Quản lý công tác giảm nghèo trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGÔ THỊ THANH GIANG

QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGÔ THỊ THANH GIANG

QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Dương Thị Tình

THÁI NGUYÊN - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả

trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

trình nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ trong quá trình thực hiện luân văn đã

được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 1 năm 2021

Tác giả luận văn

Ngô Thị Thanh Giang

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn được hoàn thành là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu lý

luận và tích luỹ kinh nghiệm thực tế của tác giả. Những kiến thức mà thầy cô giáo

truyền thụ đã làm sáng tỏ những ý tưởng, tư duy của tác giả trong suốt quá trình

thực hiện luận văn này.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng sâu sắc đối với

TS. Dương Thị Tình - người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành

luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, thầy cô các bộ môn trường Đại

học Kinh tế và QTKD Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn

thành luận văn.

Có được kết quả này, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của Phòng Lao động TB và

XH huyện Phú Bình, các Phòng, ban của huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên và các

cán bộ đã cung cấp số liệu, tư liệu khách quan, chính xác giúp đỡ tôi hoàn thành bản

luận văn này.

Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình đã

giúp đỡ tôi lúc khó khăn, vất vả để hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn

bạn bè, đồng nghiệp đã động viên tạo mọi điều kiện thuận lợi và đóng góp những ý

kiến quý báu để giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, tháng 1 năm 2021

Tác giả luận văn

Ngô Thị Thanh Giang

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH....................................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................4

4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ....................................................................................4

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỀN QUẢN LÝ CÔNG TÁC

GIẢM NGHÈO...........................................................................................................6

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý công tác giảm nghèo ....................................................6

1.1.1. Khái niệm nghèo và chuẩn mực nghèo .............................................................6

1.1.2. Quản lý công tác giảm nghèo..........................................................................13

1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................28

1.2.1. Kinh nghiệm quản lý công tác giảm nghèo tại một số địa phương và bài

học kinh nghiệm cho huyện Phú Bình ......................................................................28

1.2.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý công tác giảm nghèo cho huyện Phú

Bình, tỉnh Thái Nguyên.............................................................................................32

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................34

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................34

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................34

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................34

2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin...........................................................................37

2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................................37

iv

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................................38

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh thực trạng kinh tế .....................................................38

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh việc thực hiện quản lý công tác giảm nghèo ...........38

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ BÌNH..................................................................39

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Phú Bình....................................39

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................39

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................42

3.2. Thực trạng công tác giảm nghèo huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên...............44

3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý công tác giảm nghèo cấp địa phương......................44

3.2.2. Xây dựng và ban hành các chính sách thực hiện công tác giảm nghèo trên

địa bàn huyện Phú Bình ............................................................................................46

3.2.3. Xây dựng kế hoạch quản lý công tác giảm nghèo trên địa bàn huyện

Phú Bình ...................................................................................................................53

3.2.4. Tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch về quản lý công tác giảm nghèo ........57

3.2.5. Kiểm tra giám sát, tổng kết và đánh giá việc thực hiện quản lý công tác

giảm nghèo trên địa bàn huyện Phú Bình .................................................................62

3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý công tác giảm nghèo trên địa

bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên....................................................................67

3.3.1. Những yếu tố khách quan ...............................................................................67

3.3.2. Những yếu tố chủ quan ...................................................................................69

3.4. Đánh giá quản lý công tác giảm nghèo trên địa bàn huyện Phú Bình ...............71

3.4.1. Thông tin chung về các đối tượng điều tra......................................................72

3.4.2. Đánh giá chung của đối tượng diều tra về việc xây dựng và ban hành các

chính sách thực hiện công tác giảm nghèo................................................................74

3.4.3. Đánh giá chung của đối tượng điều tra về việc xây dựng kế hoạch quản lý

công tác giảm nghèo..................................................................................................76

