Quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THU THƯƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI CỦA TRẺ MẪU GIÁO

THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM

Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON ĐỊA BÀN MIỀN NÚI

THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THU THƯƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI CỦA TRẺ MẪU GIÁO

THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM

Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON ĐỊA BÀN MIỀN NÚI

THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Minh Huế

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên

cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kì công trình nào khác.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả luận văn

Phạm Thu Thương

ii

LỜI CẢM ƠN

Thực hiện đề tài “Quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm

giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non địa bàn miền núi thành phố

Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh” tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu,

Khoa Tâm lý - Giáo dục, Phòng Đào tạo Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái

Nguyên, các quý thầy cô đã giúp tôi trang bị kiến thức, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi

trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này.

Với lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn tới TS. Trần Thị

Minh Huế người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi suốt thời

gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, các đồng chí lãnh đạo, Phòng chuyên

môn Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh, Phòng GD&ĐT thành phố Cẩm Phả, cán bộ quản

lý và GV các trường mầm non địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

đã hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này.

Dù đã rất cố gắng song luận văn không tránh khỏi những khiếm khuyết, tác giả

mong nhận được sự góp ý của các thầy, cô và các bạn.

Trân trọng!

Tác giả

Phạm Thu Thương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT........................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................viii

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4

6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VUI

CHƠI CỦA TRẺ MẪU GIÁO THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC

LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM Ở TRƯỜNG MẦM NON...................6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .....................................................................6

1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài....................................................................6

1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ....................................................................8

1.2. Một số khái niệm công cụ .........................................................................10

1.2.1. Hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo.......................................................10

1.2.2. Quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo..........................................11

1.2.3. Quản lý phát triển chương trình giáo dục mầm non................................11

1.2.4. Quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo

dục lấy trẻ làm trung tâm...........................................................................14

1.2.5. Biện pháp quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan

điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm..........................................................14

1.3. Một số vấn đề lý luận về tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo

theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non ..........14

1.3.1. Đặc điểm phát triển của trẻ mẫu giáo......................................................14

iv

1.3.2. Khái quát về hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo ..................................15

1.3.3. Tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non theo

quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.................................................19

1.4. Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo

theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non ..........27

1.4.1. Vai trò của hiệu trưởng nhà trường trong quản lý hoạt động vui chơi

của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm .............27

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan

điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm..........................................................28

1.4.3. Phương pháp quản lý động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm

giáo dục lấy trẻ làm trung tâm...................................................................33

1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động vui chơi của

trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm....................34

Kết luận chương 1..............................................................................................39

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI CỦA

TRẺ MẪU GIÁO THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC LẤY TRẺ

LÀM TRUNG TÂM Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON ĐỊA BÀN MIỀN

NÚI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH............................40

2.1. Khái quát về tình hình giáo dục tại các trường mầm non địa bàn miền

núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................................................40

2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ......................................................................43

2.2.1. Mục tiêu khảo sát.....................................................................................43

2.2.2. Khách thể khảo sát...................................................................................43

2.2.3. Nội dung khảo sát....................................................................................43

2.2.4. Phương pháp khảo sát và cách xử lý số liệu............................................44

2.3. Thực trạng nhận thức về hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo và quản

lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ

làm trung tâm ở trường mầm non..............................................................46

2.3.1. Nhận thức của CBQL, GV về các khái niệm ..........................................46

2.2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động vui chơi của

trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ................................................................48

2.2.3. Nhận thức về nội dung quản lý HĐVC của trẻ mẫu giáo ở trường

mầm non theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.........................52

v

2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo theo quan

điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non thuộc địa

bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.................................54

2.3.1. Thực trạng thực hiện nội dung và yêu cầu trong thực hiện nội dung

hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ

làm trung tâm ở các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành

phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.................................................................54

2.3.2. Thực trạng sử dụng phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ

mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm .........................57

2.3.3. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo theo

quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.................................................60

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan

điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non thuộc địa

bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.................................63

2.4.1. Thực trạng thực hiện nội dung quản lý hoạt động vui chơi của trẻ

mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm .........................63

2.4.2. Thực trạng thực hiện các phương pháp quản lý hoạt động vui chơi của

trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm....................65

2.4.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động vui

chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm .....67

2.5. Đánh giá chung về khảo sát thực trạng .....................................................68

