Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN NHƯ QUÂN

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI

HUYỆN BẮC HÀ, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN NHƯ QUÂN

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI

HUYỆN BẮC HÀ, TỈNH LÀO CAI

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Ma Thị Hường

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này do chính tôi nghiên cứu và thực hiện.

Các thông tin, số liệu được sử dụng trong Luận văn là hoàn toàn chính xác và có

nguồn gốc rõ ràng.

Học viên

Nguyễn Như Quân

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm

ơn đến TS. Ma Thị Hường - người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành

luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các Khoa của trường

Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp

đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào

Cai và đồng nghiệp đã giúp đỡ, cung cấp số liệu liên quan đến mục đích nghiên cứu

của luận văn.

Và cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình

đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu thực hiện Luận văn tốt

nghiệp này.

Học viên

Nguyễn Như Quân

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...................................................................................vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU .....................................................................................vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết...........................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH

NHÀ NƯỚC...............................................................................................................4

1.1. Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách nhà nước ................5

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản...................................................................................5

1.1.2. Ngân sách nhà nước cấp huyện trong hệ thống ngân sách nhà nước................8

1.1.3. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện...........................................13

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp huyện..............................27

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước tại một số địa phương.............30

1.2.1. Một số bài học kinh nghiệm về quản lý NSNN tại một số địa phương ..........30

1.2.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý ngân sách nhà nước cho huyện Bắc Hà, tỉnh Lào

Cai .............................................................................................................................33

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................35

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................35

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................35

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................35

2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin...........................................................................38

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................38

iv

2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu......................................................................................39

2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả thu chi ngân sách nhà nước.............................39

2.3.2 Các chỉ tiêu phản ánh nội dung quản lý ngân sách nhà nước ..........................40

2.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả quản lý ngân sách nhà nước............................41

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở HUYỆN

BẮC HÀ, LÀO CAI ................................................................................................41

3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai ...........42

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................42

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................42

3.1.3. Tình hình phá triển kinh tế - xã hội.................................................................42

3.2.1. Tổ chức bộ máy ngân sách huyện ...................................................................46

3.2.2. Nội dung quản lý NSNN cấp huyện tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai.............46

3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách nhà nước huyện Bắc Hà ..........86

3.4. Đánh giá chung về quản lý ngân sách nhà nước huyện Bắc Hà ........................90

3.4.1. Ưu điểm...........................................................................................................90

3.4.2. Hạn chế............................................................................................................92

3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................94

Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH

NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN BẮC HÀ, TỈNH LÀO CAI ......................................96

4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu trong công tác quản lý ngân sách nhà nước.....97

4.1.1. Quan điểm .......................................................................................................97

4.1.2. Định hướng......................................................................................................99

4.1.3. Mục tiêu ........................................................................................................100

4.2. Các giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý ngân sách nhà nước

huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai ....................................................................................101

4.2.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước huyện ........................101

4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành và quyết toán ngân sách..............................103

4.2.3. Hoàn thiện, đổi mới cơ chế phân cấp quản lý và điều hành ngân sách nhà nước

các cấp.....................................................................................................................106

4.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách nhà nước huyện...........107

v

4.2.5. Nâng cao trình độ, năng lực, trách nhiệm của đội ngũ quản lý ngân sách nhà

nước.........................................................................................................................109

4.2.6. Phát triển cơ sở vật chất, hệ thống công nghệ thông tin phục vụ quản lý ngân

sách nhà nước huyện ...............................................................................................111

4.3. Kiến nghị..........................................................................................................112

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước................................................................................112

4.3.2. Kiến nghị với HĐND, UBND tỉnh Lào Cai..................................................113

KẾT LUẬN............................................................................................................115

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................116

PHỤ LỤC 1............................................................................................................118

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa

1 HĐND Hội đồng nhân dân

2 KT – XH Kinh tế - xã hội

3 KBNN Kho bạc nhà nước

4 NS Ngân sách

5 NSĐP Ngân sách địa phương

6 NSNN Ngân sách Nhà nước

7 QLNN Quản lý nhà nước

8 SXKD Sản xuất kinh doanh

9 TC- KH Tài chính – Kế hoạch

10 UBND Ủy ban nhân dân

11 XDCB Xây dựng cơ bản

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1: Dân số huyện Bắc Hà từ 2017 đến 2019 ........................................ 43

Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 - 2019

......................................................................................................... 44

Bảng 3.3. Cân đối thu – chi NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 – 2019.... 51

Bảng 3.4. Tình hình dự toán thu NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 – 2019

......................................................................................................... 53

Bảng 3.5. Tình hình dự toán thu từ SXKD trong nước huyện Bắc Hà giai đoạn

2017 – 2019..................................................................................... 55

Bảng 3.6. Tình hình lập dự toán chi NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 –

2019................................................................................................. 58

Bảng 3.7. Tình hình chấp hành dự toán thu NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn

2017 – 2019..................................................................................... 62

Bảng 3.8. Tình hình chấp hành dự toán chi NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn

2017 – 2019..................................................................................... 69

Bảng 3.9. Quyết toán thu NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 – 2019........ 75

Bảng 3.10. Quyết toán chi NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 – 2019..... 80

Bảng 3.11. Kết quả điều tra thực trạng lập dự toán NSNN tại huyện Bắc Hà,

tỉnh Lào Cai..................................................................................... 84

Bảng 3.12. Kết quả điều tra thực trạng công tác chấp hành NSNN tại huyện

Bắc Hà, tỉnh Lào Cai....................................................................... 85

Bảng 3.13. Kết quả điều tra thực trạng quyết toán và kiểm tra NSNN tại huyện

Bắc Hà, tỉnh Lào Cai....................................................................... 86

Bảng 3.15. Kết quả điều tra các nhân tố chủ quan ảnh hưởng đến quản lý NSNN

trên địa bàn huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai........................................ 88

viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Hệ thống NSNN của Việt Nam ....................................................... 7

Sơ đồ 3.1. Quy trình lập và giao dự toán ngân sách cấp huyện...................... 48

Biểu đồ 3.1: Cơ cấu nguồn thu ngân sách huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 – 2019

......................................................................................................... 66

Biểu đồ 3.2: Cơ cấu chi cân đối ngân sách huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 – 2019

......................................................................................................... 72

Biểu đồ 3.3. Thu NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn 2017– 2019 ...................... 78

Biểu đồ 3.4. Chi NSNN huyện Bắc Hà giai đoạn 2017 – 2019...................... 82

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết

Sự phát triển của nền kinh tế thị trường kéo theo những khiếm khuyết khó có

thể kiểm soát như khủng hoảng kinh tế, thất nghiệp, ô nhiễm môi trường… Do đó, sự

can thiệp của Nhà nước là một nhu cầu tất yếu và khách quan, giúp khôi phục lại những

cân đối và mở đường cho sức sản xuất phát triển. Ngân sách nhà nước chính là một

trong những công cụ hữu hiệu để nhà nước điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế. Không chỉ

đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy Nhà nước, ngân sách

nhà nước còn là công cụ tác động vào cơ cấu kinh tế nhằm đảm bảo cân đối hợp lý, là

nguồn vốn đầu tư quan trọng trong xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội tạo ra môi

trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động, giải quyết các vấn đề xã hội, bất bình

đẳng thu nhập, ô nhiễm môi trường. Rõ ràng, vai trò của ngân sách nhà nước là rất lớn.

Vấn đề đặt ra là làm thế nào để tổ chức quy mô, cơ cấu và quản lý ngân sách nhà nước

hiệu quả để phát huy được hết vai trò của nó.

Có thể thấy quản lý ngân sách nhà nước thời gian qua đang thu hút sự quan

tâm của các nhà làm chính sách và nghiên cứu. Thực tế cho thấy việc nâng cao hiệu

quả quản lý ngân sách nhà nước là yêu cầu thực tế, khách quan, vừa có tính cấp bách,

vừa có tính cơ bản lâu dài. Công tác quản lý ngân sách nhà nước là nhằm đạt đến mục

tiêu huy động, phân phối và sử dụng các nguồn lực hiệu quả, công bằng, góp phần

thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phục vụ an sinh, đảm bảo an toàn - trật tự xã hội, khuyến

khích phát triển sự nghiệp giáo dục - đào tạo, y tế, nghiên cứu khoa học, nâng cao

chất lượng quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước, thực hành tiết kiệm, chống lãng

phí,…. trên cơ sở được phân cấp quản lý ngân sách nhà nước nhằm nâng cao tính chủ

động và trách nhiệm của một địa phương, tăng cường tính kỷ luật, kỷ cương trong

công tác quản lý ngân sách nhà nước.

