Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NH

PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA

Ở TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

THÁI NGUYÊN - 2014

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA

Ở TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

Mã số: 60.34.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS.

THÁI NGUYÊN - 2014

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình do chính tôi thực hiện với đề tài

“ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Thái Nguyên” dƣới sự hƣớng

dẫn khoa học của TS. Bạch Hồng Việt. Các số liệu đƣợc dựa trên nguồn tin

cậy và thực tế tiến hành khảo sát của tôi. kết quả nghiên cứu này chƣa đƣợc

công bố trong những công trình đƣợc nghiên cứu từ trƣớc đến nay.Tôi xin

hoàn toàn chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2014

Tác giả luận văn

Trần Thanh Bình

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chƣơng trình cao học và viết bản luận văn này, tôi đã

nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình của Ban Giám hiệu trƣờng Đại học

Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô giáo, khoa

sau Đại học.

Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn đến Ban Giám hiệu trƣờng Đại học

Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, quý thầy cô giáo, Khoa

sau Đại học, và gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy giáo -TS. Bạch Hồng Việt đã

dành nhiều thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn đến ban lãnh đạo cùng các anh, chị đang

công tác tại các sở: Kế hoạch đầu tƣ tỉnh Thái Nguyên, Lao động Thƣơng binh

và Xã hội tỉnh Thái Nguyên, Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên đã tạo điều kiện

giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng đề hoàn thiện luận văn của mình, tuy nhiên

vẫn không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Rất mong nhận đƣợc sự đóng

góp quý báu của các thầy cô giáo và các bạn.

Tôi xin chân thành cảm ơn

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2014

Tác giả luận văn

Trần Thanh Bình

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................iii

MỤC LỤC......................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT..........................................................iv

DANH MỤC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ.............................................................................v

MỞ ÐẦU.........................................................................................................................1

1 Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài. ......................................................................................... 2

3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu.................................................................. 3

4. Những đóng góp của đề tài ................................................................................................ 3

5. Kết cấu của luận văn........................................................................................................... 4

CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ

VỪA................................................................................................................................5

1.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa...................................... 5

1.1.1 Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam.........................................5

1.1.2 Đặc điểm kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa.....................................7

1.1.3 Tính tất yếu khách quan của sự xuất hiện, tồn tại và phát triển của doanh

nghiệp nhỏ và vừa...................................................................................................7

1.1.4 Tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa..................................................9

1.2 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................................................10

1.2.1 Về mặt kinh tế .............................................................................................10

1.2.2 Về mặt xã hội...............................................................................................11

d. Góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế. .............................................................13

1.3 Những ƣu điểm và hạn chế của doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam .....................14

1.3.1 Những ƣu điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................14

1.3.2 Những hạn chế của doanh nghiệp nhỏ và vừa.............................................15

1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa……..……….17

1.4.1 Quan hệ với các doanh nghiệp lớn ..............................................................17

1.4.2 Sự can thiệp của chính phủ đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa....................18

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1.5 Cơ sở thực tiễn ................................................................................................................21

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1.5.1 Kinh nghiệm hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa từ các nƣớc và bài

học rút ra cho Việt Nam........................................................................................21

1.5.2 Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài...................................................35

CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................39

2.1 Câu hỏi nghiên cứu......................................................................................................... 39

2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................................... 39

2.2.1 Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận .................................................................39

2.2.2 Phƣơng pháp thu thập số liệu..........................................................................39

2.2.3 Phƣơng pháp phân tích số liệu.....................................................................41

2.2.4 Phƣơng pháp so sánh và phân tích hệ thống................................................41

2.3 Tổng hợp các chỉ tiêu nghiên cứu.................................................................................. 42

2.3.1 Số doanh nghiệp...........................................................................................42

2.3.2 Số lao động của doanh nghiệp .....................................................................43

2.3.3 Nguồn vốn của doanh nghiệp .....................................................................43

2.3.4 Tổng sản phẩm địa phƣơng (GRDP)...........................................................44

2.3.5 Tổng giá trị sản xuất trên địa bàn ................................................................45

CHƢƠNG 3 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA

Ở TỈNH THÁI NGUYÊN .............................................................................................47

3.1 Giới thiệu tổng quan chung về tình hình tự nhiên kinh tế xã hội của Thái Nguyên .. 47

3.1.1 Vị trí địa lý và phạm vi hành chính .............................................................47

3.1.2 Tiềm năng và tài nguyên thiên nhiên...........................................................47

3.1.3 Dân số, nguồn nhân lực, truyền thông văn hoá của dân cƣ...............................48

3.1.4 kinh tế - xã hội..............................................................................................49

