Quản lý công tác thu bảo hiểm xã hội đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐỖ HÀ ĐĂNG TRINH

QUẢN LÝ CÔNG TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI

ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH

TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2022

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐỖ HÀ ĐĂNG TRINH

QUẢN LÝ CÔNG TÁC THU BẢO HIỂM XÃ HỘI

ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH

TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN BÍCH HỒNG

THÁI NGUYÊN - 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu được sử

dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu

trong luận văn được tập hợp tại cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh và chưa

từng được ai nghiên cứu và công bố trong bất cứ công trình khoa học nào.

Tác giả luận văn

Đỗ Hà Đăng Trinh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu mặc dù gặp nhiều khó khăn, song tôi đã

nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ nhiệt tình của các thầy, cô giáo, lãnh đạo cơ quan,

bạn bè, đồng nghiệp, các đơn vị liên quan và gia đình đã tạo điều kiện thuận lợi để

tôi hoàn thành luận văn này.

Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới cô giáo

Tiến sĩ Nguyễn Bích Hồng, giảng viên Trường Đại học Kinh tế & Quản trị Kinh

doanh - Đại học Thái Nguyên đã nhiệt tình hướng dẫn đầy trách nhiệm, chỉ bảo,

tham gia góp ý kiến quý báu, giúp đỡ, động viên tôi khắc phục, vượt qua khó khăn

trong quá trình nghiên cứu để tôi hoàn chỉnh bản luận văn này.

Tôi xin cảm ơn lãnh đạo cùng toàn thể cán bộ, công chức, viên chức BHXH

thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá

trình học tập và nghiên cứu; trân trọng cảm ơn tới các cơ quan, đơn vị đã cộng tác

giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập thông tin, dữ liệu, nghiên cứu luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới những người thân trong gia đình, bạn bè,

đồng nghiệp đã luôn động viên, cổ vũ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi yên

tâm học tập và nghiên cứu.

Bắc Ninh, ngày tháng năm 2021

Tác giả

Đỗ Hà Đăng Trinh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...................................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................vii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH....................................................................... viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Những đóng góp của luận văn ................................................................................3

5. Kết cấu của đề tài ....................................................................................................3

Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO

HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH.............4

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội đối với doanh nghiệp ngoài quốc

doanh ...........................................................................................................................4

1.1.1. Những vấn đề cơ bản về doanh nghiệp ngoài quốc doanh ...............................4

1.1.2. Những vấn đề cơ bản về thu BHXH và quản lý thu BHXH.............................6

1.1.3. Những vấn đề cơ bản về quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc

doanh .........................................................................................................................13

1.1.4. Nội dung quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh..........15

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH khối doanh nghiệp ngoài quốc

doanh .........................................................................................................................20

1.2. Cơ sở thực tiễn và bài học kinh nghiệm về quản lý thu BHXH khối doanh

nghiệp ngoài quốc doanh ..........................................................................................27

1.2.1. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH của một số địa phương...............................27

1.2.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý thu BHXH đối với thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc

Ninh...........................................................................................................................30

iv

Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................................32

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................32

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................32

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................32

2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu...............................................................................34

2.2.3. Phương pháp phân tích....................................................................................35

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................36

2.3.1. Chỉ tiêu về kết quả thu ....................................................................................36

2.3.2. Chỉ tiêu về quản lý thu ....................................................................................37

Chƣơng 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI CỦA

DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ TỪ

SƠN, TỈNH BẮC NINH ........................................................................................38

3.1. Khái quát về Bảo hiểm Xã hội thị xã Từ Sơn ....................................................38

3.1.1. Khái quát về Bảo hiểm Xã hội thị xã Từ Sơn .................................................38

3.1.2. Ảnh hưởng của đặc điểm tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội tới quản lý thu

BHXH thị xã Từ Sơn. ...............................................................................................43

3.1.3. Kết quả thu BHXH của DNNQD trên địa bàn thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh

giai đoạn 2018 - 2020................................................................................................44

3.2. Thực trạng quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa

bàn thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh..............................................................................50

3.2.1. Quản lý lập kế hoạch thu BHXH ....................................................................50

3.2.2. Tổ chức thực hiện quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh

trên địa bàn thị xã Từ Sơn.........................................................................................57

3.2.3. Thanh tra, kiểm tra BHXH..............................................................................63

3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp

ngoài quốc doanh trên địa bàn thị xã Từ Sơn ...........................................................67

