Quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM VĂN THIỆM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƢ VẤN

TÂM LÝ HỌC ĐƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG THPT

HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM VĂN THIỆM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƢ VẤN

TÂM LÝ HỌC ĐƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG THPT

HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

Ngành: Quản lý Giáo dục

Mã ngành: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết

quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.

Thái Nguyên, ngày 26 tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

PHẠM VĂN THIỆM

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian học tập và quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được

sự chỉ bảo tận tình, chân thành từ phía các giảng viên của Trường Đại học Sư phạm

- Đại học Thái Nguyên.

Tác giả xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo cũng như xin được bày tỏ

lòng biết ơn sâu sắc nhất đến GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ đã hướng dẫn tác giả

nghiên cứu và hoàn thành luận văn theo đúng tiến độ, luôn tạo điều kiện thuận lợi

cho việc học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận văn.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo UBND huyện Bắc

Quang; các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hà Giang

các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Bắc Quang,

các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên các trường THPT trên địa bàn huyện Bắc

Quang cùng bạn bè, người thân đã giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn.

Mặc dù tác giả đã rất cố gắng, song luận văn không thể tránh khỏi những

thiếu sót nên tác giả kính mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các nhà khoa học

để hoàn thiện luận văn được tốt hơn.

Trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên ngày 20 tháng 10 năm 2020

TÁC GIẢ

PHẠM VĂN THIỆM

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ....................................................x

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................2

4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................3

6. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3

8. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƢ VẤN

TÂM LÝ HỌC ĐƢỜNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................5

1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề..............................................................5

1.1.1. Trên thế giới......................................................................................................5

1.1.2. Ở Việt Nam .......................................................................................................7

1.2. Một số khái niệm cơ bản......................................................................................9

1.2.1. Quản lý ..............................................................................................................9

1.2.2. Tư vấn tâm lý học đường, hoạt động tư vấn tâm lý học đường......................11

1.2.3. Quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường...................................................13

1.3. Hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT.........................................14

1.3.1. Đặc điểm khó khăn tâm lý của học sinh THPT ..............................................14

1.3.2. Vai trò của hoạt dộng tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT....................16

1.3.3. Mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động tư vẩn

tâm lý học đường ở trường THPT.............................................................................17

iv

1.4. Quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT............................25

1.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT........ 25

1.4.2. Tổ chức triển khai hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT....... 26

1.4.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT ...... 29

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở

trường THPT .............................................................................................................30

1.5.1. Các yếu tố khách quan ....................................................................................30

1.5.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................31

Tiểu kết chương 1......................................................................................................33

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƢ VẤN TÂM LÝ

HỌC ĐƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH

HÀ GIANG ..............................................................................................................34

2.1. Khái quát về đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục của huyện Bắc

Quang, tỉnh Hà Giang ...............................................................................................34

2.1.1. Vị trí địa lý tự nhiên và dân số, những nhân tố chủ yếu tác động đến

công tác giáo dục trên địa bàn huyện Bắc Quang ................................................ 34

2.1.2. Tình hình thực hiện nhiệm vụ giáo dục THPT huyện Bắc Quang, tỉnh

Hà Giang........................................................................................................... 36

2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ...............................................................................40

2.2.1. Mục đích khảo sát ...........................................................................................40

2.2.2. Nội dung khảo sát............................................................................................40

2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu ......................................41

2.3. Kết quả khảo sát thực trạng................................................................................42

2.3.1. Thực trạng hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại các trường THPT

huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang .............................................................................42

2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung quản quản lý hoạt động tư vấn tâm lý ở

các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang ................................................62

2.3.3. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học

đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang..................................77

v

2.4. Đánh giá chung ..................................................................................................80

2.4.1. Điểm mạnh ......................................................................................................80

2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................81

Tiểu kết chương 2......................................................................................................83

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƢ VẨN TÂM LÝ

HỌC ĐƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN

BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG.........................................................................84

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp......................................................................84

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích.................................................................84

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................84

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ..................................................................85

