Phát triển nông nghiệp huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

––––––––––––––––––––––

NGUYỄN HỒNG QUÂN

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP

HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

––––––––––––––––––––––

NGUYỄN HỒNG QUÂN

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP

HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

Ngành: Địa lí học

Mã số: 8.31.05.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Dương Quỳnh Phương

THÁI NGUYÊN - 2018

v

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này do chính bản thân tôi thực hiện, dưới sự

hướng dẫn của PGS.TS. Dương Quỳnh Phương. Các số liệu và kết quả nghiên

cứu trong luận văn trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ một công trình khoa

học nào, mọi sự trích dẫn được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả chịu hoàn toàn trách

nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn.

Thái Nguyên, ngày 15 tháng 4 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Hồng Quân

vi

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên, tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn Ban giám hiệu, Phòng

Đào tạo Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên và các giảng viên đã

quan tâm giúp đỡ tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu

và thực hiện luận văn.

Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Dương Quỳnh Phương,

người hướng dẫn khoa học, đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ tôi hoàn thành luận

văn này.

Xin cảm ơn UBND huyện Bắc Quang, phòng Nông nghiệp và Phát triển

nông thôn, Chi cục thống kê, chính quyền địa phương các xã trên địa bàn huyện

Bắc Quang đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ, cung cấp tài liệu và những

thông tin quan trọng cho tôi trong quá trình nghiên cứu, khảo sát thực tế để

thực hiện luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 15 tháng 4 năm 2018

Tác giả

Nguyễn Hồng Quân

vii

MỤC LỤC

Lời cam đoan ........................................................................................................ i

Lời cảm ơn...........................................................................................................ii

Mục lục ...............................................................................................................iii

Danh mục các từ, cụm từ viết tắt......................................................................... v

Danh mục các bảng............................................................................................. vi

Danh mục các hình ............................................................................................ vii

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Lịch sử nghiên cứu đề tài ............................................................................. 2

3. Mục tiêu, nhiệm vụ, giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ................. 6

4. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ...................................................... 7

5. Những đóng góp của đề tài ........................................................................ 10

6. Cấu trúc luận văn........................................................................................ 11

NỘI DUNG.......................................................................................................12

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

NÔNG NGHIỆP ..............................................................................12

1.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................ 12

1.1.1. Khái niệm, vai trò và đặc điểm của nông nghiệp ............................. 12

1.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển và phân bố nông nghiệp ...... 17

1.1.3. Các tiêu chí đánh giá......................................................................... 20

1.1.4. Các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp.................................... 20

1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................ 23

1.2.1. Khái quát chung về phát triển nông nghiệp vùng Trung du miền núi

Bắc Bộ ......................................................................................................... 23

1.2.2. Một số nét cơ bản về nông nghiệp tỉnh Hà Giang............................ 25

Chương 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT

TRIỂN NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH

HÀ GIANG ......................................................................................29

2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển và phân bố nông nghiệp huyện

Bắc Quang, tỉnh Hà Giang ............................................................................. 29

viii

2.1.1. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ............................................................ 29

2.1.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên................................... 32

2.1.3. Kinh tế - xã hội ................................................................................. 35

2.1.4. Đánh giá chung................................................................................. 39

2.2. Thực trạng phát triển và phân bố nông nghiệp huyện Bắc Quang,

tỉnh Hà Giang giai đoạn 2012 - 2016............................................................. 42

2.2.1. Khái quát chung................................................................................ 42

2.2.2. Vị trí của ngành nông nghiệp trong phát triển kinh tế huyện

Bắc Quang.................................................................................................. 45

2.2.3. Các ngành nông nghiệp .................................................................... 47

2.2.4. Các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp.................................... 58

2.3. Phát triển nông nghiệp huyện Bắc Quang theo hướng sản xuất hàng hóa.. 60

2.4. Đánh giá chung........................................................................................ 62

2.4.1. Những kết quả và thành tựu đạt được .............................................. 62

2.4.2. Những tồn tại và hạn chế .................................................................. 63

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2....................................................................................64

Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NÔNG

NGHIỆP HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG ĐẾN

NĂM 2025.........................................................................................65

3.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng phát triển .......................................... 65

3.1.1. Quan điểm......................................................................................... 65

3.1.2. Mục tiêu phát triển............................................................................ 67

3.1.3. Định hướng phát triển nông nghiệp.................................................. 68

3.2. Các giải pháp phát triển nông nghiệp...................................................... 75

3.2.1. Các giải pháp chung.......................................................................... 75

3.2.2. Các giải pháp cụ thể.......................................................................... 83

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3....................................................................................87

KẾT LUẬN.......................................................................................................88

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................91

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

CNH - HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CSHT Cơ sở hạ tầng

CSVCKT Cơ sở vật chất kĩ thuật

ĐKTN Điều kiện tự nhiên

ĐHSP Đại học sư phạm

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

GTSX Giá trị sản xuất

HĐND Hội đồng nhân dân

HTX Hợp tác xã

KHKT Khoa học kĩ thuật

KT - XH Kinh tế - xã hội

TNTN Tài nguyên thiên nhiên

UBND Uỷ ban nhân dân

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Hà Giang giai đoạn

2012 - 2016........................................................................................25

Bảng 2.1. Diện tích, dân số, mật độ dân số huyện Bắc Quang năm 2016 ........ 31

Bảng 2.2. Cơ cấu sử dụng đất của huyện Bắc Quang năm 2016 ...................... 33

