Quản lý công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường trung học phồ thông trên địa bàn thành phố tam kỳ tỉnh quảng nam

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THANH TÂM

QUẢN LÝ CÔNG TÁC TƯ VẤN TÂM LÝ

CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC PHỒ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ TAM KỲ TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC

Đà Nẵng - Năm 2021

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THANH TÂM

QUẢN LÝ CÔNG TÁC TƯ VẤN TÂM LÝ

CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC PHỒ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ TAM KỲ TỈNH QUẢNG NAM

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC

Giáo viên hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ TRÂM ANH

Đà Nẵng - Năm 2021

iv

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................2

3. Đối tượng nghiên cứu .........................................................................................2

4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................2

6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................2

7. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................3

8. Nội dung nghiên cứu...........................................................................................3

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC TƯ VẤN TÂM LÝ

CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.................................4

1.1. Tổng quan về nghiên cứu............................................................................... 4

1.1.1. Trên thế giới..................................................................................................4

1.1.2. Ở Việt Nam ...................................................................................................6

1.2. Các khái niệm chính của đề tài ...................................................................... 7

1.2.1. Quản lý..........................................................................................................7

1.2.2. Quản lý giáo dục ...........................................................................................7

1.2.3. Quản lý nhà trường .......................................................................................9

1.2.4. Công tác tư vấn tâm lý trong trường học ......................................................9

1.2.5. Quản lý công tác tư vấn tâm lý trong trường học .......................................10

1.3. Công tác tư vấn tâm lý trong trường trung học phổ thông........................... 11

1.3.1. Mục tiêu của tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT ..........................11

1.3.2. Nội dung của công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT ...........12

1.3.3. Các hình thức tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT.........................13

1.3.4. Các lực lượng thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường trung

học phổ thông ................................................................................................................13

1.3.5. Đặc điểm tâm sinh lý học sinh Trung học phổ thông và những khó khăn

tâm lý điển hình .............................................................................................................14

1.3.6. Điều kiện tổ chức công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT ....16

1.3.7. Đánh giá công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT ..................17

1.4. Quản lý công tác tư vấn tâm lý ở trường trung học phổ thông.................... 17

1.4.1. Quản lý mục tiêu tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT....................17

1.4.2. Quản lý nội dung tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT ...................18

1.4.3. Quản lý hình thức tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT ..................19

1.4.4. Quản lý đội ngũ tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT .....................19

1.4.5. Quản lý kết quả đánh giá vấn đề khó khăn tâm lý của học sinh ở trường

v

trung học phổ thông.......................................................................................................20

1.4.6. Quản lý điều kiện tổ chức công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường

trung học phổ thông.......................................................................................................20

1.4.7. Quản lý đánh giá công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT .....21

Tiểu kết chương 1................................................................................................ 22

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC TƯ VẤN TÂM LÝ CHO

HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ TAM KỲ, TỈNH QUẢNG NAM.......................................................23

2.1. Mô tả quá trình điều tra, khảo sát thực trạng ............................................... 23

2.1.1. Mục tiêu khảo sát ........................................................................................23

2.1.2. Nội dung khảo sát .......................................................................................23

2.1.3. Mẫu khảo sát ...............................................................................................24

2.1.4. Quy trình, thời gian và địa bàn tiến hành khảo sát .....................................24

2.1.5. Phương pháp khảo sát .................................................................................24

2.1.6. Cách thức xử lý số liệu................................................................................24

2.2. Sơ lược về tình hình phát triển Kinh tế - Xã hội và Giáo dục – Đào tạo của

thành phố Tam Kỳ............................................................................................... 25

2.2.1. Vị trí địa lý và đặc điểm tự nhiên của Thành phố Tam Kỳ ........................25

2.2.2. Tình hình kinh tế - xã hội của thành phố Tam Kỳ......................................27

2.2.3. Khái quát về tình hình giáo dục và đào tạo của thành phố Tam Kỳ...........28

2.3. Thực trạng công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường trung học phổ

thông trên địa bàn thành phố thành phố tam kỳ, tỉnh Quảng Nam..................... 29

