Phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa tốc độ cao - Nghiên cứu trường hợp tỉnh Vĩnh Phúc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

---------------------------------

PHÙNG CHÍ CƯỜNG

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG

TRONG ĐIỀU KIỆN CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA

TỐC ĐỘ CAO - NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP

TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

NGÀNH KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

HÀ NỘI - 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

---------------------------------

PHÙNG CHÍ CƯỜNG

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG

TRONG ĐIỀU KIỆN CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA

TỐC ĐỘ CAO - NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP

TỈNH VĨNH PHÚC

Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Mã số: 9620115

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS. PHẠM VĂN KHÔI

2. TS. PHẠM LAN HƯƠNG

HÀ NỘI - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi

cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi

phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Hà Nội, ngày 28 tháng 04 năm 2021

Nghiên cứu sinh

Phùng Chí Cường

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i

MỤC LỤC ............................................................................................................ ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................ v

DANH MỤC BẢNG........................................................................................... vii

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ ........................................................................ viii

LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ........................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................ 3

4. Câu hỏi nghiên cứu ....................................................................................... 4

5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 4

6. Sơ đồ nghiên cứu của luận án ...................................................................... 8

7. Những đóng góp mới của luận án ................................................................ 9

8. Kết cấu của luận án ..................................................................................... 10

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐỀ ĐỀ TÀI

LUẬN ÁN ĐƯỢC NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC ................. 11

1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đề tài luận án ở ngoài nước ...... 11

1.1.1. Nghiên cứu về phát triển nông nghiệp bền vững ................................. 11

1.1.2. Nghiên cứu về phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện CNH,

HĐH tốc độ cao ............................................................................................. 14

1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đề tài luận án ở trong nước ...... 15

1.2.1. Nghiên cứu về nông nghiệp bền vững và phát triển nông nghiệp bền vững .... 15

1.2.2. Nghiên cứu về phát triển nông nghiệp bền vững ở những địa phương

có tốc độ CNH, HĐH cao .............................................................................. 18

1.3. Tổng hợp kết quả các công trình khoa học đã công bố và những vấn

đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu ................................................................... 25

1.3.1. Tổng hợp kết quả các công trình khoa học đã công bố ....................... 25

1.3.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu về phát triển nông nghiệp

bền vững tại địa phương có tốc độ CNH, HĐH cao ...................................... 26

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN

VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN CNH, HĐH TỐC ĐỘ CAO ........................... 27

2.1. Cơ sở lý luận về phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện

CNH, HĐH tốc độ cao ..................................................................................... 27

2.1.1. Khái niệm, sự cần thiết phát triển nông nghiệp bền vững ................... 27

2.1.2. Nội dung của phát triển nông nghiệp bền vững ................................... 35

iii

2.1.3. CNH, HĐH và phát triển nông nghiệp bền vững trong bối cảnh CNH,

HĐH tốc độ cao ............................................................................................. 43

2.1.4. Các yếu tố và nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp bền vững

trong điều kiện CNH, HĐH tốc độ cao .......................................................... 49

2.1.5. Đánh giá về phát triển nông nghiệp bền vững ..................................... 53

2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển nông nghiệp bền vững tại tỉnh, thành

phố có tốc độ CNH, HĐH cao......................................................................... 56

2.2.1. Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp bền vững tại địa phương có tốc

độ CNH, HĐH cao của một số quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới ....... 56

2.2.2. Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp bền vững của một số địa phương

có tốc độ CNH, HĐH cao trong nước............................................................ 67

2.2.3. Những bài học cho Vĩnh Phúc từ nghiên cứu kinh nghiệm phát triển

nông nghiệp bền vững của một số địa phương trong và ngoài nước ............. 75

CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG

Ở TỈNH VĨNH PHÚC NHỮNG NĂM 2010 - 2019 ......................................... 78

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội và tốc độ CNH, HĐH của Vĩnh

Phúc ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp bền vững .............................. 78

3.1.1. Đặc điểm về tự nhiên ........................................................................... 78

3.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ................................................................ 83

3.1.3. Đặc điểm về quy mô và tốc độ CNH, HĐH trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ... 85

3.1.4. Đánh giá tác động của các điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội đến phát

triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Vĩnh Phúc ............................................... 90

3.2. Thực trạng phát triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Vĩnh Phúc giai

đoạn 2010 - 2019 .............................................................................................. 91

3.2.1. Khái quát tình hình phát triển nông nghiêp tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn

2010 - 2019 .................................................................................................... 91