3.1.4. Nguyên tắc phối hợp giữa kế thừa và phát triển .............................................85

3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả..................................................................86

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở các trường

THPT huyện huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang........................................................86

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động tư vấn

tâm lý học đường.......................................................................................................86

3.3.2. Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên chủ nhiệm lớp về kỹ năng tư vấn tâm

lý học đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.......................88

3.2.3. Chỉ đạo đổi mới hình thức, nội dung tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý

học đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang ...........................91

3.2.4. Tăng cường điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động tư

vấn tâm lý học đường ở các trường THPT................................................................93

3.2.5. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động tư vấn tâm lý học đường cho

học sinh ở các trường THPT .....................................................................................95

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................98

3.4. Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất ..................................................................98

3.4.1. Mục đích..........................................................................................................98

vi

3.4.2. Nội dung và cách tiến hành.............................................................................99

3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................100

3.4.4. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp................102

Kết luận chương 3 ...................................................................................................103

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.......................................................................105

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................108

PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Bộ GD&ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo

CBGV : Cán bộ giáo viên

CBQLGD : Cán bộ Quản lý giáo dục

ĐH : Đại học

HS : Học sinh

NCS : Nghiên cứu sinh

PTDT : Phổ thông dân tộc

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

Ths : Thạc sĩ

TVTL : Tư vấn tâm lý

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Quy mô số lớp, số học sinh của các trường THPT huyện

Bắc Quang năm học 2020-2021.........................................................37

Bảng 2.2. Số lượng cán bộ QL,GV, NV các trường THPT huyện Bắc

Quang, năm học 2020-2021................................................................38

Bảng 2.3. Xếp loại học lực của HS THPT huyện Bắc Quang tỉnh Hà

Giang năm học 2020 - 2021................................................................39

Bảng 2.4. Xếp loại Hạnh kiểm của HS THPT huyện Bắc Quang tỉnh

Hà Giang năm học 2020 - 2021 .........................................................40

Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động tư

vấn tâm lý học đường ở trường THPT..............................................44

Bảng 2.6. Đánh giá CBQL &GV về thực trạng nội dung tư vấn tâm lý học

đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang................49

Bảng 2.7. Đánh giá của HS về thực trạng nội dung tư vấn tâm lý học

đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang...........53

Bảng 2.8. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý

học đường cho HS các trường THPT huyện Bắc Quang,

tỉnh Hà Giang .......................................................................................56

Bảng 2.9. Thực trạng nhu cầu tư vấn tâm lý học đường của học sinh

các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang......................61

Bảng 2.10. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động tư vấn tâm lý ở

các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang......................65

Bảng 2.11. Thực trạng tổ chức quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường

ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.......................68

Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo quản lý hoạt động tư vấn tâm lý ở các

trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.............................70

Bảng 2.13. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động tư vấn tâm lý ở

các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang......................75

ix

Bảng 2.14. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tư vấn

tâm lý học đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang,

tỉnh Hà Giang ........................................................................................78

Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp

100quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường

THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang........................................100

Bảng 3.3. Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của

các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở

trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang...........................102

x

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Bảng 3.1. Biểu đồ tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp quản

lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT

huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang ............................................... 101

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Tư vấn tâm lý cho học sinh là một lĩnh vực ứng dụng của tham vấn tâm lý

trong trường học nhằm mục đích trợ giúp về tâm lý, sức khỏe, giáo dục và các vấn đề

nảy sinh trong đời sống xã hội cho học sinh. Những năm gần đây, hoạt động tư vấn

lâm lý trong trường học được các cấp ngành rất quan tâm, Bộ GD&ĐT đã có văn bản

chỉ đạo rất cụ thể đó là Thông tư 31/2017/TT- BGDĐT ngày 18 tháng 12 năm 2017

của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về Hướng dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học

sinh trong trường phổ thông. Văn bản trên là hành lang pháp lý quan trọng để cho

công tác tư vấn lâm lý học sinh được các nhà trường quan tâm đúng mức.

