Phát triển nông lâm kết hợp ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TRẦN THU HÀ

PHÁT TRIỂN NÔNG LÂM KẾT HỢP

Ở HUYỆN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TRẦN THU HÀ

PHÁT TRIỂN NÔNG LÂM KẾT HỢP

Ở HUYỆN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ

Chuyên ngành: ĐỊA LÍ HỌC

Mã ngành: 60.31.05.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN MINH TUỆ

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN i http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa

được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Thái Nguyên, tháng 05 năm 2015

Học viên

Trần Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN ii http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn "Phát triển nông lâm kết hợp ở

huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ" tôi đã nhận được nhiều sự hướng dẫn, giúp đỡ,

động viên, tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và

tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình, chu đáo, đầy tinh thần

trách nhiệm của Cô giáo hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Minh Tuệ,

Trường Đại học sư phạm Hà Nội.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu

của các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô giáo trong Trường Đại học Sư

phạm Thái Nguyên.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các cơ quan: Chi cục Thống kê huyện Yên

Lập, Phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Yên Lập, Phòng Tài

chính - Kế hoạch huyện Yên Lập, Ủy ban Nhân dân huyện Yên Lập, tỉnh Phú

Thọ đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình thực hiện luận

văn này.

Xin cảm ơn sự giúp đỡ, chia sẻ của gia đình, đồng nghiệp và bạn bè để

tôi có thể khắc phục được khó khăn, có thêm nhiều thuận lợi trong học tập và

nghiên cứu!

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 05 năm 2015

Tác giả luận văn

Trần Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iii http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC

Trang bìa phụ

Lời cam đoan ..........................................................................................................................i

Lời cảm ơn.............................................................................................................................ii

Mục lục .................................................................................................................................iii

Danh mục viết tắt..................................................................................................................iv

Danh mục các bảng, các hình ................................................................................................ v

Danh mục bản đồ .................................................................................................................vi

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài............................................................................................ 1

2. Lịch sử nghiên cứu đề tài............................................................................... 2

3. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài........................................................................ 4

5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ........................................................ 5

6. Những đóng góp chính của luận văn ............................................................. 7

7. Cấu trúc đề tài ................................................................................................ 7

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN

NÔNG LÂM NGHIỆP VÀ NÔNG LÂM KẾT HỢP................................... 8

1.1. Cơ sở lí luận ................................................................................................ 8

1.1.1. Về phát triển nông, lâm nghiệp................................................................ 8

1.1.1.1. Khái niệm.............................................................................................. 8

1.1.1.2. Đặc điểm ............................................................................................... 9

1.1.1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông, lâm nghiệp..... 13

1.1.2. Về nông lâm kết hợp .............................................................................. 19

1.1.2.1. Khái niệm............................................................................................ 19

1.1.2.2. Đặc điểm của NLKH........................................................................... 20

1.1.2.3. Vai trò của NLKH............................................................................... 22

1.1.2.4. Các điều kiện ảnh hưởng đến phát triển NLKH ................................. 25

1.1.2.5. Các hệ canh tác NLKH ....................................................................... 28

1.2. Cơ sở thực tiễn .......................................................................................... 30

1.2.1. Phát triển NLKH ở vùng Trung du và miền núi phía Bắc ..................... 30

1.2.1.1. Các đặc điểm chính của phát triển NLKH ở vùng Trung du và miền

núi phía Bắc...................................................................................................... 30

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iv http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1.2.1.2. Tính chất của NLKH ở trung du miền núi phía Bắc........................... 32

1.2.2. Phát triển NLKH ở tỉnh Phú Thọ ........................................................... 34

Tiểu kết chương 1............................................................................................. 36

CHƢƠNG 2. CÁC ĐIỀU KIỆN PHÁT TRIỂN NÔNG LÂM KẾT

HỢP Ở HUYỆN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ ........................................... 37

2.1. Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ ................................................................... 37

2.2. Tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên............................................................ 38

2.2.1. Địa hình .................................................................................................. 38

2.2.2. Đất .......................................................................................................... 39

2.2.3. Khí hậu và nguồn nước........................................................................... 41

2.2.4. Sinh vật................................................................................................... 43

2.2.5. Khoáng sản............................................................................................. 43

2.3. Kinh tế xã hội............................................................................................ 43

2.3.1. Dân cư, dân tộc, nguồn lao động ........................................................... 43

2.3.2. Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật ................................................... 46

2.3.3. Đường lối chính sách ............................................................................. 47

