Quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5-6 tuổi người dân tộc thiểu số ở các trường mầm non huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LY THỊ HOA

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ

TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI NGƯỜI DÂN TỘC

THIỂU SỐ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON

HUYỆN ĐỒNG VĂN, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LY THỊ HOA

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ

TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI NGƯỜI DÂN TỘC

THIỂU SỐ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON

HUYỆN ĐỒNG VĂN, TỈNH HÀ GIANG

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Hoài Lan

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự

hướng dẫn khoa học của TS. Lê Thị Hoài Lan. Các nội dung nghiên cứu, kết quả

trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước

đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét,

đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần

tài liệu tham khảo.

Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như

số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích

nguồn gốc.

Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm

về nội dung luận văn của mình. Trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên

không liên quan đến những vi phạm tác quyền, bản quyền do tôi gây ra trong quá

trình thực hiện (nếu có).

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2020

Học viên thực hiện

LY THỊ HOA

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nhận và triển khai nghiên cứu đề tài, hoàn

thành luận văn, em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô

trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên.

Trước hết, em xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban lãnh đạo, Phòng Đào

tạo, các thầy cô giáo khoa sau Đại học, các thầy cô khoa Tâm lý giáo dục đã tham

gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành Quản lí giáo dục khoá 26b do trường Đại

học sư phạm - Đại học Thái Nguyên tổ chức đã giúp đỡ em rất nhiều trong quá

trình học tập và nghiên cứu.

Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Thị Hoài Lan đã

tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn

và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí trong Ban Giám hiệu, cán bộ

giáo viên trong Trường Mầm non Lũng Phìn đã tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả

hoàn thành luận văn.

Xin cảm ơn và chia sẻ niềm vui này với gia đình, bạn bè, những người đã

luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình học tập và hoàn thành

luận văn của mình.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu song luận văn chắc

chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Em mong tiếp tục nhận được ý kiến góp ý

của các thầy cô giáo cùng các đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn!

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................... ii

MỤC LỤC ......................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT....................................................... vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ............................................................ viii

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3

4. Giả thuyết khoa học .........................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................4

6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn .............................................................................................5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT

TRIỂN NGÔN NGỮ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI

NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở TRƯỜNG MẦM NON ...................6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................6

1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ............................................................9

1.2.1. Ngôn ngữ, ngôn ngữ tiếng Việt .................................................................9

1.2.2. Phát triển, phát triển ngôn ngữ tiếng Việt ...............................................12

1.2.3. Trẻ em 5 -6 tuổi người dân tộc thiểu số...................................................13

1.2.4. Quản lý, quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ 5

-6 tuổi người dân tộc thiểu số....................................................................13

1.3. Lí luận về hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ 5 -6 tuổi

người dân tộc thiểu số ở trường mầm non.................................................15

1.3.1. Đặc điểm của trẻ 5-6 tuổi người DTTS...................................................15

1.3.2. Mục đích, ý nghĩa của hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt

cho trẻ em 5 - 6 tuổi người dân tộc thiểu số ..............................................17

1.3.3. Nội dung hoạt động phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ em 5 -6

dân tộc thiểu số ..........................................................................................18

iv

1.3.4. Phương pháp phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ em 5 - 6 dân tộc

thiểu số.......................................................................................................19

1.3.5. Hình thức phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ em 5 -6 dân tộc

thiểu số.......................................................................................................20

1.4. Quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ người DTTS

ở trường mầm non .....................................................................................23

1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ 5 - 6

tuổi dân tộc thiểu số ở trường mầm non....................................................23

1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ

5 -6 tuổi người dân tộc thiểu số ở trường mầm non..................................26

1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ

5 -6 tuổi người dân tộc thiểu số ở trường mầm non..................................30

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng

Việt cho trẻ em 5 -6 tuổi người dân tộc thiểu số ở trường mầm non..............34

Kết luận chương 1..............................................................................................38

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN

NGÔN NGỮ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI NGƯỜI DÂN

TỘC THIỂU SỐ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN ĐỒNG

VĂN, TỈNH HÀ GIANG.........................................................................39

2.1. Khái quát các trường mầm non trên địa bàn huyện Đồng Văn.................39

2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng.......................................................................41

2.2.1. Mục tiêu khảo sát.....................................................................................41

2.2.2. Đối tượng và địa bàn khảo sát .................................................................41

2.2.3. Nội dung khảo sát ....................................................................................42

2.2.4. Phương pháp khảo sát..............................................................................42

2.2.5. Thời gian khảo sát....................................................................................43

2.3. Thực trạng ngôn ngữ tiếng Việt của trẻ em 5 - 6 tuổi người dân tộc

thiểu số ở các trường mầm non huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang ............43