Bắc Hà là huyện vùng cao biên giới nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Lào Cai,

có vị trí địa lý đặc thù, với những điều kiện khí hậu thuận lợi nên huyện giữ vai trò

khá quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội và quốc phòng an ninh đối với tỉnh

Lào Cai và khu vực phía Bắc của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ. Bên cạnh

những điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế xã hội, Bắc Hà cũng bị ảnh hưởng thời

2

tiết khắc nghiệt như: nhiệt độ có độ chênh lệch ngày đêm và các tháng trong năm khá

cao; sương muối, mưa đá kèm với dòng chảy mạnh của sông Chảy vào mưa lũ, làm

gia tăng các hoạt động xâm thực bào mòn, ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất

nông nghiệp, du lịch và sinh hoạt của nhân dân.

Bằng sự cố gắng nỗ lực của Đảng bộ huyện, khắc phục những khó khăn, tận

dụng những điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế xã hội của huyện, trong năm qua,

huyện Bắc Hà đã đạt được những thành tựu hết sức to lớn. Kinh tế của huyện tiếp tục

duy trì ổn định, tốc độ tăng trưởng kinh tế của huyện năm 2019 đạt 12,86%, bằng

107,16% kế hoạch năm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích, tăng tỷ trọng

ngành công nghiệp - xây dựng và giảm tỷ trọng ngành nông - lâm nghiệp; thu ngân

sách trên địa bàn đạt gần 147 tỷ đồng, bằng 116,28% kế hoạch năm; tỷ lệ hộ nghèo

của huyện giảm mạnh từ 28,25% năm 2018 xuống còn 18,82% năm 2019.

Có được những thành tựu trên là do UBND huyện Bắc Hà đã chỉ đạo thực hiện

phát triển kinh tế xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2019 theo đúng kế hoạch

đề ra. Các cơ quan, đơn vị, UBND các xã, thị trấn đã chủ động triển khai các giải

pháp chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch được giao. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn tồn

tại những yếu tố, điều kiện tiền đề cho công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện

Bắc Hà còn chưa hoàn chỉnh, khiến cho hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước chưa

được như mong muốn.

Để thực hiện được các mục tiêu mà huyện đã đề ra trong thời gian tới nhằm

phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng và an ninh; duy trì, nuôi dưỡng, phát

triển các khoản thu; tập trung nguồn lực, nhân lực phát triển huyện Bắc Hà bền vững;

thực hiện hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia, chính sách đầu tư hỗ trợ sản

xuất, chính sách dân tộc… vấn đề đặt ra ở đây là phải quản lý ngân sách nhà nước

của huyện sao cho hiệu quả.

Xuất phát từ tầm quan trọng của hoạt động quản lý ngân sách nhà nước và đặc

biệt trong bối cảnh hiện nay của huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, tác giả lựa chọn đề tài

“Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai” làm luận văn thạc

sĩ của mình.

3

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa

bàn huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai nhằm đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm nhằm

hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Bắc Hà, tỉnh Lào

Cai. trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước.

- Phân tích thực trạng quản lý ngân sách và những kết quả đạt được, hạn chế

trong công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai.

- Phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn

huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai.

- Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện

Bắc Hà, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn

huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi về không gian: Luận văn được nghiên cứu tại địa bàn huyện Bắc

Hà, tỉnh Lào Cai.

Phạm vi về nội dung: trong phạm vi của luận văn này, tác giả đề cập đến công

tác quản lý NSNN tại huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai chủ yếu dựa trên việc tiếp cận,

nghiên cứu, đánh giá một số chỉ tiêu.

- Phạm vi về thời gian: Số liệu thống kê và tài liệu nghiên cứu được thu thập

chủ yếu trên địa bàn huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai.trong giai đoạn từ năm 2017 đến

năm 2019, số liệu điều tra thực tế là từ tháng 2/2020 đến 3/2020

4. Ý nghĩa khoa học

- Về mặt lý luận: Nghiên cứu đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về NSNN;

công tác quản lý NSNN cấp huyện.