân sách của một số địa phương ...................... 29

1.2.2. Bài học kinh nghiệm hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước cho huyện

Đại Từ tỉnh Thái Nguyên ................................................................................ 40

Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................. 42

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 42

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 42

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 42

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin........................................................... 44

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 45

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 46

2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá nội dung lập dự toán thu chi NSNN......................... 46

iv

2.3.2. Chỉ tiêu chấp hành dự toán thu chi NSNN............................................ 46

2.3.4. Chỉ tiêu thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm ........................................... 48

Chương 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI

HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN .................................................. 49

3.1. Khái quát về huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên........................................ 49

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 49

3.1.2. Điều kiện kinh tế ................................................................................... 49

3.1.3. Điều kiện xã hội .................................................................................... 51

3.1.4. Đánh giá những thuận lợi, khó khăn ảnh hưởng đến quản lý NSNN tại

huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .................................................................... 53

3.2. Thực trạng quản lý NSNN tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.............. 55

3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý NSNN tại huyện Đại Từ................................ 55

3.2.2. Thực trạng quản lý Ngân sách nhà nước và chu trình ngân sách Nhà

nước................................................................................................................. 59

3.2.3. Công cụ quản lý NSNN tại huyện Đại Từ .......................................... 101

3.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý NSNN tại huyện Đại Từ.............. 105

3.3. Đánh giá về quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đại Từ .................. 109

3.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................. 109

3.3.2. Hạn chế................................................................................................ 113

3.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ................................................................... 115

Chương 4 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ

NƯỚC TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI NGUYÊN........................... 119

4.1. Định hướng và mục tiêu hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước tại huyện

Đại Từ đến năm 2025.................................................................................... 119

4.1.1. Định hướng hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đại Từ

đến năm 2025 ................................................................................................ 119

4.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đại Từ đến

năm 2025 ....................................................................................................... 120

v

4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước huyện Đại Từ tỉnh Thái

Nguyên .......................................................................................................... 121

4.2.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước......................... 121

4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành ngân sách nhà nước .......................... 123

4.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán ngân sách nhà nước.......................... 124

4.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách nhà nước............ 125

4.2.5. Đối với UBND cấp xã......................................................................... 126

4.3. Kiến nghị đối với các bên có liên quan.................................................. 127

4.3.1. Đối với Chính phủ, bộ, ban ngành có liên quan ................................. 127

4.3.2. Đối với UBND tỉnh Thái Nguyên và các sở ban ngành có liên quan. 129

KẾT LUẬN.................................................................................................. 130

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 132

PHỤ LỤC I .................................................................................................. 133

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nguyên nghĩa Từ viết tắt Nguyên nghĩa

NSNN Ngân sách Nhà nước CP Cổ phần

UBND Ủy ban nhân dân KBNN Kho bạc Nhà nước

KT-XH Kinh tế - Xã hội TC-KH Tài chính – Kế hoạch

HĐND Hội đồng nhân dân CSHT Cơ sở hạ tầng

KCN Khu công nghiệp GPMB Giải phóng mặt bằng

TTHC Thủ tục hành chính QLNN Quản lý Nhà nước

CCN Cụm công nghiệp XDCB Xây dựng cơ bản

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ

BẢNG

Bảng 3.1: Tình hình lập dự toán thu NSNN ở huyện Đại Từ trong giai đoạn

2017 – 2019..................................................................................... 62

Bảng 3.2: Tình hình lập dự toán chi NSNN ở huyện Đại Từ trong giai đoạn

2017 – 2019..................................................................................... 66

Bảng 3.3. Đánh giá của cán bộ quản lý NSNN về công tác lập dự toán ........ 70

Bảng 3.4: Tình hình chấp hành dự toán thu NSNN ở huyện Đại Từ trong giai

đoạn 2017 – 2019............................................................................ 72

Bảng 3.5: Tình hình chấp hành dự toán chi NSNN ở huyện Đại Từ trong giai

đoạn 2017 – 2019............................................................................ 82

Bảng 3.6: Cơ cấu chi ngân sách huyện Đại Từ theo lĩnh vực giai đoạn 2017 -

2019................................................................................................. 86