3.2 Sự ra đời của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.................................................................. 50

3.3 Thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên .. 53

3.3.1 Số lƣợng doanh nghiệp và quy mô về vốn ..................................................53

3.3.2 Tình hình sử dụng và trả lƣơng lao động.....................................................58

3.3.3 Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa.....................................60

3.3.4 Kết quả sản xuất kinh doanh của hệ thống doanh nghiệp nhỏ và vừa.........62

3.3.5 Một số nhóm ngành nghề kinh doanh cơ bản............................................................ 67

3.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển các DNN&V trên địa bàn ………..…......71

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3.5 Thực trạng công tác quản lý Nhà nƣớc đối với Doanh nghiệp nhỏ và vừa................ 77

3.6 Thực trạng hỗ trợ từ tỉnh Thái Nguyên và những tồn tại............................................. 81

CHƢƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA

Ở TỈNH THÁI NGUYÊN .............................................................................................87

4.1. Định hƣớng và mục tiêu phát triển của tỉnh Thái Nguyên.......................................... 87

4.1.1 Định hƣớng và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020 ..............87

4.1.2 Định hƣớng và mục tiêu phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh

Thái Nguyên ...............................................................................................89

4.2 Các nhóm giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn

tỉnh Thái Nguyên ............................................................................................92

4.2.1 Hoàn thiện các chính sách, cơ chế hỗ trợ khuyến khích các doanh nghiệp

nhỏ và vừa phát triển.............................................................................................92

4.2.2 Đổi mới công tác quản lý Nhà nƣớc đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa.............96

4.2.3 Nhóm giải pháp liên quan đến nội tại của các DNN&V ở tỉnh Thái nguyên.. 101

4.2.4 Một số giải pháp khác................................................................................108

KẾT LUẬN .................................................................................................................110

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................113

PHỤ LỤC ....................................................................................................................116