3.2.2. Thực trạng triển khai các nội dung của phát triển nông nghiệp bền

vững trên địa bàn Tỉnh ................................................................................... 95

3.3. Đánh giá phát triển nông nghiệp bền vững ở tính Vĩnh Phúc giai đoạn

2010 - 2019 ...................................................................................................... 113

3.3.1. Đánh giá tác động của CNH, HĐH đến phát triển nông nghiệp bền

vững trên phạm vi tỉnh Vĩnh Phúc ............................................................... 113

3.3.2. Đánh giá tác động của CNH, HĐH đến phát trển nông nghiệp bền

vững qua kết quả kinh doanh của hộ nông dân điều tra .............................. 115

3.3.3. Đánh giá kết quả phát triển nông nghiệp bền vững của tỉnh Vĩnh Phúc .... 118

iv

CHƯƠNG 4 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH

PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG Ở TỈNH VĨNH PHÚC GIAI

ĐOẠN 2021-2030 .............................................................................................. 129

4.1. Dự báo các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp bền vững ở

Vĩnh Phúc giai đoạn 2021-2030 .................................................................... 129

4.1.1. Dự báo về bối cảnh quốc tế và hội nhập kinh tế quốc tế ................... 129

4.1.2. Dự báo về biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp bền vững .... 132

4.1.3. Dự báo về xu hướng CNH, HĐH và phát triển kinh tế - xã hội ........ 133

4.1.4. Dự báo về biến đổi các yếu tố nguồn lực cho phát triển nông nghiệp ....... 136

4.2. Quan điểm, phương hướng và mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững

ở Vĩnh Phúc giai đoạn 2021-2030 ................................................................... 140

4.2.1. Quan điểm phát triển nông nghiệp bền vững ở Vĩnh Phúc đến năm 2030 .. 140

4.2.2. Phương hướng và mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững ở Vĩnh

Phúc đến năm 2030 ...................................................................................... 145

4.3. Các giải pháp đẩy mạnh phát triển nông nghiệp bền vững ở Vĩnh

Phúc đến năm 2030 ...................................................................................... 146

4.3.1. Kết hợp giữa công tác tuyên truyền với xử lý nghiêm các tình trạng vi phạm

về đất đai, môi trường ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp bền vững .............. 146

4.3.2. Thực hiện quy hoạch, rà soát quy hoạch và bố trí sản xuất theo hướng

phát triển nông nghiệp bền vững ................................................................. 148

4.3.3. Phát triển nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ và đẩy nhanh phát

triển nông nghiệp công nghệ cao vào phát triển nông nghiệp bền vững ........... 150

4.3.4. Xây dựng hệ thống hạ tầng nông thôn đáp ứng yêu cầu phát triển nông

nghiệp bền vững............................................................................................ 156

4.3.5. Đổi mới và hoàn thiện các giải pháp và chính sách đất đai đáp ứng yêu

cầu phát triển nông nghiệp bền vững ........................................................... 159

4.3.6. Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển nông

nghiệp bền vững ........................................................................................... 161

4.3.7. Giải pháp về thị trường cho các sản phẩm nông nghiệp phát triển bền vững ... 163

4.3.8. Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, sự hỗ trợ và quản lý của nhà

nước đối với phát triển nông nghiệp bền vững ............................................ 166

KẾT LUẬN ........................................................................................................ 168

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN

QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .................................................................................... 170

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 171

PHỤ LỤC ........................................................................................................... 177

v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ASEAN : Cộng đồng các quốc gia Đông Nam Á

ASEM : Diễn đàn hợp tác Á–Âu

BĐKH : Biến đổi khí hậu

BĐVHX : Bưu điện văn hóa xã

BVTV : Bảo vệ thực vật

CNC : Công nghệ cao

CNH : Công nghiệp hóa

CTTPP : Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên

Thái Bình Dương

ĐBSH : Đồng bằng sông Hồng

EU : Liên minh Châu Âu

FAO : Tổ chức Nông lương Liên Hiệp Quốc

FDI : Đầu tư trực tiếp nước ngoài

FTAAP : Khu vực Thương mại Tự do châu Á-Thái Bình Dương

GAP : Quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt

GDP : Tổng sản phẩm quốc nội

GRDP : Tổng sản phẩm trên địa bàn

GTSX : Giá trị sản xuất

HĐH : Hiện đại hóa

HTX : Hợp tác xã

KH&CN : Khoa học và công nghệ

KHKT : Khoa học kĩ thuật

NDT : Nhân dân tệ

NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NNCNC : Nông nghiệp công nghệ cao