2.3.1. Thực trạng khả năng ngôn ngữ Tiếng Việt của trẻ 5 - 6 tuổi ..................43

2.3.2. Thực trạng vốn ngôn ngữ Tiếng Việt của trẻ 5 -6 tuổi............................46

2.4. Thực trạng hoạt động phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi

người dân tộc thiểu số ở các trường mầm non huyện Đồng Văn, tỉnh

Hà Giang....................................................................................................49

v

2.4.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động

phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi dân tộc thiểu số ở

các trường Mầm non huyện Đồng Văn .....................................................49

2.4.2. Thực trạng mục tiêu phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi....50

2.4.3. Thực trạng việc thực hiện nội dung hoạt động phát triển ngôn ngữ

tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi người DTTS huyện Đồng Văn......................52

2.4.4. Thực trạng phương pháp phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi........ 56

2.4.5. Thực trạng hình thức phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi.......... 59

2.5. Thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ

5 - 6 tuổi người dân tộc thiểu số ở các trường mầm non huyện Đồng

Văn, tỉnh Hà Giang....................................................................................61

2.5.1. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt

cho trẻ 5 - 6 tuổi.........................................................................................61

2.5.2. Thực trạng tổ chức thực hiện phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ

5 - 6 tuổi.....................................................................................................65

2.5.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ

5 - 6 tuổi.....................................................................................................69

2.5.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng

Việt cho trẻ 5 -6 tuổi..................................................................................73

2.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động phát triển

ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi người DTTD ở các trường

MN huyện Đồng Văn, Hà Giang...............................................................75

2.7. Đánh giá chung và phân tích nguyên nhân thực trạng ...............................77

2.7.1. Ưu điểm...................................................................................................77

2.5.2. Hạn chế, nguyên nhân ............................................................................78

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN

NGÔN NGỮ TIẾNG VIỆT CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI NGƯỜI DÂN

TỘC THIỂU SỐ Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN ĐỒNG

VĂN, TỈNH HÀ GIANG.........................................................................82

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ..............................................................82

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ..........................................................82

3.1.2. Đảm bảo tính khoa học .........................................................................82

3.1.3. Đảm bảo tính khả thi................................................................................82

vi

3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa...............................................................................82

3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt

cho trẻ 5 -6 tuổi người dân tộc thiểu số ở các trường mầm non huyện

Đồng Văn, tỉnh Hà Giang ..........................................................................83

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV về tầm quan trọng của hoạt

động phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi người DTTS.........83

3.2.2. Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ CBQL, GV kỹ năng

tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi

người DTTS...............................................................................................85

3.2.3. Xây dựng kế hoạch, nội dung phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ

phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ trẻ người DTTS và điều kiện thực tế

của nhà trường ...........................................................................................89

3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động phát

triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 -6 tuổi người DTTS...........................91

3.2.5. Xây dựng mối quan hệ giữa nhà trường - gia đình - xã hội nhằm

phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5-6 tuổi người DTTS trong

trường mầm non.........................................................................................95

3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp...................97

3.3.1. Mục đích khảo sát....................................................................................97

3.3.2. Nội dung khảo sát ....................................................................................97

3.3.3. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................98

Kết luận chương 3............................................................................................101

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................102

1. Kết luận........................................................................................................102

2. Khuyến nghị.................................................................................................103

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................105

PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

BCH TƯ

CB, GV, NV

CNH-HĐH

DTTS

GD&ĐT

GDMN

GVMN

HĐGD

HĐND

MN

UBDN

Ban chấp hành trung ương

Cán bộ, giáo viên, nhân viên

Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

Dân tộc thiểu số

Giáo dục và đào tạo

Giáo dục mầm non

Giáo viên mầm non

Hoạt động giáo dục

Hội đồng nhân dân

Mầm non

Uỷ ban nhân dân

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng:

Bảng 2.1. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về thực trạng khả năng

ngôn ngữ Tiếng Việt của trẻ 5 - 6 tuổi................................................ 43

Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng vốn ngôn ngữ Tiếng Việt

của trẻ 5 - 6 tuổi .................................................................................. 46

Bảng 2.3. Thực trạng mục tiêu phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi........ 50

Bảng 2.4. Thực trạng việc thực hiện nội dung phát triển ngôn ngữ tiếng Việt

cho trẻ.................................................................................................. 53

Bảng 2.5. Thực trạng phương pháp phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ em

5 - 6 tuổi người DTTS tại các trường MN huyện Đồng Văn ............. 56

Bảng 2.6. Thực trạng các hình thức phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ....... 59

Bảng 2.7. Thực trạng lập kế hoạch phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi.....62

Bảng 2.8. Thực trạng tổ chức thực hiện phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho

trẻ 5 - 6 tuổi......................................................................................... 66

Bảng 2.9. Thực trạng chỉ đạo triển khai phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt ........... 69

Bảng 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động phát triển ngôn ngữ

Tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi................................................................ 73

Bảng 2.11. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động phát triển

ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ 5 -6 tuổi người DTTS ở các trường

MN huyện Đồng Văn, Hà Giang ........................................................ 75

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ...................... 98

Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp...................................... 99