3.4.4. Đánh giá của đối tượng diều tra về việc triển khai thực hiện kế hoạch về

giảm nghèo trên địa bàn huyện Phú Bình. ................................................................80

v

3.4.5. Đánh giá của đối tượng diều tra về việc kiểm tra giám sát, tổng kết và

đánh giá việc thực hiện quản lý công tác giảm nghèo trên địa bàn huyện

Phú Bình. ..................................................................................................................85

3.4.6. Đánh giá của đối tượng diều tra về việc tổ chức bộ máy quản lý công tác

giảm nghèo trên địa bàn huyện Phú Bình. ................................................................88

3.5. Những hạn chế và nguyên nhân .........................................................................91

3.5.1. Những điểm hạn chế, tồn tại trong Quản lý công tác giảm nghèo trên địa

bàn huyện Phú Bình ..................................................................................................91

3.5.2. Nguyên nhân, yếu tố dẫn tới hạn chế của quản lý công tác giảm nghèo ........93

Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIẢM

NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN........96

4.1. Quan điểm, phương hướng, mục tiêu, tăng cường quản lý công tác giảm

nghèo trên địa bàn huyện Phú Bình ..........................................................................96

4.1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về quản lý công tác giảm nghèo .........96

4.1.2. Phương hướng tăng cường quản lý công tác giảm nghèo...............................97

4.1.3. Mục tiêu giảm nghèo tỉnh Thái Nguyên và huyện Phú Bình đến năm 2020 ......100

4.2. Đề xuất giải pháp tăng cường quản lý công tác giảm nghèo trên địa bàn

huyện Phú Bình .......................................................................................................102

4.2.1. Tăng cường tổ chức bộ máy quản lý công tác giảm nghèo...........................102

4.2.2. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý công tác giảm nghèo.........104

4.2.3. Tăng cường nguồn lực của Nhà nước hỗ trợ quản lý công tác giảm nghèo .105

4.2.4. Tăng cường công nghệ thông tin, tuyên truyền quản lý công tác giảm nghèo ....106

4.3. Kiến nghị..........................................................................................................107

KẾT LUẬN............................................................................................................108

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................109

PHỤ LỤC...............................................................................................................110

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BHYT Bảo hiểm y tế

CBCC Cán bộ công chức

CP Chính phủ

DTTS Dân tộc thiểu số

HĐND Hội đồng nhân dân

LĐ-TB&XH Lao động - Thương binh và Xã hội

MTTQ Mặt trận tổ quốc

UBND Ủy ban nhân dân

XĐGN Xóa đói giảm nghèo

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Số lượng cán bộ điều tra ........................................................................36

Bảng 2.2. Số lượng hộ điều tra...............................................................................36

Bảng 3.1. Giá trị sản xuất của huyện Phú Bình giai đoạn 2017 – 2019.................43

Bảng 3.2. Dân số qua các năm của huyện Phú Bình..............................................44

Bảng 3.3. Tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của Phú Bình qua các năm .........................51

Bảng 3.4. Kết qủa thực hiện các chính sách...........................................................52

Bảng 3.5. Xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý công tác giảm nghèo từ

năm 2017-2019 ......................................................................................55

Bảng 3.6. Kết quả thực hiện giảm nghèo theo số hộ của các xã, thị trấn trên

địa huyện Phú Bình................................................................................59

Bảng 3.7. Kết quả thực hiện giảm nghèo theo lĩnh vực của huyện Phú Bình........61

Bảng 3.8. Công tác kiểm tra, giám sát công tác giảm nghèo của huyện Phú Bình ......64

Bảng 3.9. Kết quả kiểm tra, giám sát công tác giảm nghèo của huyện Phú Bình ........65

Bảng 3.10. Quy mô, cơ cấu của các đối tượng điều tra ...........................................73