vi

NNNT : Nông nghiệp nông thôn

NNƯDCNC : Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao

NQ : Nghị quyết

NTM : Nông thôn mới

PTNT : Phát triển nông thôn

QL : Quốc lộ

TDMN : Trung du miền núi

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

UBND : Ủy ban nhân dân

VSATTP : Vệ sinh an toàn thực phẩm

WTO : Tổ chức Thương mại Thế giới

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Các loại đất tự nhiên của tỉnh Vĩnh Phúc ............................................. 81

Bảng 3.2: Dân số và lao động tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2010 - 2019 ................. 84

Bảng 3.3: Một số chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2010 - 2019 .................. 88

Bảng 3.4: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế giai đoạn 2010 - 2019 .............................. 89

Bảng 3.5: Tăng trưởng GTSX ngành nông, lâm nghiệp thủy sản 2010 - 2019 .... 92

Bảng 3.6: Tốc độ tăng GTSX các ngành nông nghiệp 2010 - 2019 ..................... 93

Bảng 3.7: Tốc độ tăng GTSX các ngành lâm nghiệp 2010 - 2019 ....................... 93

Bảng 3.8: Tốc độ tăng GTSX các ngành thủy sản 2010 -2019 ............................ 94

Bảng 3.9: GTSX và cơ cấu GTSX ngành nông, lâm, thủy sản 2010 - 2019 ........ 94

Bảng 3.10: GTSX và cơ cấu GTSX ngành nông nghiệp (giá HH) ....................... 95

viii

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ

Hình:

Hình 1. Sơ đồ nghiên cứu của luận án .................................................................... 8

Hình 2.1: Mô hình trình tự đánh giá tiến độ về bền vững .................................... 29

Hình 3.1: Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc ....................................................... 78

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1: Đánh giá tác động CHN, HĐH từ quy hoạch đến phát triển nông

nghiệp bền vững của cán bộ xã điều tra................................................................ 98

Biểu đồ 3.2: Đánh giá tác động CHN, HĐH từ quy hoạch đến phát triển nông

nghiệp bền vững của cán bộ huyện điều tra ......................................................... 98

Biểu đồ 3.3: Đánh giá kết quả triển khai quy hoạch sản xuất rau an toàn............ 98

của cán bộ xã, huyện ............................................................................................. 98

Biểu đồ 3.4: Giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc ................................. 119

Biểu đồ 3.5: Tốc độ tăng giá trị sản xuất nông nghiệp ....................................... 121

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Việt Nam là một nước nông nghiệp, với 64,26% dân số sống ở nông thôn

(2019) và phụ thuộc chính vào nông nghiệp. Vì vậy vấn đề phát triển nông nghiệp,

nhất là phát triển nông nghiệp bền vững đáp ứng nhu cầu nông sản, nâng cao thu nhập

cho người nông dân luôn được Đảng và Nhà nước coi trọng và là một trong những

mục tiêu hàng đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH), đặc

biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng mạnh theo xu hướng tiêu cực.

Ở Việt Nam, CNH, HĐH đã và đang tác động toàn diện, sâu sắc đến nông

nghiệp, nông thôn theo những chiều hướng khác nhau. Một mặt quá trình đó đã và

đang tạo ra những cơ hội, những thời cơ để chuyển nông nghiệp sang sản xuất hàng

hoá, để khai thác các nguồn lực trong nông thôn vào các hoạt động kinh tế xã hội; từng

bước nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho dân cư nông thôn và xây dựng nông

thôn mới. Mặt khác, quá trình đó cũng tạo ra sự phân hoá giàu nghèo trong khu vực

nông thôn, thu hẹp các nguồn lực cho các hoạt động phi nông nghiệp, tạo sức ép về lao

động, việc làm đối với bộ phận khá lớn nông dân và gây những tác động xấu về môi

trường... Những biến đổi đó tác động theo những mức độ khác nhau tùy theo tốc độ

của CNH, HĐH và chúng cần được phân tích để triệt để khai thác những thời cơ, hạn

chế những mặt trái một cách chủ động tránh gây những tổn hại xấu về mặt kinh tế xã

hội cho nông nghiệp, từ đó giúp nông nghiệp phát triển một cách bền vững.

