Quản lý hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học cơ sở huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN TIẾN LỢI

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ

TÍCH HỢP MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN

Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN MƢỜNG ẢNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN TIẾN LỢI

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ

TÍCH HỢP MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN

Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN MƢỜNG ẢNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN

Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phạm Đào Tiên

THÁI NGUYÊN - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số

liệu và kết quả nghiên cứu luận văn này là trung thực, khách quan không trùng

lặp với các đề tài khác đồng thời chưa từng được công bố ở bất cứ tài liệu nào.

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2021

Học viên

Nguyễn Tiến Lợi

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Hội đồng

khoa học trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy giáo, cô

giáo đã tham gia giảng dạy, tƣ vấn, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong

quá trình học tập và nghiên cứu luận văn.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của các đồng chí

lãnh đạo, cán bộ quản lý và các đồng nghiệp các trƣờng THCS huyện Mƣờng

Ảng, tỉnh Điện Biên đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi hoàn thành nhiệm vụ học

tập, nghiên cứu.

Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sỹ Phạm Đào Tiên ngƣời đã tận

tình hƣớng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi suốt thời gian nghiên cứu và

hoàn thành luận văn.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành

luận văn, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các

thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và tất cả những ai quan tâm đến vấn đề nghiên

cứu đóng góp ý kiến để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2021

Tác giả

Nguyễn Tiến Lợi

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT VIẾT TẮT TỪ/CỤM TỪ...................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v

DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................vi

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu.................................................................3

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ..........................................................................4

7. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Kết cấu của luận văn........................................................................................5

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở TRƢỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ..........................................................................................6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................6

1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới ....................................................6

1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam.....................................................8

1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài............................................................11

1.2.1. Dạy học theo chủ đề ................................................................................11

1.2.2. Dạy học theo chủ đề tích hợp ..................................................................14

1.2.3. Dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ...........................16

1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên..17

1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên ở trƣờng trung học cơ sở.....................................................17

1.3.1. Mục tiêu của dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ......17

iv

1.3.2. Nội dung dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên............19

1.3.3. Quy trình dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên............20

1.3.4. Phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên..............................................................................................21

1.3.5. Đánh giá hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ...25

1.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa

học tự nhiên ở trƣờng trung học cơ sở...............................................................26

1.4.1. Vai trò của hiệu trƣởng và tổ trƣởng chuyên môn về hoạt động dạy

học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ở trƣờng trung học cơ sở....26

1.4.2. Lập kế hoạch dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ở

trƣờng trung học cơ sở.......................................................................................28

1.4.3. Tổ chức dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ở

trƣờng trung học cơ sở.......................................................................................29

1.4.4. Chỉ đạo dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ở

trƣờng trung học cơ sở.......................................................................................31

1.4.5. Kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên ở trƣờng trung học cơ sở.....................................................32

1.5. Các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động dạy học theo chủ đề tích

hợp môn Khoa học tự nhiên ở trƣờng trung học cơ sở .....................................34

1.5.1. Các yếu tố chủ quan.................................................................................34

1.5.2. Các yếu tố khách quan.............................................................................36

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ..................................................................................37

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO

CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở TRƢỜNG TRUNG

HỌC CƠ SỞ HUYỆN MƢỜNG ẢNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN ...............................38

2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục của huyện Mƣờng Ảng

và tổ chức khảo sát thực trạng ...........................................................................38

2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tê-xã hội huyện Mƣờng Ảng ......................38

2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục tại các trƣờng THCS của huyện Mƣờng Ảng...39

2.1.3. Tổ chức khảo sát thực trạng ....................................................................42

v

2.2. Thực trạng hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự

nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng ..................................................44

2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học

theo chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện

Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên..............................................................................44

2.2.2. Thực trạng việc thực hiện mục tiêu dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên đã thực hiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng,

tỉnh Điện Biên....................................................................................................45

2.2.3. Thực trạng việc thực hiện nội dung dạy học theo chủ đề tích hợp

môn Khoa học tự nhiên đã triển khai ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng

Ảng, tỉnh Điện Biên...........................................................................................48

2.2.4. Thực trạng việc thực hiện quy trình dạy học học theo chủ đề tích hợp

môn Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện

Biên....................................................................................................................49

2.2.5. Thực trạng sử dụng phƣơng pháp dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên .......... 52

2.2.6. Thực trạng sử dụng hình thức tổ chức dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên .......... 54

2.2.7. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa

học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên .............55

2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa

học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên .............58

2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa học

tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên ....................58

2.3.2. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa

học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên.................61

2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa

học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên...................63

2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo chủ đề tích

hợp môn Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh

Điện Biên...........................................................................................................66

vi

2.3.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên .........67

2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo chủ đề

tích hợp môn Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng,

tỉnh Điện Biên....................................................................................................69

2.4.1. Những điểm mạnh ...................................................................................69

2.4.2. Những điểm còn hạn chế .........................................................................70

2.4.3. Nguyên nhân của thực trạng....................................................................71

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ..................................................................................72