2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ QL, GV, NV và học sinh về công tác tư

vấn tâm lý cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh

Quảng Nam....................................................................................................................29

2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu tư vấn tâm lý ở các trường THPT trên địa

bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam......................................................................33

2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung của công tác tư vấn tâm lý ở các trường

THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam .............................................36

2.3.4. Thực trạng thực hiện các hình thức tư vấn tâm lý ở các trường THPT trên

địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam................................................................38

2.3.5. Thực trạng đội ngũ tham gia tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường

THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam .............................................40

2.3.6. Thực trạng về những khó khăn tâm lý của học sinh ở các trường trung học

phổ thông .......................................................................................................................42

2.3.7. Thực trạng về điều kiện tổ chức công tác tư vấn tâm lý ở các trường THPT

trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam ........................................................43

2.3.8. Thực trạng đánh giá công tác tư vấn tâm lý ở các trường THPT trên địa bàn

vi

thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam ............................................................................44

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động tư vấn tâm lý ở các trường trung học phổ

thông.................................................................................................................... 46

2.4.1. Thực trạng quản lý mục tiêu tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT

thành phố Tam Kỳ .........................................................................................................46

2.4.2. Thực trạng quản lý nội dung tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT

thành phố Tam Kỳ .........................................................................................................47

2.4.3. Thực trạng quản lý hình thức tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT

thành phố Tam Kỳ .........................................................................................................48

2.4.4. Thực trạng quản lý đội ngũ tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT

thành phố Tam Kỳ .........................................................................................................49

2.4.5. Thực trạng quản lý kết quả đánh giá vấn đề khó khăn tâm lý của học sinh

THPT thành phố Tam Kỳ ..............................................................................................50

2.4.6. Quản lý điều kiện tổ chức công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường

THPT thành phố Tam Kỳ ..............................................................................................52

2.4.7. Quản lý đánh giá công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở trường THPT thành

phố Tam Kỳ...................................................................................................................53

2.5. Đánh giá chung............................................................................................. 55

2.5.1. Những mặt mạnh.........................................................................................55

2.5.2. Những mặt hạn chế .....................................................................................56

2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................................56

Tiểu kết chương 2................................................................................................ 57

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC TƯ VẤN TÂM LÝ CHO HỌC

SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH

PHỐ TAM KỲ, TỈNH QUẢNG NAM ......................................................................58

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...................................................................... 58

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .............................................................58

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .............................................................58

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục .............................................................58

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .............................................................58

3.2. Các biện pháp quản lý công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường

trung học phổ thông............................................................................................. 59

3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của học sinh, giáo viên, tư vấn viên về

công tác tư vấn tâm lý trong nhà trường........................................................................59

3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bồi dưỡng năng lực tư vấn cho đội ngũ làm công tác

tư vấn tâm lý tại các trường THPT thành phố Tam Kỳ.................................................61

3.2.3. Biện pháp 3: Kế hoạch hóa công tác tư vấn tâm lý cho học sinh tại các

trường THPT thành phố Tam Kỳ ..................................................................................63

vii

3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo thực hiện đa dạng hóa hình thức tư vấn tâm lý cho

học sinh tại các trường THPT thành phố Tam Kỳ ........................................................68

3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng và phát triển phòng tham vấn học đường cho học

sinh tại các trường THPT thành phố Tam Kỳ ...............................................................70

3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác tư vấn tâm lý cho học

sinh tại các trường THPT thành phố Tam Kỳ ...............................................................72

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................. 73

3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất........ 74

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm................................................................................74

3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ..............................................................................74

3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ..................................................................................74

Tiểu kết chương 3................................................................................................ 77

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................................78

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................81

PHỤ LỤC ..................................................................................................................PL1

viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

CBQL Cán bộ quản lý

CMHS Cha mẹ học sinh

CTTVTL Công tác tư vấn tâm lý

GV Giáo viên

GVCN Giáo viên chủ nhiệm

HĐNGLL Hoạt động ngoài giờ lên lớp

HQ Hiệu quả

HS Học sinh

IHQ Ít hiệu quả

IK Ít khi

KBG Không bao giờ

KHQ Không hiệu quả

RHQ Rất hiệu quả

SV Sinh viên

THPT Trung học phổ thông

TT Thỉnh thoảng

TVTL Tư vấn tâm lý

TVV Tư vấn viên

TX Thường xuyên

XH Xã hội

ix

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

2.1. Kết quả thống kê hạnh kiểm các năm học 29

2.2.