Đối với nông nghiệp, phát triển bền vững đã trở thành xu thế mang tính tất yếu

do nhu cầu về nông sản và vai trò của nông nghiệp ngày càng cao, trong khi nguồn lực

tự nhiên ngày càng bị khai thác cạn kiệt, do tác động của sự phát triển các ngành phi

nông nghiệp và sự biến đổi khí hậu theo chiều hướng ngày càng tiêu cực, do môi

trường sinh thái ngày càng bị ô nhiễm. Để phát triển nông nghiệp bền vững, cần đánh

giá những xu hướng và tác động của các xu hướng trên đến phát triển nông nghiệp bền

vững như là những yêu cầu mang tính cấp bách.

Ở Việt Nam, với ví trí địa lý đặc thù, những điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội

thuận lợi, nhiều địa phương xuất phát điểm chủ yếu dựa vào nông nghiệp, đã có những

bước chuyển biến vượt bậc, hình thành nên nhóm các địa phương có tốc độ CNH,

HĐH cao, trong đó có tỉnh Vĩnh Phúc. Phần lớn các địa phương này nằm ở vùng đồng

bằng, trong nhóm các địa phương thuộc các vùng kinh tế trọng điểm. Ở những địa

phương này, tốc độ CNH, HĐH không chỉ tạo nên những biến đổi nhanh và mạnh về

kinh tế, xã hội, mà còn tạo nên những yếu tố tác động nhiều chiều đến sự phát triển bền

2

vững của ngành nông nghiệp và các ngành kinh tế nông thôn. Những tác động đó cần

được nghiên cứu kỹ để có những giải pháp có cơ sở khoa học, đồng bộ và khả thi để khai

thác các tác động tích cực và hạn chế những tác động tiêu cực của CNH. HĐH.

Vĩnh Phúc là Tỉnh có địa hình đa dạng, có cả đồng bằng, trung du và miền núi.

Với diện tích 1.371 km2

, trong đó diện tích đất nông nghiệp xấp xỉ 45%; dân số gần

1,2 triệu người, trong đó dân số nông thôn chiếm 86%. Tốc độ tăng trưởng kinh tế qua

các giai đoạn luôn đạt ở mức cao; đặc biệt có năm tăng trưởng kinh tế đạt trên 20%.

Bình quân giai đoạn 1997-2018, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) đạt 14,9%/năm,

nguồn thu ngân sách đến 10.000 tỷ đồng. Năm 2019, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt

8,05%; tỷ trọng công nghiệp chiếm 48,34%; quy mô GRDP theo giá hiện hành của

tỉnh đạt 118,4 nghìn tỷ đồng, đưa giá trị GRDP bình quân đầu người đạt 102,5 triệu

đồng/người/năm (4.460 USD), gấp 1,5 lần so với bình quân chung của cả nước

(Phương Khánh, 2019). Vì vậy, Vĩnh Phúc được coi là địa phương có tốc độ CNH,

HĐH hóa cao. Quá trình CNH, HĐH ở Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện thúc đẩy sự phát

triển nông nghiệp theo hướng bền vững. Trên thực tế, Vĩnh Phúc đã tạo nguồn ngân

sách vào phát triển nông nghiệp. Nhờ đó, nông nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc có bước phát

triển khá vững chắc. Tuy nhiên bên cạnh những tác động tích cực, sự phát triển nhanh

của CNH, HĐH đã tạo nên sự phát triển thiếu bền vững của nông nghiệp, phân hoá

giàu nghèo, các điều kiện sống, môi trường sống… giữa khu vực kinh tế nông thôn so

với khu vực kinh tế đô thị và các khu công nghiệp. Từ thực tế trên, tôi đã lựa chọn

“Phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa tốc

độ cao - Nghiên cứu trường hợp tỉnh Vĩnh Phúc ” làm đề tài luận án tiến sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Nghiên cứu cơ sở khoa học về phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện

CNH, HĐH tốc độ cao; đánh giá đúng thực trạng phát triển nông nghiệp bền vững các

năm 2010 - 2019, đề xuất các giải pháp phát triển nông nghiệp bền vững tỉnh Vĩnh

Phúc đến năm 2030 nhằm khai thác các tác động tích cực và hạn chế các tác động tiêu

cực của CNH, HĐH tốc độ cao đến sự phát triển bền vững của nông nghiệp.