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO

CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN Ở CÁC

TRƢỜNG THCS HUYỆN MƢỜNG ẢNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN.................73

3.1. Các nguyên tắc và đề xuất giải pháp ..........................................................73

3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu và pháp lý...........................................................73

3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................73

3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa, phát triển .............................................................74

3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ...............................................................................74

3.1.5. Đảm bảo tính nhất quán...........................................................................75

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn

Khoa học tự nhiên ở các trƣờng Trung học cơ sở huyện Mƣờng Ảng, tỉnh

Điện Biên ...........................................................................................................75

3.2.1. Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học chủ đề tích hợp

môn Khoa học tự nhiên theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ............75

3.2.2. Tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học theo chủ đề tích hợp môn Khoa

học tự nhiên cho giáo viên và giáo viên cốt cán................................................79

3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn lựa chọn, vận dụng phƣơng pháp, hình

thức tổ chức dạy học chủ đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên theo hƣớng

phát triển năng lực học sinh .............................................................................86

3.2.4. Tổ chức huy động các nguồn lực đảm bảo điều kiện dạy học theo chủ

đề tích hợp môn Khoa học tự nhiên...................................................................89

vii

3.2.5. Tổ chức giám sát hoạt động dạy học chủ đề tích hợp môn Khoa học

tự nhiên theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh .....................................92

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................96

3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ..........................97

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm............................................................................97

3.4.2. Đối tƣợng khảo nghiệm...........................................................................97

3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................97

3.4.4. Phƣơng pháp khảo nghiệm......................................................................97

3.4.5. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................97

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................................................................102

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................103

1. Kết luận........................................................................................................103

2. Khuyến nghị.................................................................................................104

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................107

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT VIẾT TẮT TỪ/CỤM TỪ

Viết tắt Từ/Cụm từ

BGH Ban giám hiệu

CBQL Cán bộ quản lý

DHTCĐ Dạy học theo chủ đề

GV Giáo viên

HS Học sinh

KHTN Khoa học tự nhiên

PPDH Phƣơng pháp dạy học

QLGD Quản lý giáo dục

THCS Trung học cơ sở

TTCM Tổ trƣởng chuyên môn

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Quy mô phát triển số lƣợng HS THCS huyện Mƣờng Ảng trong

3 năm trở lại đây..............................................................................40

Bảng 2.2. Kết quả xếp loại học tập của HS THCS huyện Mƣờng Ảng năm

học 2019 - 2020...............................................................................40

Bảng 2.3. Thống kê về trình độ đào tạo của đội ngũ GV THCS ở huyện

Mƣờng Ảng trong 3 năm trở lại đây ...............................................41

Bảng 2.4. Thống kê về thực trạng đội ngũ CBQL các trƣờng THCS huyện

Mƣờng Ảng năm học 2019-2020 ....................................................42

Bảng 2.5. Ý nghĩa của điểm số bình quân .......................................................43

Bảng 2.6. Mức độ nhận thức của CBQL, GV về dạy học theo chủ đề tích

hợp môn Khoa học tự nhiên ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng

Ảng, tỉnh Điện Biên ........................................................................44

Bảng 2.7. Mức độ thực hiện mục tiêu dạy học theo chủ đề tích hợp môn

KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng..............................46

Bảng 2.8. Mức độ thực hiện nội dung dạy học theo chủ đề tích hợp môn

KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng..............................48

Bảng 2.9. Mức độ thực hiện quy trình dạy học theo chủ đề tích hợp môn

KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng..............................50

Bảng 2.10. Mức độ sử dụng phƣơng pháp dạy học theo chủ đề tích hợp

môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng......................52

Bảng 2.11. Mức độ sử dụng hình thức dạy học theo chủ đề tích hợp môn

KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng..............................54

Bảng 2.12. Mức độ thực hiện việc kiểm tra, đánh giá dạy học theo chủ đề

tích hợp môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng .......56

Bảng 2.13. Thực trạng lập kế hoạch dạy học theo chủ đề tích hợp môn

KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng..............................59

vi

Bảng 2.14. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn

KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng..............................61

Bảng 2.15. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học theo chủ đề tích hợp môn

KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng..............................64

Bảng 2.16. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo chủ đề

tích hợp môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện Mƣờng Ảng .......66

Bảng 2.17. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣớng đến quản lý hoạt động dạy học

theo chủ đề tích hợp môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện

Mƣờng Ảng......................................................................................68

Bảng 3.1: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cấp thiết của các biện

pháp DHTCĐ tích hợp môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện

Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên............................................................98

Bảng 3.2: Đánh giá của CBQL và GV về tính khả thi của các biện pháp

DHTCĐ tích hợp môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện

Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên..........................................................100

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Biểu đồ 3.1: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cấp thiết của các biện

pháp DHTCĐ tích hợp môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện

Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên............................................................99

Biểu đồ 3.2: Đánh giá của CBQL và GV về tính khả thi của các biện pháp

DHTCĐ tích hợp môn KHTN ở các trƣờng THCS huyện

Mƣờng Ảng, tỉnh Điện Biên..........................................................101