Bảng 3.11. Đánh giá của cán bộ phụ trách quản lý công tác giảm nghèo về xây

dựng và ban hành các chính sách quản lý công tác giảm nghèo ...........74

Bảng 3.12. Đánh giá của cán bộ phụ trách quản lý công tác giảm nghèo về việc

xây dựng kế hoạch quản lý công tác giảm nghèo ......................................76

Bảng 3.13. Đánh giá của hộ nghèo về việc xây dựng kế hoạch quản lý công tác

giảm nghèo.............................................................................................78

Bảng 3.14. Đánh giá của cán bộ phụ trách quản lý công tác giảm nghèo điều tra

triển khai thực hiện kế hoạch về giảm nghèo ........................................80

Bảng 3.15. Đánh giá của hộ nghèo về việc triển khai thực hiện kế hoạch về lý

công tác giảm nghèo ..............................................................................83

Bảng 3.16. Đánh giá của cán bộ phụ trách quản lý công tác giảm nghèo kiểm

tra giám sát, tổng kết và đánh giá việc thực hiện quản lý công tác

giảm nghèo.............................................................................................85

Bảng 3.17. Đánh giá của hộ nghèo về việc kiểm tra giám sát, tổng kết và đánh

giá việc thực hiện quản lý công tác giảm nghèo....................................87

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Bản đồ huyện Phú Bình .........................................................................40

Hình 3.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy Ban chỉ đạo giảm nghèo huyện Phú Bình .............46

Hình 3.3. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ hộ hộ nghèo, hộ cận nghèo qua các năm

2017-2019 ..............................................................................................51

Hình 3.4. Biểu đồ thể hiện số hộ nghèo, hộ cận nghèo qua các năm 2017-2019........58

Hình 3.5. Biểu đồ thể hiện đánh giá của cán bộ cấp xã, thị trấn về sự phối hợp

giữa các ngành trong xây dựng kế hoạch quản lý công tác giảm nghèo .....77

Hình 3.6. Biểu đồ thể hiện đánh giá của hộ nghèo về sự phối hợp giữa các

ngành trong xây dựng kế hoạch .............................................................79

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nghèo đói là một vấn đề mang tính chất toàn cầu luôn tồn tại trong xã hội.

Nghèo đói làm cho nền kinh tế chậm phát triển, giải quyết vấn đề nghèo đói là động

lực để phát triển kinh tế - xã hội. Ngay cả những nước phát triển cao cũng có tình

trạng nghèo đói. Theo ngân hàng thế giới đến cuối năm 2019 tỷ lệ hộ nghèo cả nước

còn 3,75%, bình quân trong 4 (2016-2019) năm giảm 1,53%/năm, vượt chỉ tiêu

Quốc hội giao giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân của cả nước từ 1-1,5%/năm. Tỷ lệ tái

nghèo trong 4 năm (2016-2019) bình quân vẫn còn 4,09%/năm so với tổng số hộ

thoát nghèo.

Tình hình nghèo đói ở Việt Nam diễn ra rất phổ biến và phức tạp đặc biệt

khu vực miền núi và nông thôn chiếm tỷ lệ rất cao, có sự chênh lệch giàu nghèo rất

lớn giữa thành thị và nông thôn. Nghèo đói làm cho trình độ dân trí không thể nâng

cao, đời sống xã hội không thể phát triển được. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn,

song trong suốt quá trình xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và thực hiện đường lối đổi mới,

Đảng và Nhà nước ta luôn đặt mục tiêu xóa đói giảm nghèo lên hàng đầu góp phần

đem lại hiệu quả thiết thực cho người nghèo, ổn định thu nhập, nâng cao đời sống

và tạo mọi điều kiện để đáp ứng đầy đủ nhu cầu và nguyện vọng của người nghèo

đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên mới nhằm hướng đến mục tiêu dân giàu, nước

mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Từ Đại hội VIII, Đảng đã xác định rõ