Nhận thức của đội ngũ CBQL, CB Đoàn, GV về tầm quan

trọng của công tác tư vấn tâm lý học đường cho học sinh

THPT

29

2.3.

Nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của công tác tư

vấn tâm lý học đường cho học sinh THPT

31

2.4.

Mục tiêu tư vấn tâm lý ở các trường THPT trên địa bàn thành

phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam

33

2.5.

Đánh giá của CBQL, CB Đoàn, GV về nội dung của công tác

tư vấn tâm lý ở trường THPT.

36

2.6.

Đánh giá của các khách thể điều tra về hình thức tư vấn tâm

lý ở các trường THPT

38

2.7. Đánh giá thực trạng đội ngũ tham gia công tác tư vấn tâm lý 41

2.8. Thực trạng khó khăn tâm lý của học sinh ở các trường THPT 42

2.9.

Thực trạng về điều kiện tổ chức công tác TVTL trong trường

học

43

2.10.

Thực trạng đánh giá công tác TVTL học đường ở các trường

THPT

44

2.11.

Đánh giá mức độ thực hiện quản lý mục tiêu tư vấn tâm lý ở

các trường THPT

46

2.12.

Đánh giá mức độ thực hiện quản lý nội dung tư vấn tâm lý ở

các trường THPT

47

2.13.

Đánh giá thực trạng quản lý hình thức tư vấn tâm lý ở các

trường THPT

49

2.14.

Đánh giá thực trạng quản lý đội ngũ tư vấn tâm lý ở các

trường THPT

50

2.15.

Đánh giá thực trạng quản lý kết quả đánh giá vấn đề khó

khăn tâm lý của học sinh THPT

51

2.16.

Đánh giá thực trạng quản lý điều kiện tổ chức công tác TVTL

cho học sinh ở các trường THPT

52

2.17.

Thực trạng quản lý đánh giá công tác TVTL cho học sinh ở

các trường THPT

53

3.1. Mẫu xây dựng kế hoạch quản lý CTTVTL 64

3.2. Mẫu bảng kế hoạch theo đầu công việc 64

x

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

3.3. Mẫu bảng kế hoạch theo tiến trình thời gian 64

3.4. Mẫu bảng kế hoạch thể hiện biểu đồ phát triển về CTTVTL 65

3.1.

Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết của các biện pháp

quản lý công tác TVTL cho học sinh

75

3.2.

Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp quản

lý công tác TVTL cho học sinh

76

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong những năm qua, nền kinh tế của Việt Nam đã có bước đột phá lớn. GDP

hàng năm liên tục tăng nhanh tạo ra sự chuyến biến nhanh chóng về tất cả mọi mặt

trong đời sống của con người Việt Nam. Sự phát triển với tốc độ nhanh, đầy biến động

của nền kinh tế - xã hội trong bối cảnh thông tin bùng nổ, các phương tiện truyền

thông phát triển đã đem đến cho quá trình sống, học tập và rèn luyện của học sinh

ngày càng nhiều cơ hội nhưng cũng chứa đựng những yếu tố bất lợi đối với sự phát

triển nhân cách của các em; làm nảy sinh các vấn đề mà phương pháp dạy học truyền

thống, khuôn khổ, phạm vi chương trình giáo dục phổ thông trong nhà trường không

thể giải quyết được. Nhu cầu được hỗ trợ về mặt tinh thần để phát triển thuận lợi ngày

càng trở nên cấp bách đối với thế hệ trẻ. Đó là sự tác động của kinh tế đến đời sống

tình cảm, tâm lý của con người đặc biệt là giới trẻ mà trong đó điển hình là trẻ thanh

niên – học sinh trung học phổ thông.