Xã hội ngày nay đã và đang trên đà phát triển kéo theo nhiều vấn đề xã hội

ngày càng phức tạp hơn, điều đó đã ảnh hưởng đến tâm lý và hệ thống giá trị của

nhiều tầng lớp, trong đó có lứa tuổi học sinh. Bên cạnh đó, hoạt động giáo dục và

dạy học trong các nhà trường hiện nay còn nhiều bất cập cũng tạo nên sức ép rất lớn

tới các em học sinh. Do đó, nhiều học sinh gặp khó khăn trong cuộc sống và học tập,

định hướng giá trị sống, nghề nghiệp và ứng xử để đáp ứng được các kỳ vọng, yêu

cầu của gia đình, xã hội. Trong số đố nhiều học sinh rơi vào tình trạng căng thẳng,

dồn nén lo âu, thậm chí có biểu hiện rối loạn tâm lý.

Hiện nay, tại Hà Giang, hoạt động tư vấn tâm lý học đường đã được nhiều cấp

ngành quan tâm, trong đó Sở GD&ĐT Hà Giang đã có văn bản chỉ đạo đến các nhà

trường để tổ chức các hoạt động tư vấn tâm lý cho học sinh. Cụ thể là Văn bản số

265/SGDĐT-GDTrH ngày 13 tháng 3 năm 2019, hướng dẫn công tác tư vấn tâm lý

cho học sinh trong trường phổ thông. Văn bản số 1128/SGDĐT-GDTrH, ngày

09/9/2019 của Sở GD&ĐT Hà Giang, V/v Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTrH

năm học 2019 - 2020. Từ đó, các cấp học nói chung và các trường THPT nói riêng đã

triển khai hoạt động tư vấn học đường trong các hoạt động giáo dục nhằm hỗ trợ tâm

lý cho học sinh. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ tham gia hoạt động tư vấn chủ yếu vẫn là

kiêm nhiệm chưa được đào tạo bài bản chuyên nghiệp, còn thiếu hụt nhiều về kiến

thức và kỹ năng tham vấn, hoạt động tư vấn tâm lý mới bước đầu được triển khai

2

trong trường học nên còn nhiều bỡ ngỡ, khó khăn. Trong khi đó, học sinh phổ thông

trung học là lứa tuổi còn non nớt nhiều mặt, kinh nghiệm và kỹ năng sống chưa nhiều,

nhiều em có rất nhiều khúc mắc trong học tập, tâm sinh lý, trong các mối quan hệ mà

các em không thể tự giải quyết được, nhất là học sinh vùng sâu vùng xa có nhiều bất

cập về nhận thức do đó những khó khăn của học sinh còn nhiều hơn nữa.

Chính vì những lý do trên, với kinh nghiệm thực tế tại đơn vị và công tác quản

lý của bản thân kết hợp với những kiến thức khoa học quản lý được trang bị trong

khoá học thạc sỹ quản lý giáo dục, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý hoạt động tư

vấn tâm lý học đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang”.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động tư vấn tâm lý cho

học sinh ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang, đề tài đề xuất biện pháp

quản lý hoạt động tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường THPT huyện Bắc Quang,

tỉnh Hà Giang góp phần nâng cao chất lượng hoạt động tư vấn tâm lý và đáp ứng tốt

nhu cầu được tư vấn tâm lý của học sinh.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở các trường THPT huyện Bắc

Quang, tỉnh Hà Giang.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở các trường THPT

huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.

4. Giả thuyết khoa học

Hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở các trường THPT huyện Bắc Quang,

tỉnh Hà Giang đã được triển khai từ năm học 2018-2019, bước đầu các nhà trường

đã những kết quả trong công tác hỗ trợ, tư vấn tâm lý cho học sinh tuy nhiên hoạt

động này vẫn còn những hạn chế và bất cập như: trình độ tư vấn tâm lý của giáo

viên còn hạn chế; các hình thức tư vấn tâm lý học đường chưa phù hợp; học sinh

còn e ngại khi đến phòng tư vấn tâm lý học đường… có nhiều nguyên nhân dẫn đến