XĐGN là một trong những chương trình phát triển kinh tế, xã hội vừa cấp bách

trước mắt, vừa cơ bản lâu dài và nhấn mạnh “Phải thực hiện tốt chương trình

XĐGN, nhất là đối với vùng căn cứ cách mạng, vùng đồng bào dân tộc. Xây dựng

và phát triển quỹ XĐGN bằng nhiều nguồn vốn trong và ngoài nước; quản lý chặt

chẽ, đầu tư đúng đối tượng và có hiệu quả”. Từ đó đến nay, qua mỗi kỳ Đại hội

công tác XĐGN lại được xác định rõ trong Nghị quyết Đại hội và là một trong

những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình xây dựng, bảo vệ tổ quốc và

thực hiện đường lối đổi mới của Đảng. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần

thứ XI tiếp tục khẳng định: “Thực hiện có hiệu quả hơn chính sách giảm nghèo phù

hợp với từng thời kỳ; đa dạng hóa nguồn lực và phương thức để đảm bảo giảm

2

nghèo bền vững, nhất là tại các huyện nghèo nhất và các vùng đặc biệt khó khăn,

khuyến khích làm giàu theo phép luật, tăng nhanh số hộ có thu nhập trung bình khá

trở lên. Có các chính sách và giải pháp phù hợp nhằm hạn chế phân hóa giàu nghèo,

giảm chênh lệch mức sống và thành thị”. Thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đảng,

trong những năm qua, cùng với các chính sách phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh

công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, nhiều chính sách xóa đói giảm nghèo đã

được triển khai và đạt được những kết quả rất quan trọng.

Sự phát triển của Việt Nam trong hơn 30 năm qua rất đáng ghi nhận. Đổi mới

kinh tế và chính trị từ năm 1986 đã thúc đẩy phát triển kinh tế, nhanh chóng đưa

Việt Nam từ một trong những quốc gia nghèo nhất trên thế giới trở thành quốc gia

thu nhập trung bình thấp. Từ 2002 đến 2018, GDP đầu người tăng 2,7 lần, đạt trên

2.700 USD năm 2019, với hơn 45 triệu người thoát nghèo. Tỉ lệ nghèo giảm mạnh

từ hơn 70% xuống còn dưới 6% (3,2 USD/ngày theo sức mua ngang giá). Đại bộ

phận người nghèo còn lại ở Việt Nam là dân tộc thiểu số, chiếm 86% (Theo số liệu

của Ngân hàng thế giới).

Mặc dù đã đạt được những thành quả nhất định, song kết quả giảm nghèo

của Việt Nam còn thiếu bền vững. “Kết quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững, các

hộ đã thoát nghèo nhưng mức thu nhập nằm sát chuẩn nghèo còn lớn, tỉ lệ hộ tái

nghèo còn cao. Sự chênh lệch giàu - nghèo giữa các vùng, nhóm dân cư vẫn còn

khá lớn, đời sống người nghèo còn nhiều khó khăn, nhất là ở khu vực miền núi,

vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số...” Mặt khác, trong thực tế vẫn tồn tại

nguy cơ các hộ thoát nghèo lại tái nghèo khi chuẩn nghèo thay đổi và nguy cơ

nghèo tương đối xuất hiện nhiều trong đời sống dân cư. Trong thực tế, có nhiều

hộ gia đình không thuộc nhóm hộ nghèo nhưng thu nhập bình quân của họ nằm

sát ngay trên chuẩn nghèo, chỉ cần một rủi ro như ốm đau, dịch bệnh, thiên tai,

lạm phát…

Đối với địa bàn huyện Phú Bình thuộc tỉnh Thái Nguyên, trải qua quá trình

xây dựng và phát triển, luôn được Đảng, chính quyền huyện Phú Bình quan tâm chỉ

đạo, thực hiện các chính sách giảm nghèo trên địa bàn toàn huyện. Huyện Phú Bình đã

có những chuyển biến tích cực, vươn lên đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên tất