2.3.4. Vốn đầu tư.............................................................................................. 48

2.3.5 Các điều kiện khác .................................................................................. 48

2.4. Đánh giá chung ......................................................................................... 49

Tiểu kết chương 2............................................................................................. 51

CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG LÂM KẾT HỢP

Ở HUYỆN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ..................................................... 52

3.1. Khái quát chung ........................................................................................ 52

3.1.1. Vai trò của nông – lâm – thủy sản trong nền kinh tế huyện Yên Lập,

tỉnh Phú Thọ..................................................................................................... 52

3.1.2. GTSX và cơ cấu GTSX nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản ............... 54

3.2. NLKH ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ.................................................... 66

3.2.1. Hình thức NLKH chủ yếu ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ.................. 66

3.2.1.1. Hệ canh tác nông lâm.......................................................................... 67

3.2.1.2. Hệ canh tác nông lâm ngư................................................................... 67

3.2.1.3. Hệ canh tác lâm nông.......................................................................... 68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN v http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3.2.1.4. Hệ canh tác lâm súc............................................................................. 68

3.2.2. Các mô hình NLKH ............................................................................... 68

3.2.2.1. NLKH vùng đồi và trung du ............................................................... 68

3.2.2.2. NLKH vùng đồng bằng....................................................................... 74

3.2.3. Đánh giá hiệu quả của việc phát triển NLKH ở huyện Yên Lập, tỉnh

Phú Thọ. ........................................................................................................... 78

3.2.3.1. Ưu điểm............................................................................................... 78

3.2.3.2. Hạn chế................................................................................................ 79

3.2.4. Xu hướng phát triển NLKH ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ ............... 80

Tiểu kết chương 3............................................................................................. 81

CHƢƠNG 4. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NÔNG

LÂM KẾT HỢP Ở HUYỆN YÊN LẬP, TỈNH PHÚ THỌ ....................... 82

4.1. Quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển......................................... 82

4.1.1. Quan điểm.............................................................................................. 82

4.1.2. Mục tiêu phát triển NLKH ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ đến năm 2020... 84

4.1.2.1. Những căn cứ để hình thành các mục tiêu.......................................... 84

4.1.2.2. Các chỉ tiêu.......................................................................................... 85

4.1.3. Định hướng phát triển ............................................................................ 86

4.2. Các giải pháp phát triển NLKH ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ ............ 90

4.2.1. Lựa chọn mô hình NLKH phù hợp và hiệu quả .................................... 90

4.2.2. Tổ chức các nguồn lực cho phát triển NLKH........................................ 90

4.2.2.1. Quy hoạch ........................................................................................... 90

4.2.2.2. Giải pháp về đất đai............................................................................. 91

4.2.2.3. Giải pháp về vốn ................................................................................. 91

4.2.2.4. Giải pháp về khoa học công nghệ ....................................................... 92

4.2.2.5. Nâng cao trình độ quản lý sản xuất kinh doanh phù hợp với phát

triển NLKH ...................................................................................................... 94

4.2.2.6. Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm............................................... 94

Tiểu kết chương 4............................................................................................. 95

KẾT LUẬN..................................................................................................... 96

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 98

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iv http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Viết đầy đủ

1 GTSX Giá trị sản xuất

2 GTTT Giá trị tăng thêm

3 ICRAF Trung tâm nông lâm thế giới

4 NLKH Nông lâm kết hợp

5 RVAC Rừng vườn ao chuồng

6 UBND Ủy ban nhân dân

7 VAC Vườn ao chuồng

8 VAR Vườn ao rừng

9 VCR Vườn chuồng rừng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN v http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC BẢNG, CÁC HÌNH

Trang

Bảng 2.1. Diện tích và các đơn vị hành chính huyện Yên Lập......................... 38

Bảng 2.2. Hiện trạng sử dụng đất huyện Yên Lập năm 2013 .......................... 40

Bảng 2.3. Khí hậu huyện Yên Lập giai đoạn 2000 – 2010 .............................. 41

Bảng 2.4. Quy mô dân số phân theo thành thị, nông thôn huyện Yên Lập

2005 - 2013 ...................................................................................... 44

Bảng 2.5. Mật độ dân số theo các đơn vị hành chính huyện Yên Lập (tính

đến 31/12/2013) ............................................................................... 44

Bảng 2.6. Tỷ suất sinh thô, tỷ suất chết thô, tỷ suất tăng tự nhiên của dân số

huyện Yên Lập 2005 - 2013 ............................................................ 45

Bảng 3.1. Giá trị tăng thêm trên địa bàn huyện Yên Lập theo giá thực tế

2005 – 2013 ..................................................................................... 53

