Phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa ở huyện Chợ Mới tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN QUỐC VƯỢNG

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN XUẤT

HÀNG HÓA Ở HUYỆN CHỢ MỚI TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

THÁI NGUYÊN - 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN QUỐC VƯỢNG

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN XUẤT

HÀNG HÓA Ở HUYỆN CHỢ MỚI TỈNH BẮC KẠN

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN BÍCH HỒNG

THÁI NGUYÊN - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và chưa được

dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Các thông tin, trích dẫn trong luận văn

đều đã được ghi rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 03 năm 2019

Tác giả luận văn

Trần Quốc Vượng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển nông nghiệp theo hướng

sản xuất hàng hóa ở huyện Chợ Mới tỉnh Bắc Kạn”, tôi đã nhận được sự

hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày

tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp

đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa, văn

phòng của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tạo

điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn

này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giảng viên hướng dẫn

TS. Nguyễn Bích Hồng.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác của

các cô chú, anh chị em và bạn bè, tôi xin chân thành cảm ơn. Thêm nữa, tôi

cũng muốn gửi lời cảm ơn chân thành tới bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã

tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.

Thái Nguyên, tháng 03 năm 2019

Tác giả luận văn

Trần Quốc Vượng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...........................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................viii

DANH MỤC BẢNG................................................................................ix

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ.........................................................xi

MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................. 3

3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 3

4. Ý nghĩa của nghiên cứu......................................................................... 4

5 Cấu trúc của luận văn............................................................................. 4

Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG

HÓA.......................................................................................................... 5

1.1. Một số khái niệm cơ bản về nông nghiệp và phát triển nông nghiệp

theo hướng sản xuất hàng hóa................................................................... 5

1.1.1. Nông nghiệp và phát triển nông nghiệp.......................................... 5

1.1.2. Sản xuất hàng hóa ........................................................................... 6

1.1.3. Phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa ................... 7

1.2. Nội dung phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa ...... 8

1.2.1. Phát triển nông nghiệp về quy mô và sản lượng nông nghiệp........ 9

1.2.2 Phát triển chế biến và tiêu thụ nông sản .......................................... 9

1.2.3 Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất và dịch vụ nông nghiệp 10

1.2.4. Phát triển nội bộ ngành nông nghiệp theo hướng tập trung.......... 10

1.2.5. Chính sách chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý.............................. 10

1.2.6 Quy hoạch phát triển nông nghiệp theo hướng tập trung quy mô

lớn............................................................................................................ 11

iv

1.2.7. Cơ chế chính sách thúc đẩy sản xuất nông nghiệp theo hướng sản

xuất hàng hóa .......................................................................................... 12

1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiêp theo hướng sản

xuất hàng hóa .......................................................................................... 13

1.3.1 Giống cây trồng vật nuôi và tiến bộ khoa học kỹ thuật ............... 13

1.3.2. Công tác thu hút vốn đầu tư và xây dựng cơ sở hạ tầng nông

thôn.......................................................................................................... 14

1.3.3. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông

nghiệp...................................................................................................... 14

1.3.4. Phát triển và mở rộng thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm nông

nghiệp....................................................................................................... 15

1.3.5 Điều kiện tự nhiên.......................................................................... 16

1.3.6 Nhân tố thị trường.......................................................................... 16

1.3.7 Nhân tố khoa học và công nghệ ..................................................... 17

1.4. Bài học kinh nghiệm về phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất

hàng hóa .................................................................................................. 18

1.4.1. Bài học kinh nghiệm của một số địa phương tại Việt Nam.......... 18

1.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn ... 23

Chương 2 : PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................... 25

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................... 25

2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................. 25

2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu............................................. 25

2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin .................................................... 25

2.2.3. Phương pháp tổng hợp thông tin................................................... 26

2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin .................................................. 26

2.3. Chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................................... 27

2.3.1 Nhóm chỉ tiêu phản ánh kinh tế tổng hợp...................................... 27

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh quy mô và kết quả sản xuất nông

nghiệp...................................................................................................... 27

v

2.3.3 Nhóm chỉ tiêu phản ánh mức độ sản xuất nông sản hàng hoá....... 28

Chương 3 : THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP THEO

HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA Ở HUYỆN CHỢ MỚI, TỈNH

BẮC KẠN............................................................................................... 29

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội của huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc

Kạn .......................................................................................................... 29

3.1.1. Điều kiện tự nhiên......................................................................... 29

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội.............................................................. 33

3.1.3. Những thuận lợi và khó khăn trong phát triển nông nghiệp của huyện

Chợ Mới .................................................................................................. 37

3.2. Thực trạng phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa ở

huyện Chợ Mới........................................................................................ 39

3.2.1. Tình hình phát triển nông nghiệp về quy mô và sản lượng .......... 39

3.2.2. Tình hình phát triển mạng lưới chế biến và tiêu thụ nông sản ..... 44

3.2.3 Tình hình phát triển hình thức tổ chức sản xuất và dịch vụ nông

nghiệp....................................................................................................... 45

