Quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở trung tâm bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ CHẮC

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHĂM SÓC, GIÁO DỤC TRẺ

Ở TRUNG TÂM BẢO TRỢ XÃ HỘI TỔNG HỢP

VÀ CÔNG TÁC XÃ HỘI TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ CHẮC

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHĂM SÓC, GIÁO DỤC TRẺ

Ở TRUNG TÂM BẢO TRỢ XÃ HỘI TỔNG HỢP

VÀ CÔNG TÁC XÃ HỘI TỈNH BẮC KẠN

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phùng Thị Hằng

THÁI NGUYÊN - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Chắc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới

Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô

giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều

kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.

Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến

PGS.TS Phùng Thị Hằng, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp

đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Sở Lao động - TB&XH, Trung

tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và Công tác xã hội, Trung tâm Điều dưỡng Người

có công tỉnh Bắc Kạn cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian,

vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn

thành luận văn.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản

thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết.

Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp.

Em xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Chắc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................2

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ..........................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHĂM

SÓC, GIÁO DỤC TRẺ Ở TRUNG TÂM BẢO TRỢ XÃ HỘI

TỔNG HỢP VÀ CÔNG TÁC XÃ HỘI CẤP TỈNH............................5

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ...................................................................5

1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài....................................................................5

1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ....................................................................6

1.2. Một số khái niệm cơ bản ...........................................................................9

1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục..........................................................................9

1.2.2. Trẻ em......................................................................................................10

1.2.3. Chăm sóc, giáo dục trẻ ............................................................................11

1.2.4. Hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ...........................................................12

1.2.5. Quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ..............................................12

1.3. Hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng

hợp và công tác xã hội cấp tỉnh...............................................................13

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công

tác xã hội cấp tỉnh....................................................................................13

1.3.2. Hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng

hợp và công tác xã hội cấp tỉnh...............................................................14

1.4. Quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội

tổng hợp và công tác xã hội cấp tỉnh.......................................................25

1.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ.........................26

1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ..............................27

1.4.3. Chỉ đạo triển khai hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ..............................29

1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ .............................30

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ

ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội cấp tỉnh ...............32

1.5.1. Các yếu tố khách quan.............................................................................32

1.5.2. Các yếu tố chủ quan ................................................................................33

Kết luận chương 1..............................................................................................34

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHĂM SÓC,

GIÁO DỤC TRẺ Ở TRUNG TÂM BẢO TRỢ XÃ HỘI VÀ

CÔNG TÁC XÃ HỘI TỈNH BẮC KẠN .............................................35

2.1. Khái quát về Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội

tỉnh Bắc Kạn............................................................................................35

2.1.1. Sự hình thành Trung tâm Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công

tác xã hội tỉnh Bắc Kạn, cơ cấu tổ chức ..................................................35

2.1.2. Tình hình trẻ tại Trung tâm .....................................................................37

2.2. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ........................................38

2.2.1. Mục đích khảo sát....................................................................................38

2.2.2. Nội dung khảo sát....................................................................................39

2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu ..............................39

2.3. Thực trạng hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã

hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn ........................................40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan

trọng của hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ............................................40

2.3.2. Thực trạng nội dung của hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung

tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn ...............41

2.3.3. Thực trạng phương pháp chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ

xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn ...................................46

2.3.4. Thực trạng các hình thức tổ chức hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở

Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn ..........48

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm

Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn ......................50

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ .......50

2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ.............53

2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ.............55

2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ............57

2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động chăm sóc,

giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội

tỉnh Bắc Kạn............................................................................................60

2.6. Đánh giá chung...........................................................................................62

2.6.1. Một số thành tựu đạt được.......................................................................62

2.6.2. Khó khăn, hạn chế, Nguyên nhân của hạn chế........................................63

Kết luận chương 2..............................................................................................66

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHĂM SÓC, GIÁO

DỤC TRẺ Ở TRUNG TÂM BẢO TRỢ XÃ HỘI VÀ CÔNG TÁC

XÃ HỘI TỈNH BẮC KẠN....................................................................67

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp...........................................................67

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích.........................................................67

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện.........................................................67

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ...........................................................67