2.2. Mục tiêu cụ thể

Một là, hệ thống hóa và xác lập cơ sở khoa học về phát triển nông nghiệp bền

vững tại tỉnh, thành phố trong điều kiện CNH, HĐH tốc độ cao, trong đó làm rõ tác

3

động của CNH, HĐH đến sự phát triển bền vững của nông nghiệp. Những nội dung

cần can thiệp đến khai thác tác động tích cực, hạn chế tác động tiêu cực. Nghiên cứu

kinh nghiệm phát triển nông nghiệp bền vững ở trong và ngoài nước và rút ra bài học

kinh nghiệm cho tỉnh, thành phố có tốc độ CNH, HĐH cao.

Hai là, đánh giá thực trạng phát triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Vĩnh Phúc -

địa phương có tốc độ CNH, HĐH cao; chỉ ra tác động của CNH, HĐH đến quá trình

phát triển nông nghiệp bền vững trên những phương diện: thành tựu, hạn chế và tìm ra

những nguyên nhân.

Ba là, nghiên cứu và đề xuất các quan điểm, phương hướng và giải pháp đẩy

mạnh phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện CNH, HĐH tốc độ cao ở

tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2030.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là các vấn đề kinh tế, tổ chức, chính sách

của phát triển nông nghiệp bền vững trên địa bàn các tỉnh, thành phố trong điều kiện

CNH, HĐH tốc độ cao về mặt lý thuyết và ở tỉnh Vĩnh Phúc về mặt thực tiễn. Tuy

nhiên, luận án không nghiên cứu các vấn đề trên một cách biệt lập mà nghiên cứu chúng

trong mối quan hệ với các nhân tố ảnh hưởng, trong đó các vấn đề của CNH, HĐH… là

các nhân tố quan trọng.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Luận án xem xét phạm vi nghiên cứu theo 3 mặt sau:

Về nội dung: Luận án nghiên cứu phát triển nông nghiệp bền vững theo nghĩa

rộng, bao gồm ba nhóm ngành: nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp trong điều

kiện CNH, HĐH tốc độ cao. Đó là quá trình vận động, phát triển của nông nghiệp theo

hướng bền vững và hướng đến ba mục tiêu cơ bản: bền vững kinh tế, bền vững xã hội

và bền vững môi trường dưới góc độ của kinh tế ngành.

Về không gian: Luận án nghiên cứu tại tỉnh Vĩnh Phúc - địa phương có tốc độ

CNH, HĐH cao, bao gồm nông nghiệp ở cả nông thôn và đô thị ở Thành phố Vĩnh

Yên, Thành phố Phúc Yên và các thị trấn của các Huyện trong Tỉnh. Đây là các địa

phương có tốc độ CNH, HĐH khác nhau nên có thể so sánh đối chứng với nhau.

Về thời gian: Đánh giá thực trạng nông nghiệp Vĩnh Phúc, nơi có tốc độ CNH,

HĐH cao, từ khi tái lập tỉnh 1997 đến 2019, trong đó tập trung các năm 2010 đến

2019; xác định mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp phát triển nông nghiệp bền vững

4

trong mối quan hệ với sự biến đổi của các nhân tố ảnh hưởng đến năm 2030.

4. Câu hỏi nghiên cứu

Luận án được tiến hành nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:

Câu hỏi 1: Phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện CNH, HĐH tốc độ

cao có gì khác biệt với phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện CNH, HĐH

bình thường?

Câu hỏi 2: Bài học kinh nghiệm nào ở trong và ngoài nước có thể áp dụng cho

phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện CNH, HĐH tốc độ cao, nhất là ở tỉnh

Vĩnh Phúc?.

Câu hỏi 3: Thực tế sự phát triển nông nghiệp bền vững tại tỉnh Vĩnh Phúc - địa

phương có CNH, HĐH tốc độ cao diễn ra thế nào? Những thành tựu, hạn chế và

nguyên nhân?

Câu hỏi 4: Cần tập trung giải quyết những vấn đề then chốt nào để đẩy mạnh

phát triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Vĩnh Phúc trong những năm tới?

5. Phương pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp tiếp cận

- Tiếp cận hệ thống: Luận án coi nông nghiệp là bộ phận của nền kinh tế, là một

hệ thống mà trong đó không chỉ các ngành nông, lâm, thủy sản mà các ngành này còn

có quan hệ mật thiết với các ngành khác của nền kinh tế quốc dân. Chúng cùng nhau

tương tác trong quá trình phát triển để đạt được mục tiêu chung là phát triển bền vững.