3.2.4 Tình hình phát triển nội bộ ngành nông nghiệp............................. 46

3.2.5 Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng SXHH........ 51

3.2.6. Tình hình quy hoạch phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất

tập trung quy mô lớn ............................................................................... 58

3.2.7 Cơ chế, chính sách thúc đẩy SXNN theo hướng SXHH............... 59

3.3. Thực trạng sản xuất nông nghiệp trong các hộ điều tra................... 63

3.4. Những nhân tố tác động đến phát triển nông nghiệp theo hướng sản

xuất hàng hóa ở huyện Chợ Mới............................................................. 65

3.4.1. Giống cây trồng vật nuôi và tiến bộ khoa học kỹ thuật ................ 65

3.4.2. Công tác thu hút vốn đầu tư và xây dựng cơ sở hạ tầng............... 69

3.4.3. Công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực............................. 70

3.4.4. Công tác mở rộng thị trường tiêu thụ cho sản phẩm nông nghiệp 73

vi

3.4.5. Điều kiện tự nhiên......................................................................... 74

3.4.6. Thị trường...................................................................................... 75

3.4.7 Khoa học và công nghệ.................................................................. 76

3.4.8 Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố ............................................... 76

3.5. Đánh giá chung về thực trạng phát triển nông nghiệp theo hướng sản

xuất hàng hóa ở huyện Chợ Mới............................................................. 77

3.5.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 77

3.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................... 78

Chương 4 : GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP

THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA Ở HUYỆN CHỢ MỚI,

TỈNH BẮC KẠN ................................................................................... 82

4.1. Quan điểm, định hướng phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất

hàng hóa ở huyện Chợ Mới..................................................................... 82

4.1.1 Quan điểm phát triển...................................................................... 82

4.1.2. Định hướng phát triển chung ........................................................ 84

4.1.3. Định hướng cụ thể......................................................................... 86

4.2. Giải pháp thúc đẩy phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng

hóa ở huyện Chợ Mới.............................................................................. 88

4.2.1 Giải pháp về hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi ............................... 88

4.2.2 Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nông nghiệp vào sản

nông nghiệp............................................................................................. 90

4.2.3 Thu hút đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng.......................................... 91

4.2.4 Đầu tư phát triển nguồn nhân lực................................................... 92

4.2.5 Giải pháp mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản............................ 93

4.2.6 Giải pháp về cơ chế, chính sách..................................................... 94

4.3. Kiến nghị.......................................................................................... 96

4.3.1 Đối với Nhà nước........................................................................... 96

4.3.2 Đối với UBND huyện Chợ Mới..................................................... 96

vii

4.3.3 Đối với các thành phần kinh tế ...................................................... 97

KẾT LUẬN............................................................................................ 98

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 100

PHỤ LỤC............................................................................................. 105

viii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CSXH : Chính sách xã hội

HĐND : Hội đồng nhân dân

HTX : Hợp tác xã

KH&CN : Khoa học và công nghệ

KHKT : Khoa học kỹ thuật

PTNT : Phát triển nông thôn

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

UBND : Ủy ban nhân dân

ix

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Kết quả phát triển về quy mô một số cây trồng chủ đạo của

huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn............................................... 39

Bảng 3.2: Sản lượng hàng năm của một số cây trồng chủ đạo.............. 41

Bảng 3.3: Kết quả thực hiện chính sách phát triển đàn gia súc, gia cầm của

Huyện Chợ Mới giai đoạn 2015 - 2017................................. 43

Bảng 3.4: Tình hình phát triển hình thức sản xuất và dịch vụ nông

nghiệp..................................................................................... 46

Bảng 3.5: Kết quả phát triển nội bộ ngành trồng trọt của huyện Chợ Mới

giai đoạn 2015-2017 .............................................................. 48

Bảng 3.6: Kết quả phát triển nội bộ ngành chăn nuôi của huyện Chợ Mới

giai đoạn 2015-2017 .............................................................. 50

Bảng 3.7: Cơ cấu trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp của huyện

Chợ Mới giai đoạn 2015-2017............................................... 53

Bảng 3.8: Năng suất ngành trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp

của huyện Chợ Mới giai đoạn 2015-2017 ............................. 55

Bảng 3.9: Kết quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn giai đoạn 2015-

2017 tại Bắc Kạn ................................................................... 61

Bảng 3.10: Tình hình sản xuất của các hộ điều tra ................................. 64

Bảng 3.11: Hỗ trợ giống vật nuôi............................................................ 66

Bảng 3.12: Số km đường giao thông trên địa bàn huyện được hoàn thành

hàng năm................................................................................ 70

Bảng 3.13: Hoạt động đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.................. 72

Bảng 3.14: Hoạt động mở rộng thị trường tiêu thụ................................. 73

Bảng 3.15: Phân tích sự ảnh hưởng của các nhân tố đến phát triển nông

nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa ................................... 76