3.3.1. Các yếu tố khách quan ....................................................................................67

3.3.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................70

3.4. Những kết quả đạt được, hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của công tác quản lý

thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn thị xã Từ Sơn......77

v

3.4.1. Kết quả đạt được .............................................................................................77

3.4.2. Hạn chế, tồn tại và nguyên nhân .....................................................................79

Chƣơng 4 GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI

CỦA DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ

TỪ SƠN, TỈNH BẮC NINH...................................................................................83

4.1. Phương hướng, mục tiêu tăng cường quản lý thu BHXH trên địa bàn thị xã Từ

Sơn, tỉnh Bắc Ninh ....................................................................................................83

4.1.1. Phương hướng tăng cường quản lý thu BHXH trên địa bàn thị xã Từ Sơn, tỉnh

Bắc Ninh....................................................................................................................83

4.1.2. Mục tiêu tăng cường công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn thị xã Từ Sơn,

tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................................85

4.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH khối doanh nghiệp ngoài quốc

doanh trên địa bàn thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh......................................................87

4.2.1. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch quản lý thu BHXH....................................87

4.2.2. Tăng cường công tác tổ chức thu BHXH........................................................89

4.2.3. Tăng cường công tác kiểm tra giám sát công tác quản lý thu BHXH ............91

4.2.4. Một số giải pháp khác .....................................................................................93

4.3. Một số kiến nghị.................................................................................................98

4.3.1. Đối với BHXH Việt Nam................................................................................98

4.3.2. Kiến nghị với cấp ủy, chính quyền địa phương ..............................................99

KẾT LUẬN............................................................................................................101

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................103

PHỤ LỤC 01..........................................................................................................105

PHỤ LỤC 02..........................................................................................................108

PHỤ LỤC 03..........................................................................................................110

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Viết đầy đủ

ASXH An sinh xã hội

BHXH BB Bảo hiểm xã hội bắt buộc

BHYT Bảo hiểm y tế

BHTN Bảo hiểm thất nghiệp

BHTNLĐ-BNN Bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp

CP Chính Phủ

CP Cổ phần

CT Chỉ thị

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

DN Doanh nghiệp

DNNQD Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

HCSN Hành chính sự nghiệp

HĐND Hội đồng nhân dân

HĐLĐ, HĐLV Hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc

ISO International Organization for Standardization

(Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế)

ILO International Labour Organization

(Tổ chức Lao động Quốc tế)

NĐ Nghị Định

NLĐ Người lao động

NSDLĐ Người sử dụng lao động

QĐ Quyết định

SXKD Sản xuất kinh doanh

TCCB Tổ chức cán bộ

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

TW Trung ương

UBND Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Thang đo Likert ........................................................................................34

Bảng 3.1: Kết quả thu BHXH của DNNQD trên địa bàn thị xã Từ Sơn giai đoạn

2018 - 2020 ..............................................................................................45

Bảng 3.2: Kết quả thu BHXH khối DNNQD trên địa bàn thị xã Từ Sơn giai đoạn

2018 - 2020 ..............................................................................................47

Bảng 3.3: Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu BHXH khối DNNQD..............................47

Bảng 3.4: Số nợ BHXH khối DNNQD thị xã Từ Sơn giai đoạn 2018 - 2020..........49

Bảng 3.5: Tỷ lệ DNNQD tham gia BHXH trên địa bàn thị xã Từ Sơn giai đoạn 2018

- 2020 .......................................................................................................52

Bảng 3.6: Tỷ lệ người lao động (NLĐ) làm việc tại các DNNQD tham gia BHXH

trên địa bàn thị xã Từ Sơn giai đoạn 2018 - 2020 ...................................52

Bảng 3.7: Mức đóng BHXH của NLĐ và NSDLĐ ..................................................53

Bảng 3.8: Mức tiền lương đóng BHXH khối DNNQD thị xã Từ Sơn giai đoạn 2018

- 2020 .......................................................................................................55

Bảng 3.9: Kết quả khảo sát về lập dự toán thu BHXH .............................................56

Bảng 3.10: Kết quả khảo sát cán bộ quản lý thu BHXH về tổ chức thu, nộp BHXH

.................................................................................................................61

Bảng 3.11: Số lần thanh tra, kiểm tra các DNNQD của BHXH thị xã Từ Sơn.......64

Bảng 3.12: Kết quả thanh tra, kiểm tra của BHXH thị xã Từ Sơn ...........................65

Bảng 3.13: Kết quả khảo sát DNNQD và NLĐ về mức độ hiểu biết chính sách

BHXH......................................................................................................70

Bảng 3.14: Ý kiến đánh giá của đối tượng khảo sát về công tác tuyên truyền chính

sách trên địa bàn thị xã Từ Sơn ...............................................................72

viii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH

Sơ đồ

Sơ đồ 3.1. Sơ đồ bộ máy tổ chức Bảo hiểm xã hội thị xã Từ Sơn............................41