Với cách tiếp cận đó, luận án không chỉ nghiên cứu phát triển bền vững của nông

nghiệp mà còn nghiên cứu chúng trong sự phát triển của các ngành khác, nhất là trong

tiến trình CNH, HĐH các ngành kinh tế của nền kinh tế quốc dân với tốc độ cao.

- Tiếp cận từ vĩ mô đến vi mô: Luận án tiếp cận phát triển nông nghiệp bền

vững theo các chủ thể tổ chức thực hiện. Với cách tiếp cận này, các nội dung phát triển

nông nghiệp bền vững được thực hiện theo 2 cấp vĩ mô và vi mô. Ở cấp vĩ mô, luận án

đi sâu đề cập các chức năng định hướng của quản lý nhà nước về kinh tế đối với nông

nghiệp, trong đó nhấn mạnh các hoạt động chủ yếu như xây dựng quy hoạch, kế

hoạch, hoạch định các chiến lược, chính sách, thực thi các hoạt động kiểm tra giám

sát… Ở cấp vi mô, luận án tập trung vào chức năng, vai trò của các hộ gia đình, trang

trại, HTX và các doanh nghiệp trong phát triển nông nghiệp bền vững thông qua chính

các hoạt động kinh doanh nông nghiệp.

- Tiếp cận theo nguyên lý Nhân - Quả: Phát triển nông nghiệp bền vững với tính

5

chất là các hoạt động, trong đó các nhân tố ảnh hưởng, nhất là tốc độ cao của CNH,

HĐH được coi là nguyên nhân, mức độ đạt được về sự bền vững được coi là kết quả

của các nhân tố ảnh hưởng đó. Cách thức tiếp cận này được thể hiện trong cách thức

trình bày tại chương, nhất là phần cơ sở lý luận, trong đó việc trình bày nội dung của

phát triển nông nghiệp bền vững, các nhân tố ảnh hưởng và đánh giá kết quả của phát

triển bền vững được thể hiện rất rõ.

5.2. Phương pháp thu thập thông tin

Để tiến hành nghiên cứu, tác giả luận án lựa chọn một số huyện của tỉnh Vĩnh

Phúc làm nơi điều tra, khảo sát sâu nhằm thu thập số liệu minh họa cho các phân tích

và đánh giá. Tác giả luận án tổ chức điều tra theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên

về phát triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Vĩnh Phúc dưới dạng các biểu mẫu thu thập

thông tin và điều tra phỏng vấn.

- Nghiên cứu định tính:

+ Phỏng vấn lãnh đạo các cấp xã, huyện

+ Phỏng vấn hộ nông dân ở địa bàn điều tra

- Điều tra và nghiên cứu định lượng

+ Lựa chọn địa bàn điều tra: Vĩnh Phúc có 3 vùng miền núi, trung du và đồng bằng

với mức độ CNH, HĐH khác nhau. Luận án điều tra theo phương pháp điều tra chọn mẫu

nên lựa chọn các xã, huyện đại diện cho 3 vùng đó. Cụ thể: Sông Lô là huyện miền núi,

Tam Dương là huyện Trung du và Vĩnh Tường, Bình Xuyên là 2 huyện đồng bằng. Trong

mỗi huyện, luận án chọn 2 xã có mức độ CNH, HĐH cao để điều tra nghiên cứu.

+ Xác định đối tượng điều tra: Để đánh giá mức độ phát triển nông nghiệp bền

vững, luận án phỏng vấn điều tra (1) cán bộ các cấp về các vấn đề chung, cách thức

phát triển nông nghiệp, các chính sách cần ban hành; (2) phỏng vấn chủ hộ nông dân

và chủ trang trại về phát triển nông nghiệp bền vững; (3) điều tra các cơ sở kinh doanh

nông nghiệp (hộ, trang trại) về tình hình hoạt động kinh doanh nông nghiệp.

Luận án tập trung vào các cán bộ cấp xã, huyện vì đó là cấp triển khai các hoạt

động quản lý nhà nước đối với phát triển nông nghiệp, nhất là thực thi các chính sách

và giải pháp phát triển nông nghiệp ở các địa phương, nên rất sát các vấn đề thực tiễn.

Luận án cũng tập trung vào hộ nông dân, vì đó là các chủ thể chủ yếu trong phát triển

kinh doanh nông nghiệp của Vĩnh Phúc. Mọi tác động của CNH, HĐH, của các biện

pháp quản lý đều tác động trực tiếp đến hộ và ảnh hưởng đến kết quả sản xuất kinh

doanh của hộ.