Bảng 3.7: Cân đối thu – chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2017 -2019 huyện

Đại Từ ............................................................................................. 88

Bảng 3.8: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác chấp

hành ngân sách................................................................................ 89

Bảng 3.9: Quyết toán thu NSNN ở huyện Đại Từ trong giai đoạn 2017 – 2019

......................................................................................................... 91

Bảng 3.10: Quyết toán chi NSNN ở huyện Đại Từ trong giai đoạn 2017 –

2019................................................................................................. 94

Bảng 3.11: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác

quyết toán ngân sách....................................................................... 97

Bảng 3.12: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác kiểm

tra giám sát ngân sách................................................................... 100

viii

Sơ đồ

Sơ đồ 3.1: Tổ chức bộ máy quản lý ngân sách nhà nước huyện Đại Từ ........ 55

Sơ đồ 3.2: Quy trình kiểm soát chi ngân sách tại Kho bạc nhà nước ............. 80

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngân sách Nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính chủ yếu của Nhà

nước, là điều kiện vật chất quan trọng để thực hiện các chức năng nhiệm vụ

của Nhà nước, đồng thời NSNN là công cụ tài chính để Nhà nước điều chỉnh

vĩ mô nền kinh tế - xã hội của đất nước.Từ năm 1997, khi Luật Ngân sách

Nhà nước ra đời và có hiệu lực đã đánh dấu bước đổi mới quan trọng trong

quản lý NSNN.

Ngân sách cấp huyện, thị là một cấp ngân sách có vai trò quan trọng

trong hệ thống NSNN. Việc tổ chức, quản lý ngân sách hiệu quả sẽ góp phần

thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết được những vấn đề bức thiết của xã

hội trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện vẫn còn những

bất cập và tồn tại, làm ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả sử dụng các nguồn

lực của Nhà nước và các địa phương trong phát triển toàn diện kinh tế xã hội.

Vì vậy, tăng cường công tác quản lý NSNN là một nhiệm vụ cần thiết

của Đảng và Nhà nước ta, nhằm nâng cao hiệu quả tiền, vốn, tài sản Nhà

nước, đồng thời tạo niềm tin của nhân dân trong công cuộc đổi mới và phát

triển đất nước.

Đại Từ là một huyện miền núi nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Thái Nguyên,

nguồn thu ngân sách còn hạn chế trong khi đó nhu cầu chi cho phát triển kinh

tế là rất lớn. Do đó, công tác quản lý NSNN càng cần phải được chú trọng để

khơi dậy, khai thác nguồn thu, phân bổ và sử dụng hợp lý các khoản chi nhằm

thúc đẩy sản xuất phát triển. Thực tế thời gian vừa qua, công tác quản lý

NSNN tại huyện Đại Từ có sự chuyển biến tích cực, thể hiện ở việc đã khai

thác hợp lý các nguồn lực tài chính tiềm năng và sẵn có tại địa phương và

phân phối các khoản chi hợp lý góp phần tạo động lực kích thích tăng trưởng

kinh tế.

Kết quả thực hiện thu, chi ngân sách huyện Đại Từ đã đạt được một số

2

kết quả tích cực như: tổng thu NSNN thực hiện giai đoạn 2017 – 2019 vượt dự

toán giao đầu năm, việc phân bổ chi tiết dự toán chi ngân sách cho các đơn vị theo

đúng thời gian, đúng định mức phân bổ theo quy định và chủ động thực hiện

nhiệm vụ ngay từ đầu năm. Trong các năm ngân sách đã ứng kịp thời các nhiệm

vụ chi theo tiến độ dự toán được giao. Ngoài ra, các đơn vị dự toán thuộc huyện

và UBND các xã thị trấn chủ động, tích cực theo chức năng, nhiệm vụ được giao

thực hiện tốt các văn bản chỉ đạo của Trung ương, tỉnh, huyện.