Bảng 2.3. Tổng sản phẩm và cơ cấu kinh tế huyện Bắc Quang phân theo

ngành kinh tế giai đoạn 2012 - 2016 (theo giá thực tế) .................... 42

Bảng 2.4. Giá trị sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp huyện Bắc Quang giai

đoạn 2012 - 2016 (theo giá hiện hành).............................................. 44

Bảng 2.5. Giá trị sản xuất và cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp

huyện Bắc Quang, giai đoạn 2012 - 2016 (giá thực tế) .................... 46

Bảng 2.6. Giá trị sản xuất ngành trồng trọt phân theo nhóm cây trồng giai

đoạn 2012 - 2016 (giá thực tế) .......................................................... 47

Bảng 2.7. Diện tích một số loại cây trồng giai đoạn 2012 - 2016..................... 47

Bảng 2.8. Diện tích lúa và ngô giai đoạn 2012 - 2016...................................... 49

Bảng 2.9. Diện tích, sản lượng một số cây công nghiệp hàng năm của

huyện Bắc Quang giai đoạn 2012 - 2016.......................................... 50

Bảng 2.10. Diện tích, sản lượng một số cây ăn quả chính của Bắc Quang

giai đoạn 2012 - 2016........................................................................ 52

Bảng 2.11. Tình hình phát triển chăn nuôi huyện Bắc Quang giai đoạn

2012 - 2016........................................................................................ 53

Bảng 3.1. Định hướng phát triển sản xuất lúa, ngô đến năm 2025 ................... 70

Bảng 3.2. Định hướng phát triển sản xuất cây chè và cây lạc đến năm 2025... 71

Bảng 3.3. Một số chỉ tiêu chăn nuôi đến năm 2025 .......................................... 73

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Bản đồ hành chính huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang ......................30

Hình 2.2. Bản đồ nguồn lực phát triển nông nghiệp huyện Bắc Quang............ 41

Hình 2.3. Cơ cấu GDP huyện Bắc Quang phân theo ngành kinh tế giai đoạn

2012 - 2016 (theo giá thực tế)........................................................... 43

Hình 2.4. Hiện trạng sử dụng đất huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang, năm 2016 .. 44

Hình 2.5. Cơ cấu diện tích, cây trồng huyện Bắc Quang giai đoạn 2012 - 2016...... 48

Hình 2.6. Năng suất lúa và ngô giai đoạn 2012 - 2016 ..................................... 49

Hình 2.7. Diện tích và sản lượng chè giai đoạn 2012 - 2016............................ 51

Hình 2.8. Bản đồ thực trạng phát triển nông nghiệp huyện Bắc Quang ........... 57

Hình 3.1. Bản đồ định hướng phát triển nông nghiệp huyện Bắc Quang đến

năm 2025 ........................................................................................... 80

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Sản xuất nông nghiệp là một lĩnh vực có vai trò đặc biệt quan trọng trong

nền kinh tế quốc dân. Nông nghiệp là ngành trực tiếp sản xuất ra lương thực, thực

phẩm phục vụ cho đời sống xã hội và cung cấp nguồn nguyên liệu đầu vào cho

các ngành kinh tế khác, nông nghiệp tạo việc làm cho người dân lao động nông

thôn; góp phần rất lớn vào quá trình phát triển KT - XH, giúp ổn định an ninh

lương thực ở mỗi quốc gia, nhất là các nước đang phát triển như Việt Nam.

Sau hơn 30 năm đổi mới, nền nông nghiệp Việt Nam đã đạt được những

thành tựu hết sức quan trọng, trong đó nổi bật nhất là đã đảm bảo được an ninh

lương thực, đưa nước ta từng bước trở thành một trong những cường quốc dẫn

đầu về xuất khẩu gạo và đang dần khẳng định vị trí trên thị trường thế giới về

các sản phẩm nông nghiệp khác như cà phê, hồ tiêu, cao su hạt điều, các sản

phẩm nuôi trồng thuỷ sản, ... Với sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất nông

nghiệp, đời sống của dân cư nông thôn đang từng bước được nâng cao cả về

mặt vật chất và mặt tinh thần, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo theo tiêu chí mới ở

nước ta đến nay chỉ còn khoảng dưới 15%. Mặc dù cơ cấu kinh tế đã có sự

chuyển dịch khá tích cực, nhưng nhìn chung nước ta vẫn là một nước nông

nghiệp. Trong nền kinh tế Việt Nam nông nghiệp vẫn là một ngành quan trọng xét

về nhiều phương diện, nổi bật là vai trò đảm bảo lương thực và giúp giải quyết

việc làm. Thế giới đang đẩy nhanh mức độ toàn cầu hoá nền kinh tế và khi Việt

Nam đã chính thức tham gia tổ chức Thương mại thế giới (WTO), đã đặt nông

nghiệp nước ta đứng trước những cơ hội cũng như những khó khăn mới.

Bắc Quang là một huyện thuộc vùng núi thấp, nằm ở phía nam của tỉnh

Hà Giang, có vị trí là cửa ngõ của tỉnh với các địa phương khác như Tuyên

Quang, Yên Bái... Bắc Quang là huyện có nhiều điều kiện thuận lợi để phát

triển các lĩnh vực kinh tế nông, lâm nghiệp, đặc biệt là phát triển cây trồng ăn

quả và cây công nghiệp dài ngày. Trong những năm vừa qua, huyện Bắc Quang

đã có chủ trương đẩy mạnh phát triển sản xuất nông lâm nghiệp, thực hiện việc