Bảng 3.2. Giá trị sản xuất và cơ cấu ngành nông – lâm – thủy sản huyện

Yên Lập 2005 – 2013 ...................................................................... 55

Bảng 3.3. Diện tích và cơ cấu diện tích các loại cây trồng huyện Yên Lập

2005 – 2013 ..................................................................................... 56

Bảng 3.4. Diện tích, năng suất, sản lượng cây lương thực huyện Yên Lập

2005-2013 ........................................................................................ 57

Bảng 3.5. Diện tích, năng suất, sản lượng cây rau đậu huyện Yên Lập 2005-2013 58

Bảng 3.6. Diện tích, năng suất, sản lượng cây công nghiệp hàng năm huyện

Yên Lập 2005 – 2013 ...................................................................... 59

Bảng 3.7. Diện tích, năng suất, sản lượng cây công nghiệp lâu năm huyện

Yên Lập 2005-2013 ......................................................................... 60

Bảng 3.8. Diện tích, sản lượng cây ăn quả chủ yếu Yên Lập 2005 – 2013 ..... 60

Bảng 3.9. Kết quả ngành chăn nuôi huyện Yên Lập 2005-2013 ..................... 62

Bảng 3.10. Các sản phẩm lâm nghiệp chủ yếu huyện Yên Lập 2005 – 2013 . 63

Bảng 3.11. Diện tích, sản lượng thủy sản chủ yếu huyện Yên Lập 2005 – 2013 . 65

Hình 3.1. Cơ cấu giá trị tăng thêm huyện Yên Lập phân theo ngành kinh tế

qua các năm ...................................................................................52

Hình 3.2. Giá trị sản xuất các ngành nông lâm thủy sản huyện Yên Lập qua

các năm ..........................................................................................54

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN vi http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC BẢN ĐỒ

1. Bản đồ hành chính huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

2. Bản đồ dân cư huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

3. Bản đồ nông nghiệp huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

4. Bản đồ nông lâm kết hợp huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nông lâm kết hợp (NLKH) là phương thức canh tác khoa học dựa trên

những lợi thế tự nhiên của các hệ sinh thái khác nhau. Thông qua việc áp dụng

NLKH, con người đã khai thác hợp lý các tiềm năng sinh thái, lợi thế về điều

kiện tự nhiên của các vùng nông lâm nghiệp, góp phần phát triển bền vững cả

về kinh tế - xã hội và môi trường sinh thái.

Từ xa xưa, nhằm khắc phục những bất lợi của tự nhiên, nhân dân ta đã

biết áp dụng NLKH vào sản xuất, tuy nhiên, mới chỉ mang tính chất tự phát và

kinh nghiệm nên hiệu quả chưa cao. Sau đổi mới, mô hình và kỹ thuật NLKH

phát triển không ngừng, tạo nhiều chuyển biến tích cực trong hoạt động sản

xuất nông, lâm nghiệp, từng bước cải thiện đời sống nhân dân. Hiện nay, NLKH

khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đặc biệt là ở những khu

vực điều kiện tự nhiên tương đối khó khăn: đất dốc, đất cát, đất khô cằn...

NLKH là phương thức canh tác bền vững được nhiều địa phương áp

dụng để phát triển. Xu hướng phát triển NLKH ngày càng có những thay đổi cả

về phạm vi và hình thái: từ trồng trọt chuyển sang chăn nuôi, từ cây ngắn ngày

chuyển sang cây dài ngày. Trên cơ sở điều kiện tự nhiên, áp dụng những tiến

bộ khoa học kỹ thuật, xem xét nhu cầu thị trường... các mô hình NLKH tạo ra

giá trị kinh tế cao trên mỗi đơn vị diện tích. Hiệu quả của NLKH rất đa dạng

như cung cấp lương thực, thực phẩm, tạo ra các sản phẩm từ gỗ... Và to lớn

hơn, nó tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho người lao động, tăng thu nhập cho

hộ gia đình, làm giảm rủi ro trong sản xuất và mức an toàn lương thực.

Cùng với sự phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp, nhiều vấn đề được đặt

ra: bảo vệ môi trường sinh thái, bảo vệ đất, chống xói mòn, chống tàn phá

rừng... NLKH là xu hướng tạo ra nhiều triển vọng để giải quyết đồng thời các

vấn đề. Vì vậy, NLKH ngày càng được nhiều người, nhiều cơ quan, tổ chức,

địa phương quan tâm phát triển.