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

APEC: Diễn đàn hợp tác Kinh tế châu Á Thái Bình Dƣơng

BQ: Bình quân

BOT: Xây dựng - vận hành - chuyển giao

CTTNHH: Công ty trách nhiệm hữu hạn

Cty CP: Công ty cổ phần

CNH-HĐH: Cộng nghiệp hóa hiện đại hóa

CN: Công nghiệp

DNN&V: Doanh nghiệp nhỏ và vừa

DN: Doanh nghiệp

DNNN: Doanh nghiệp Nhà nƣớc

DNNNH: Doanh nghiệp ngoài Nhà nƣớc

DNĐTNH: Doanh nghiệp đầu tƣ Nƣớc ngoài

DNDD: Doanh nghiệp dân doanh

DNTN: Doanh nghiệp tƣ nhân

DNNQD: Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

ĐKKD: Đăng ký kinh doanh

ĐTNN: Đầu tƣ nƣớc ngoài

ĐVT: Đơn vị tính

GDP: Tổng sản phẩm quốc nội

GTTSCĐCL/LĐ: Giá trị tài sản cố định còn lại/lao động

GTSLCNNQD: Giá trị sản lƣợng công nghiệp ngoài quốc doanh

GTTSL: Giá trị tổng sản lƣợng

GRDP: Tổng sản phẩm địa phƣơng

HTX: Hợp tác xã

HĐBT: Hội đồng bộ trƣởng

HĐND: Hội đồng nhân dân

ISO: Hệ thống tiêu chuẩn chất lƣợng

KH&ĐT: Kế hoạch và đầu tƣ

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

NĐ-CP: Nghị định của Chính phủ

NN: Nhà nƣớc

PGS.TS : Phó giáo sƣ Tiến sĩ

PTNT: Phát triển nông thôn

SXKD: Sản xuất kinh doanh

SLDN: Số lƣợng doanh nghiệp

QĐ-TTg: Quyết định của Thủ Tƣớng

SXKD: Sản xuất kinh doanh

FDI: Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài

TNHH: Trách nhiệm hữu hạn

TSCĐ/DN: Tài sản cố định trên doanh nghiệp

TSCĐBQ/1LĐ: Tài sản cố định bình quân/ 1 lao động

TP :Thành phố

TW: Trung ƣơng

TTCN: Tiểu thủ công nghiệp

TT-LB: Thông tƣ liên bộ

USD: Đô la mỹ

UBND: Uỷ ban Nhân dân

VNĐ: Việt Nam đồng

VN: Việt Nam

VAT: Thuế giá trị gia tăng

WTO: Tổ chức Thƣơng mại Thế giới

XHCN; Xã hội chủ nghĩa

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ

Bảng 1.1: Tiêu chuẩn doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam......................................6

Bảng 1.2: Hệ thống các khoản vay của các doanh nghiệp nhỏ ở Anh ..........................25

Bảng 1.3: Các khoản hỗ trợ DNN&V ở Cộng Hòa Liên Bang Đức .............................27

Bảng 3.1: Số cơ sở sản xuất kinh doanh phân theo quy mô lao động và ngành kinh tế

năm 2013 .......................................................................................................................54

Bảng 3.2: Số lƣợng đăng ký kinh doanh qua các năm ..................................................55

Bảng 3.3: Số lƣợng và tỷ trọng doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Thái Nguyên ........56

Bảng 3.4: Quy mô vốn sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp năm 2013 ...................57

Bảng 3.5: Số lao động trong DNN&V ở Thái Nguyên ( năm 2013) ...........................58

Bảng 3.6: Tình hình trả lƣơng lao động phân theo quy mô lao động 2013 ..................59

Bảng 3.7: Mức trang bị vốn và giá trị tài sản còn lại của DNN&V năm 2013 .............60

Bảng 3.8: Trang bị tài sản cố định bình quân trên 1 lao động.......................................61

Bảng 3.9 Giá trị sản xuất phân theo khu vực kinh tế ( theo giá so sánh 2010).............63

Bảng 3.10 Giá trị sản xuất phân theo thành phần kinh tế (theo giá hiện hành) ...................63

Bảng 3.11 Tổng sản phẩm và chỉ số tăng trƣởng tổng sản phẩm theo loại hình kinh tế

(theo giá so sánh 2010)..................................................................................................64

Bảng 3.12 Trị giá hàng hóa xuất khẩu trên địa bàn.......................................................65

Bảng 3.13: Tổng mức bán lẻ hàng hóa phân theo loại hình kinh tế..............................65

(theo giá hiện hành).......................................................................................................65

Bảng 3.14: Phát triển nhóm ngành luyện kim đen, cơ khí của khu vực ngoài quốc

doanh .............................................................................................................................67

Bảng 3.15: Phát triển nhóm ngành sản xuất vật liệu xây dựng khu vực ngoài quốc

doanh .............................................................................................................................69

Bảng 3.16: Phát triển công nghiệp chế biến nông, lâm nghiệp và thủy sản khu vực

ngoài quốc doanh tỉnh Thái Nguyên .............................................................................70

Hình 3.1: Khả năng liên kết giữa DNN&V với các DN lớn năm 2013 qua 100 DN

khảo sát..........................................................................................................................76

1

MỞ ÐẦU

1 Tính cấp thiết của đề tài

Doanh nghiệp nhỏ và vừa đã và đang trở thành một bộ phận quan trọng trong nền

kinh tế Việt Nam. Với số lƣợng gần 97% tổng số doanh nghiệp trên cả nƣớc, các doanh

nghiệp nhỏ và vừa (DNN&V) đóng góp đáng kể vào tổng thu nhập quốc dân, tạo công

ăn việc làm, huy động các nguồn vốn trong nƣớc cho hoạt động sản xuất kinh doanh,

giải quyết các vấn đề xã hội. Ngoài ra, trong quá trình vận hành, các doanh nghiệp nhỏ

và vừa đã tạo ra đội ngũ doanh nhân và công nhân, với kiến thức và tay nghề dần đƣợc

hoàn thiện, đáp ứng đƣợc các yêu cầu mới trong cạnh tranh.