2.5.1. Những ưu điểm........................................................................................68

2.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân của thực trạng ......................................69

Kết luận chương 2..............................................................................................71

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI CỦA

TRẺ MẪU GIÁO THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC LẤY TRẺ

LÀM TRUNG TÂM Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON ĐỊA BÀN

MIỀN NÚI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH...........72

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý ......................................................72

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu giáo dục ...........................................72

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, hệ thống .........................................72

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính an toàn ..............................................................72

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn, tính khả thi.........................................73

vi

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..........................................................73

3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo

quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non thuộc địa

bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.................................74

3.2.1. Bồi dưỡng cho GVMN và CBQL tổ chuyên môn về năng lực tổ chức

hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ

làm trung tâm.............................................................................................74

3.2.2. Chỉ đạo đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt

động vui chơi cho trẻ theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm......78

3.2.3. Chỉ đạo xây dựng và sử dụng hiệu quả môi trường giáo dục trong tổ

chức hoạt động vui chơi cho trẻ theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm

trung tâm ....................................................................................................81

3.2.4. Tăng cường phối hợp với cha mẹ và cộng đồng trong tổ chức hoạt động

vui chơi cho trẻ theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm....................84

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất...................................................87

3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ............88

3.3.1. Mục đích khảo nghiệm............................................................................88

3.3.2. Nội dung, cách thức khảo nghiệm...........................................................88

3.3.3. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................89

Kết luận chương 3..............................................................................................92

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................93

1. Kết luận..........................................................................................................93

2. Khuyến nghị...................................................................................................94

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................96

PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

BCH TƯ Ban chấp hành trung ương

CBQL Cán bộ quản lý

CSGD Cơ sở giáo dục

ĐVTCĐ Đóng vai theo chủ đề

GD Giáo dục

GDMN Giáo dục mầm non

GV Giáo viên

GVMN Giáo viên mầm non

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Một số thông tin về các trường mầm non trên địa bàn thành phố

Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................................................................... 41

Bảng 2.2. Quy mô lớp, học sinh các trường miền núi địa bàn thành phố Cẩm

Phả, tỉnh Quảng Ninh năm học 2019-2020........................................... 41

Bảng 2.3. Nhận thức của CBQL, GV về các khái niệm công cụ .......................... 47

Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL, GV về HĐVC của trẻ mẫu giáo ở trường

mầm non................................................................................................ 49

Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL, GV về nội dung quản lý HĐVC cho trẻ mẫu

giáo ở trường mầm non theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.. 52

Bảng 2.6. Thực trạng nội dung và yêu cầu trong thực hiện nội dung tổ chức hoạt

động vui chơi cho trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm

trung tâm ở các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố

Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .......................................................................... 54

Bảng 2.7. Thực trạng sử dụng phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi cho

trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các

trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh

Quảng Ninh........................................................................................... 58

Bảng 2.8. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo theo

quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các trường mầm non

thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............ 61

Bảng 2.9. Thực trạng thực hiện nội dung quản lý hoạt động vui chơi của trẻ

mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các

trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh

Quảng Ninh........................................................................................... 63

Bảng 2.10. Thực trạng thực hiện phương pháp quản lý hoạt động vui chơi của

trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở các

trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh

Quảng Ninh........................................................................................... 66

Bảng 2.11. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động vui chơi

của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở

các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả,

tỉnh Quảng Ninh.................................................................................... 67

Bảng 3.1. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt

động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm

trung tâm ở trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố

Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................................................................... 90

Bảng 3.2. Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt

động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm

trung tâm ở trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố

Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................................................................... 91

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Về lý luận

Giáo dục mầm non là giai đoạn khởi đầu, đặt nền móng cho sự hình thành

và phát triển nhân cách trẻ em, thời kỳ mầm non còn được gọi là thời kỳ vàng

của cuộc đời. Giáo dục mầm non nói chung, giáo dục mầm non đối với độ tuổi

3-6 tuổi có vai trò quan trọng trong việc hình thành những tiền đề cho sự phát

triển nhân cách của con người. Trong chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo,

ngoài hoạt động học, hoạt động lễ - hội, hoạt động ngoài trời thì vui chơi là

hoạt động chủ đạo của trẻ, vui chơi có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, giúp trẻ

hình thành những yếu tố nền tảng của nhân cách theo mục tiêu giáo dục phát

triển toàn diện, thông qua hoạt động vui chơi, trẻ được chuẩn bị tâm thế an toàn

để bước vào lớp 1.

Tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo và tạo ra các tình huống giáo

dục để trẻ được giải quyết trong khi chơi là yếu tố quan trọng không chỉ đáp

ứng nhu cầu giao tiếp, nhu cầu được chơi của trẻ mà còn giúp trẻ hình thành và

phát triển cấu trúc tâm lý mới trong nhân cách.

Để trẻ tham gia hoạt động vui chơi một cách tích cực và đạt hiệu quả thì

người GV mầm non cần hiểu đặc điểm của trẻ, hiểu về chương trình giáo dục

cho trẻ mẫu giáo, xây dựng và tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ theo quan

điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm - đáp ứng tốt các yêu cầu giáo dục và nhu

cầu, trạng thái phát triển của trẻ. Bên cạnh vai trò của GV, yếu tố quản lý nhà

trường mà chủ thể là người hiệu trưởng có ý nghĩa quan trọng, đảm bảo cho

việc thực hiện có chất lượng hoạt động vui chơi để phát triển nhân cách cho trẻ.

Trong các nghiên cứu về giáo dục học mầm non, đã có công trình nghiên

cứu về tổ chức hoạt động vui chơi nói chung cho trẻ mẫu giáo song làm thế nào

để đảm bảo hiệu quả thì vấn đề này cần thiết được nhìn nhận và nghiên cứu

dưới góc độ quản lý giáo dục mầm non.

2

1.2. Về thực tiễn

Những năm qua, từ khi cấp học mầm non thực hiện chương trình giáo dục

mầm non mới (ban hành theo Thông tư số 17/2009), quan điểm giáo dục lấy trẻ

làm trung tâm đã được chú trọng đưa vào thực hiện đối với tất cả các hoạt động

chăm sóc, giáo dục trẻ ở các độ tuổi tại các cơ sở giáo dục mầm non trên phạm

vi toàn quốc. Trong thực tiễn, việc thực hiện chương trình giáo dục trẻ mẫu

giáo nói chung, quản lý thực hiện hoạt động vui chơi cho trẻ theo quan điểm

giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại các cơ sở giáo dục mầm non thuộc địa bàn

miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh hiện nay còn nhiều bất cập về

năng lực của GV, về điều kiện cơ sở vật chất, về phối hợp giữa nhà trường và

cha mẹ trẻ...

Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm không chỉ truyền đạt kiến thức cho các

cháu một cách thụ động mà các nhà giáo cần phải tạo ra các điều kiện, các cơ

hội để mọi đứa trẻ được chủ động, sáng tạo, được tích cực hoạt động, tự chiếm

lĩnh kiến thức và kinh nghiệm. Để đạt được điều này, người giáo viên cần nắm

được hứng thú, nhu cầu, trình độ, khả năng của từng trẻ trong lớp, trên cơ sở đó

lựa chọn được nội dung, phương pháp phù hợp với từng nhóm, từng cá nhân

trẻ. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cần đảm bảo: Hứng thú, nhu cầu, kỹ năng,

thế mạnh của mỗi trẻ đều được hiểu, đánh giá đúng và được tôn trọng. Mỗi trẻ

đều có cơ hội tốt nhất để thành công. Môi trường giáo dục trong trường mầm

non là tổ hợp những điều kiện tự nhiên, xã hội cần thiết trực tiếp ảnh hưởng

đến mọi hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Xây dựng môi trường giáo dục phù

hợp góp phần thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ. Qua đó, nhân

cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện.

Trước vấn đề ý nghĩa và cấp bách trên, các trường mầm non trên địa bàn

thành phố Cẩm Phả nói chung và các trường mầm non miền núi tại địa bàn đã

nỗ lực triển khai các hoạt động vui chơi theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm

trung tâm. Trên thực tiễn, năng lực của GVMN, CBQL được nâng lên hàng

năm, tuy nhiên hiệu quả còn chưa cao do hạn chế các khâu lập kế hoạch, tổ

chức thực hiện, triển khai và kiểm tra giám sát công tác quản lý hoạt động vui