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, tính hiệu quả......................................68

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tiếp cận dựa trên Quyền trẻ em .............................68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm

Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn ......................68

3.2.1. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ phù hợp

với điều kiện thực tế của Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công

tác xã hội tỉnh Bắc Kạn ...........................................................................68

3.2.2. Chỉ đạo đổi mới nội dung, phương pháp chăm sóc, giáo dục trẻ ở

Trung tâm Bảo trợ xã hội và Công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn...................73

3.2.3. Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động chăm sóc,

giáo dục trẻ và phản hồi thông tin để cải tiến hoạt động chăm sóc,

giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội và Công tác xã hội tỉnh Bắc

Kạn...........................................................................................................77

3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho CBQL và cán bộ

tham gia hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã

hội và Công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn dựa vào năng lực ..........................79

3.2.5. Xây dựng môi trường giáo dục bình đẳng, không rào cản đối với trẻ

ở Trung tâm Bảo trợ xã hội và Công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn................81

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp..............................................................84

3.4. Khảo nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục

trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và Công tác xã hội tỉnh Bắc

Kạn...........................................................................................................85

3.4.1. Những vấn đề chung về khảo nghiệm.....................................................85

3.4.2. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................85

Kết luận chương 3..............................................................................................89

KẾT LUẬN.......................................................................................................90

1. Kết luận..........................................................................................................90

2. Khuyến nghị...................................................................................................92

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................93

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL: Cán bộ quản lý

CB, NV: Cán bộ, nhân viên

BLĐTB & XH: Bộ Lao động Thương binh & Xã hội

CBQL: Cán bộ quản lý

BTXH & CTXH: Bảo trợ xã hội và công tác xã hội

GD: Giáo dục

GV: Giáo viên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Khảo sát số trẻ em được chăm sóc, giáo dục tại Trung tâm Bảo

trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn....................37

Bảng 2.2. Đánh giá của khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt động

chăm sóc, giáo dục trẻ ...................................................................40

Bảng 2.3. Khảo sát của khách thể điều tra về mức độ thực hiện các nội

dung của hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ

xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn .........................42

Bảng 2.4. Đánh giá của khách thể điều tra về kết quả thực hiện các nội

dung của hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ

xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn .........................44

Bảng 2.5. Đánh giá của khách thể điều tra về phương pháp chăm sóc, giáo

dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội

tỉnh Bắc Kạn..................................................................................47

Bảng 2.6. Đánh giá của khách thể điều tra về hình thức chăm sóc, giáo dục

trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh

Bắc Kạn .........................................................................................49

Bảng 2.8. Đánh giá của khách thể điều tra về tổ chức thực hiện hoạt động

chăm sóc, giáo dục trẻ ...................................................................53

Bảng 2.9. Đánh giá của khách thể điều tra về các biện pháp chỉ đạo triển

khai hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ..........................................55

Bảng 2.10. Đánh giá của khách thể điều tra về kiểm tra, đánh giá hoạt động

chăm sóc, giáo dục trẻ ...................................................................57

Bảng 2.11. Đánh giá của khách thể điều tra về các yếu tố ảnh hưởng đến

quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ

xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn .........................60

Bảng 3.1. Đánh giá của khách thể điều tra về mức độ cần thiết của các biện

pháp quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo

trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn....................85

Bảng 3.2. Đánh giá của khách thể điều tra về mức độ khả thi của các biện

pháp quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo

trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn....................87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Việt Nam là một trong những nước phê chuẩn Công ước về Quyền trẻ em

của Liên Hợp Quốc năm 1990. Hiện nay, Nhà nước đã ban hành nhiều bộ luật

như: Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em 1991 và sửa đổi tháng 4/2004,