Đảng và Nhà nƣớc ta đã coi phát triển các DNN&V là một nhiệm vụ quan

trọng trong chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện

đại hóa của Việt Nam. Trong thời gian qua, với việc ra đời hàng loạt các Luật, Nghị

định, văn bản hƣớng dẫn… đặc biệt là Luật Doanh nghiệp 2005; Luật Doanh nghiệp

sửa đổi, bổ sung (đã đƣợc Quốc hội thông qua ngày 19/6/2013 tại kỳ họp thứ 5

Quốc hội khóa XIII, áp dụng từ ngày 01/8/2013) và Luật Đầu tƣ 2005 đã có tác

động tích cực đến việc phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, tạo môi

trƣờng thông thoáng, bình đẳng cho các loại hình doanh nghiệp.

Hiện nay ở Thái Nguyên có hơn 2000 Doanh nghiệp nhỏ và vừa kinh doanh

với đủ các ngành nghề trong đó có hơn một nửa doanh nghiệp sản xuất kinh doanh

trong các lĩnh vực khai thác và chế biến khoáng sản, nông sản. Hàng năm các doanh

nghiệp đã sản xuất đƣợc hàng vạn tấn thép, hàng triệu m3 đá và hàng nghìn tấn

thiếc thỏi các loại vừa phục vụ thị trƣờng trong nƣớc vừa xuất khẩu đi nƣớc ngoài.

Nhờ đó đã đóng góp đáng kể vào sự phát triển chung của tỉnh.

Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, các doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung

và các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Thái Nguyên nói riêng gặp phải không ít

những khó khăn: thiếu vốn, trình độ công nghệ còn yếu, khó khăn trong việc gia

nhập thị trƣờng, phân biệt đối xử, cạnh tranh gay gắt của các doanh nghiệp nƣớc

ngoài khi sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thƣơng mại thế giới (WTO)… Đặc

biệt là tác động không tốt của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới khiến cho các

DNN&V càng gặp nhiều bất lợi trong hoạt động sản xuất. Yêu cầu đặt ra là cần có

2

một cơ chế chính sách cụ thể để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển, vƣợt

qua khủng hoảng kinh tế, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trƣờng trong nƣớc

và quốc tế.

Từ đó đặt ra câu hỏi: Các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Thái Nguyên phát

triển theo hƣớng nào? Chính sách hỗ trợ, phát triển ra sao? Lộ trình thế nào? Phát

triển theo hƣớng nào để phát huy đƣợc hết tiềm lực, tạo ƣu thế so với những địa

phƣơng khác? Các giải pháp đồng bộ của những vấn đề này nhƣ thế nào? Vì những

lý do trên, tôi quyết định chọn đề tài “Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh

Thái Nguyên” làm luận văn thạc sĩ của mình. Thực hiện đề tài nhằm thúc đẩy việc

trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Thái Nguyên một cách đồng bộ, thích ứng

với xu thế hội nhập, rút ngắn khoảng cách với các tỉnh phát triển, giữa các nƣớc

trong khu vực và trên thế giới.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.

- Mục tiêu chung

Khái quát cơ sở lý luận và thực tiễn quá trình hình thành và phát triển của

doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, phân tích thực trạng doanh nghiệp nhỏ và

vừa ở Thái Nguyên, kết hợp với kinh nghiệm hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và

vừa của một số nƣớc trên thế giới, qua đó đề xuất một số giải pháp phát triển doanh

nghiệp nhỏ và vừa ở Thái Nguyên trong giai đoạn từ nay tới năm 2020 nhằm phát

triển kinh tế của tỉnh.

- Mục tiêu cụ thể

Nội dụng của nghiên cứu nhƣ sau:

Thứ nhất, tìm hiểu vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nền kinh tế.

Phân tích kinh nghiệm hỗ trợ phát triển doanh nghiêp nhỏ và vừa trên thế giới. Trên

cơ sở đó xây dựng các chính sách trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Thái Nguyên.

Thứ hai, phân tích thực trạng doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Thái Nguyên giai

đoạn 2008-2013 từ đó chỉ ra đƣợc những điểm còn vƣớng mắc cần giải quyết trong

thời gian tới.

Thứ ba, đề xuất một số giải pháp trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Thái

Nguyên để tăng cƣờng năng lực cạnh tranh, thích ứng với yêu cầu hội nhập kinh tế

khu vực và trên thế giới.