Hình

Hình 1.1: Tỷ lệ đóng BHXH, BHYT đối với NLĐ ..................................................18

Hình 3.1. Quy trình thu BHXH.................................................................................59

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trải qua nhiều giai đoạn hình thành và phát triển, Bảo hiểm xã hội đã trở

thành trụ cột quan trọng trong hệ thống chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam và các

nước trên thế giới. Bảo hiểm xã hội vừa mang tính nhân văn, tính xã hội, tính cộng

đồng, là sự tương trợ giúp đỡ nhau giữa người khoẻ giúp người yếu, người trẻ giúp

người già, người có thu nhập giúp người bị mất thu nhập... nhằm giảm bớt những

bất bình đẳng xã hội, bảo đảm cuộc sống vật chất và tinh thần của mọi thành viên

trong xã hội và hướng tới mục tiêu cao nhất là vì cuộc sống tốt đẹp của cả cộng

đồng. Chính vì vậy, công tác tổ chức, quản lý thực hiện Bảo hiểm xã hội, đặc biệt là

quản lý thu BHXH càng cần được các cấp, các ngành quan tâm vì đây là một nội

dung quan trọng trong quá trình thực thi chính sách BHXH, có thể nói đây là xương

sống của ngành BHXH. Vì vậy, công tác quản lý thu BHXH tốt là cơ sở để đảm bảo

cho toàn bộ hệ thống BHXH tồn tại và phát triển.

Trong thời gian qua, đối tượng tham gia BHXH ngày càng được mở rộng.

Đến nay, tất cả những NLĐ trong các ngành nghề, lĩnh vực đều có quyền được

tham gia BHXH. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, thì khối doanh nghiệp

ngoài quốc doanh (DNNQD) đang ngày càng phát triển về số lượng doanh nghiệp

và số lao động. Các DNNQD trở thành đối tượng chiếm tỷ trọng lớn và là khối có

tiềm năng thu tốt nhất cho BHXH do đó nó cũng trở thành một trong những đối

tượng được quan tâm hàng đầu trong công tác quản lý thu BHXH.

Trong những năm qua, thị xã Từ Sơn đã có nhiều cố gắng trong việc quản lý

thu BHXH đối với các DNNQD. Kết quả đã đem lại nhiều khả quan trong việc mở

rộng đối tượng tham gia BHXH. Tuy nhiên, số đơn vị và số lao động tham gia

BHXH vẫn còn thấp, chưa tương xứng tiềm năng, tình trạng nợ đọng, chiếm dụng

quỹ BHXH vẫn diễn ra thường xuyên, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu còn thấp, bộ

máy tổ chức thu nộp BHXH chưa thực sự hiệu quả, công tác thanh kiểm tra đôi khi

mang tính hình thức, chồng chéo, trùng lắp giữa các đơn vị,….

Để phát triển và mở rộng đối tượng cũng như giảm tình trạng nợ đọng

BHXH ở khu vực này cần phải có những biện pháp và cách quản lý thích hợp hơn

2

sao cho phù hợp với tình hình kinh tế hiện nay. Xuất phát từ thực tế đó, tác giả đã

lựa chọn đề tài: “Quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên

địa bàn thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Đề tài đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHXH đối với

doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn thị xã Từ Sơn, từ đó góp phần phát

triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH đối

với doanh nghiệp ngoài quốc doanh.

- Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH đối với DNNQD trên địa

bàn thị xã Từ Sơn. Phân tích những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của những hạn

chế, tồn tại và phân tích các nhân tố ảnh hưởng trong công tác quản lý thu BHXH

đối với DNNQD trên địa bàn thị xã.

- Đề xuất một số giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH đối với các

DNNQD trên địa bàn thị xã.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Công tác quản lý thu BHXH đối với các DNNQD trên địa bàn thị xã Từ

Sơn, tỉnh Bắc Ninh.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi về không gian: Đề tài được nghiên cứu tại BHXH thị xã Từ Sơn,

tỉnh Bắc Ninh

Phạm vi về thời gian: Số liệu được sử dụng để phân tích đánh giá thực trạng

quản lý thu BHXH đối với DNNQD trên địa bàn thị xã Từ Sơn được thu thập từ

năm 2018 đến năm 2020; .

Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung phân tích, đánh giá làm rõ thực trạng

quản lý thu BHXH đối với DNNQD như: công tác lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc

đối với DNNQD, quá trình tổ chức thu BHXH bắt buộc đối với DNNQD, công tác