Tuy nhiên, hiện tại công tác quản lý NSNN tại huyện Đại Từ còn nhiều

hạn chế còn tồn tại, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý như: Công tác lập dự

toán còn yếu kém, còn nhiều lần phải bổ sung, điều chỉnh, gây khó khăn cho

công tác quản lý dự toán được duyệt; việc chấp hành dự toán còn tồn tại nhiều

khó khăn, quản lý thu NSNN còn nhiều kẽ hở, bỏ sót nguồn thu, còn nhiều

lãng phí trong chi tiêu ngân sách, công tác thanh tra, kiểm tra còn mang tính

hình thức, căn cứ để xây dựng định mức chi chưa đủ cơ sở khoa học vững

chắc, chưa thật sự bao quát toàn diện các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhiều

khi vẫn còn mang tính bình quân; việc phân bổ dự toán của một số đơn vị sử

dụng ngân sách chưa thực hiện tốt, đôi khi chưa khớp đúng về tổng mức,

phân bổ chi tiết không sát với yêu cầu chi thực tế … Như một số xã thu ngân

sách không hoàn thành kế hoạch năm 2017, 2018 như Lục Ba, Quân Chu, Cát

Nê, Hoàng Nông, Na Mao. Một số khoản chi theo chính sách chế độ quy định

chưa kịp thời ở năm 2018, 2019.Điều này đòi hỏi trong thời gian tới, huyện

Đại Từ cần phải có những giải pháp cụ thể để hoàn thiện công tác quản lý

NSNN trên địa bàn huyện.

Vì vậy, tăng cường công tác quản lý NSNN tại huyện Đại Từ là một

nhiệm vụ bức thiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tiền, tài sản của Nhà

nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Xuất phát từ lý do

trên, tác giả chọn đề tài “Quản lý Ngân sách Nhà nước tại huyện Đại Từ

tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ.

3

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đề tài nghiên cứu công tác quản lý NSNN tại huyện Đại Từ nhằm đề

xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý NSNN tại huyện Đại Từ tỉnh Thái

Nguyên, góp phần tăng cường hiệu quả công tác quản lý thu chi NSNN tại địa

phương.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa những cơ sở lý luận và thực tiễn trong công tác quản lý

NSNN cấp huyện

- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý NSNN tại huyện Đại

Từ giai đoạn 2017 – 2019

- Đề xuất quan điểm, giải pháp nhằm giúp hoàn thiện công tác quản lý

NSNN tại huyện Đại Từ đến năm 2025

3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là Hoạt động quản lý NSNN tại

huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyêntrên cơ sở các quy định của Luật NSNN và

các văn bản hướng dẫn thực hiện.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

* Về không gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động quản lý NSNN tại

huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.

* Về thời gian: Luận văn nghiên cứu số liệu trong thời gian 2017–

2019, đề xuất giải pháp hoàn thiện tới năm 2025 và số liệu sơ cấp điều tra,

phỏng vấn được thu thập vào tháng 6/2020.

* Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu cả về phương diện lý

luận và thực tiễn công tác quản lý thu chi NSNN tại huyện Đại Từ tỉnh

Thái Nguyên. Thực hiện điều tra và phỏng vấn các đối tượng: đối tượng

thực hiện thu chi ngân sách (các phòng ban, xã, thị trấn) và đối tượng thụ

hưởng ngân sách.

4

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn

+ Ý nghĩa khoa học: Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa về

phương diện lý luận trong quản lý NSNN huyện nói chung và tại huyện Đại

Từ nói riêng. Các vấn đề liên quan đến lý thuyết quản lý NSNN tại huyện đã

được hệ thống hóa một cách đầy đủ, toàn diện và khoa học.

+ Ý nghĩa thực tiễn:Luận văn là tài liệu có giá trị cung cấp cho

huyện Đại Từ và các cơ quan ngang cấp khác trong địa bàn tỉnh, hoặc các

cơ quan thực hiện ngân sách cấp dưới như UBND xã, thị trấn có trách

nhiệm xem xét trong việc đưa ra các giải pháp hoàn thiện việc quản lý

NSNN trong thời gian tới.

5. Kết cấu luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

chính của luận văn bao gồm 4 chương như sau:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách Nhà nước

cấp huyện

Chương 2: Phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước tại huyện Đại Từ

tỉnh Thái Nguyên

Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách Nhà nước tại huyện

Đại Từ tỉnh Thái Nguyên