Pháp lệnh về người tàn tật năm 1998 để thể hiện sự cam kết với cộng đồng quốc

tế, thể hiện sự ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Bên cạnh đó,

nhằm tạo điều kiện chăm sóc trẻ em tại cộng đồng, tại các Trung tâm bảo trợ xã

hội trên cả nước đã tích cực hướng dẫn và vận động người thân của trẻ nhận

chăm sóc thay thế dưới hình thức cá nhân nhận nuôi dưỡng nhận đỡ đầu, nuôi

con nuôi, hoặc gia đình nhận nuôi. Mặt khác, những trẻ mồ côi được các Trung

tâm bảo trợ được tiếp tục chăm sóc, giáo dục đến khi học xong chuyên nghiệp;

nếu không học chuyên nghiệp trẻ được định hướng sang học nghề, do vậy, hết

tuổi nuôi dưỡng tại các Trung tâm Bảo trợ xã hội, trẻ trở về cộng đồng được họ

hàng và cộng đồng giúp đỡ.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn có khoảng 2.624 trẻ em có hoàn cảnh

khó khăn, trong đó có 1.896 trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi không nơi nương

tựa; 728 trẻ em bị khuyết tật, bị ảnh hưởng của chất độc hóa học, nhiễm

HIV/AIDS, bị xâm hại tình dục, nghiện ma tuý, vi phạm pháp luật [31]... Những

trẻ em có hoàn cảnh khó khăn ở tỉnh Bắc Kạn thuộc các gia đình người dân tộc

thiểu số, hộ nghèo, trẻ em vùng sâu, vùng xa. Những trẻ em này ít được tiếp cận

các thành tựu phát triển khoa học và xã hội cùng với các điều kiện chăm sóc của

cộng đồng. Các chế độ chính sách đối với trẻ em có hoàn cảnh khó khăn được

tỉnh Bắc Kạn quan tâm và thực hiện trợ cấp cho khoảng 150 đối tượng là trẻ em

mồ côi, trẻ em khuyết tật nặng, trẻ em bị bỏ rơi không nơi nương tựa, trẻ em bị

nhiễm HIV/AIDS, trẻ em là nạn nhân của chất độc hóa học tại cộng đồng. Trung

tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn, hiện nay chăm sóc

30 trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi tại; hàng năm chăm sóc 25 đến 30 trẻ có hoàn

cảnh khó khăn. Vào các ngày lễ tết, ngày quốc tế thiếu nhi 1/6, tết trung thu, ngày

người khuyết tật, khai giảng năm học mới,… trung tâm đều tổ chức và thăm hỏi,

động viên kịp thời tới trẻ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Tuy nhiên, tình trạng quá tải tại Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công

tác xã hội tỉnh Bắc Kạn đang diễn ra do nhu cầu được vào chăm sóc tại Trung

tâm của trẻ rất lớn mà khả năng đáp ứng tại Trung tâm lại rất hạn chế. Chi phí

cho việc chăm sóc, nuôi dưỡng mỗi trẻ kể cả quản lý hành chính, xây dựng và

duy trì bảo dưỡng Trung tâm khoảng từ 5 - 6 triệu/ năm, tốn kém hơn chăm sóc

ở cộng đồng. Một thách thức đặt ra về quản lý chăm sóc trẻ ở Trung tâm đó là,

làm thế nào để trẻ tái hòa nhập cộng đồng và khi trưởng thành, trẻ có thể tự lập

trong cuộc sống, trong khi nguồn lực thì hạn hẹp, chưa tự cân đối được ngân

sách. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ, nhân viên làm công tác xã hội đối với trẻ em

còn yếu về kỹ năng, thiếu về số lượng, chưa được đào tạo, tập huấn đầy đủ về

phương pháp, hình thức chăm sóc trợ giúp trẻ em, chưa có tính chuyên nghiệp

trong chăm sóc đối với trẻ em tại Trung tâm bảo trợ xã hội.

Xuất phát từ những điều nêu trên, việc góp phần nghiên cứu một cách toàn

diện, sâu sắc về vấn đề “Quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm

Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn” là cần thiết đáp ứng

yêu cầu của thực tiễn hiện nay.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động chăm sóc,

giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc

Kạn, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ nhằm

góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động này ở Trung tâm Bảo trợ xã hội

tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ và quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục

trẻ ở Trung tâm Bảo trợ xã hội tổng hợp và công tác xã hội cấp tỉnh.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở Trung tâm Bảo trợ

xã hội tổng hợp và công tác xã hội tỉnh Bắc Kạn.