Biểu đồ:

Biểu đồ 2.1: Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về thực trạng khả năng

ngôn ngữ Tiếng Việt của trẻ 5 - 6 tuổi ........................................... 44

Biểu đồ 2.2: Đánh giá của CBQL, GV về thực trạng vốn ngôn ngữ Tiếng

Việt của trẻ 5 - 6 tuổi...................................................................... 47

Biểu đồ 2.3. Nhận thức của CBQL và đội ngũ giáo viên về vai trò của hoạt

động phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ dân tộc thiểu số......... 49

Biểu đồ 2.4. Thực trạng mục tiêu phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ 5 - 6 tuổi.... 51

ix

Biểu đồ 2.5. Thực trạng việc thực hiện nội dung phát triển ngôn ngữ tiếng

Việt cho trẻ ..................................................................................... 53

Biểu đồ 2.6. Thực trạng phương pháp phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ

em 5 - 6 tuổi người DTTS tại các trường MN huyện Đồng Văn ... 57

Biểu đồ 2.7. Thực trạng các hình thức phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ... 60

Biểu đồ 2.8. Thực trạng lập kế hoạch phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho trẻ

5 - 6 tuổi.......................................................................................... 63

Biểu đồ 2.9. Thực trạng tổ chức thực hiện phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt

cho trẻ 5 -6 tuổi............................................................................... 67

Biểu đồ 2.10. Thực trạng chỉ đạo triển khai phát triển ngôn ngữ Tiếng Việt

cho trẻ 5 - 6 tuổi.............................................................................. 70

Biểu đồ 2.11. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động phát triển ngôn ngữ

Tiếng Việt cho trẻ 5 -6 tuổi ............................................................ 74

Biểu đồ 2.12. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động phát

triển ngôn ngữ Tiếng Việt cho trẻ 5 -6 tuổi người DTTD ở các

trường MN huyện Đồng Văn, Hà Giang ........................................ 76

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Tiếng Việt là ngôn ngữ mẹ đẻ của đại đa số người Việt Nam, là công cụ

giao tiếp quan trọng bậc nhất trong một cộng đồng dân cư rộng lớn. Tiếng Việt có

lịch sử hình thành và phát triển rất đáng tự hào, trong đó đáng kể nhất là khả năng

tiếp nhận vốn từ vựng từ bên ngoài, tự điều chỉnh chúng một cách chủ động, biến

thành cái riêng, cái đặc biệt của người Việt, thực sự đã, đang và sẽ mãi là tài sản

quốc gia quý giá. Vấn đề đặt ra là chúng ta phải kế thừa những giá trị ngôn ngữ

truyền thống và hội nhập như thế nào để đừng đánh mất bản sắc của tiếng mẹ đẻ.

Tuy nhiên, Tiếng Việt không phải là tiếng mẹ đẻ của trẻ em dân tộc thiểu

số nhưng tiếng Việt lại là tiếng phổ thông, ngôn ngữ chính được dùng trong nhà

trường, cũng là phương tiện quan trọng để giao tiếp và chiếm lĩnh tri thức. Để

nắm bắt được kiến thức do giáo viên truyền thụ, nhất là đối với những trẻ em ở

bậc học mầm non, trẻ mầm non trẻ dân tộc không chỉ cần nói rõ tiếng mẹ đẻ mà

nhất thiết phải biết nói và sử dụng tiếng Việt thành thạo, bởi trẻ sẽ phải tiếp nhận

một chương trình học mang tính quốc gia. Tức chương trình chung áp dụng cho

mọi trẻ trên toàn quốc, không phân biệt vùng, miền.

Tiếng Việt vừa là môn học cơ bản, vừa là môn học công cụ để trẻ tiếp thu

tri thức và kỹ năng của các bộ môn khác trong chương trình giáo dục. Tuy nhiên,

do sự chi phối của nhiều yếu tố khác nhau trong quá trình dạy học, chất lượng học

tiếng Việt của trẻ em dân tộc chưa cao, kéo theo sự hạn chế về phát triển năng lực

tư duy, ít nhiều tạo ra bất lợi cho việc đạt đến những chuẩn mực trong mục tiêu

giáo dục của từng bậc học. Ở vùng sâu, vùng xa và vùng đặc biệt khó khăn dân cư

sống không tập chung, 100% là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), việc bất đồng

ngôn ngữ giữa cô và trẻ, làm ảnh hưởng đến việc chăm sóc và giáo dục trẻ.

Ngoài ra, địa hình phức tạp cũng khiến việc đi đến lớp học của trẻ mầm

non còn gặp nhiều khó khăn. Mặt bằng kinh tế của người dân còn thấp, chủ yếu

làm ruộng, làm nương, một số cha mẹ chưa nhận thức được rõ về tầm quan trọng

của việc dạy tiếng Việt cho con em mình nó có tác dụng cần thiết như thế nào đối

với việc nhận thức và hình thành nhân cách của trẻ.