Hoạt động tư vấn tâm lý học đường cho học sinh là sự hỗ trợ tâm lý, giúp học

sinh nâng cao hiểu biết về bản thân, hoàn cảnh gia đình, mối quan hệ xã hội, từ đó tăng

cảm xúc tích cực, tự đưa ra quyết định trong tình huống khó khăn học sinh gặp phải

khi đang học tại nhà trường.

Mục đích của công tác tư vấn tâm lý cho học sinh phổ thông là nhằm phòng

ngừa, hỗ trợ và can thiệp (khi cần thiết) đối với học sinh đang gặp phải khó khăn về

tâm lý trong học tập và cuộc sống để tìm hướng giải quyết phù hợp, giảm thiểu tác

động tiêu cực có thể xảy ra; góp phần xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành

mạnh, thân thiện và phòng, chống bạo lực học đường. Hỗ trợ học sinh rèn luyện kỹ

năng sống; tăng cường ý chí, niềm tin, bản lĩnh, thái độ ứng xử phù hợp trong các mối

quan hệ xã hội; rèn luyện sức khỏe thể chất và tinh thần, góp phần xây dựng và hoàn

thiện nhân cách.

Chúng ta đều biết rằng các em HS THPT là lứa tuổi có chuyển tiếp từ trẻ con

sang người lớn cho nên các em có sự thay đổi rất lớn về sinh lý, nhận thức và cảm xúc.

Trong cuộc sống từ sinh hoạt gia đình đến việc học ở trường và hoạt động ngoài xã hội

các em luôn phải đối mặt với nhiều vấn đề khúc mắc, tình huống bất ngờ như: áp lực

học tập, bố mẹ la rầy, hay bị thầy cô bạn bè xa lánh, lúng túng về tâm sinh lý, tình yêu

tuổi học trò, các em đứng trước ngã ba đường chọn lối rẽ vào đời mà không biết cách

nhìn nhận và giải quyết như thế nào cho hợp lý.

Trước thực trạng nêu trên, tôi đã chọn đề tài “Quản lý công tác tư vấn tâm lý

cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ tỉnh Quảng

Nam”.

2

2. Mục tiêu nghiên cứu

Trên cơ sở hệ thống hóa các cơ sở lý luận và khảo sát thực trạng quản lý công tác

tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh

Quảng Nam nhằm đề xuất các biện pháp quản lý công tác tư vấn tâm lý cho học sinh

trong giai đoạn hiện nay.

3. Đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường

THPT.

3.2. Đối tượng khảo sát: Quản lý công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở các

trường THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam.

4. Giả thuyết khoa học

Công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn thành phố

Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam trong thời gian qua thực hiện theo chỉ đạo của Bộ GD&ĐT

cũng đã có những quan tâm nhất định, tuy nhiên còn gặp nhiều bất cập khó khăn về

đội ngũ, chương trình, nội dung và các điều kiện tổ chức; công tác quản lý hoạt động

tư vấn tâm lý cũng còn chưa đồng bộ. Nguyên nhân là do bộ phận CBQL, GV và nhân

viên còn chưa nhận thức đầy đủ về hoạt động tư vấn tâm lý trường học, đội ngũ giáo

viên kiêm nhiệm chưa được tập huấn bồi dưỡng nâng cao năng lực tư vấn học sinh;

chưa có sự kết nối với các chuyên gia tâm lý để hoàn thiện công tác tư vấn tâm lý

trong nhà trường…Nếu nghiên cứu một cách xác đáng cơ sở lý luận, đánh giá chính

xác và khoa học thực trạng vấn đề nghiên cứu, thì có thể đề xuất được các biện pháp

có tính cấp thiết và tính khả thi cao.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý công tác tư vấn tâm lý cho học sinh

THPT.

5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý công tác tư vấn tâm

lý cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng

Nam.

5.3. Đề xuất biện pháp quản lý công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở các trường

THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam.

6. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi nội dung nghiên cứu: Quản lý công tác tư vấn tâm lý cho học sinh ở

các trường THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam.

- Phạm vi về không gian và thời gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai nghiên

cứu tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam từ năm học

2019 - 2020.