Phân tích các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần của các ngân hàng thương mại Việt Nam: Khóa luận đại học chuyên ngành tài chính ngân hàng / Nguyễn Ngọc Trâm ; người hướng dẫn khoa học Võ Văn Hảo

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã ngành: 7340201

Đề tài:

PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN

TỶ LỆ THU NHẬP LÃI THUẦN CỦA CÁC

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

HVTH : NGUYỄN NGỌC TRÂM

MSHV : 030631150300

Lớp : HQ03 - GE01

GVHD : ThS. VÕ VĂN HẢO

1TP. Hồ Chí Minh, tháng 12/2019

2TÓM TẮT

Mục tiêu của bài nghiên cứu là phân tích các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập

lãi thuần của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam thông qua dữ liệu của 25 ngân

hàng thương mại tại Việt Nam trong giai đoạn 2008 - 2018 với 275 quan sát. Nghiên

cứu áp dụng phương pháp phân tích hồi quy dữ liệu bảng với ba phương pháp sau:

phương pháp bình phương tối thiểu dạng gộp (Pooled OLS), phương pháp hiệu ứng

cố định (Fixed Effects Model – FEM) và phương pháp hiệu ứng ngẫu nhiên (Random

Effects Model – REM) để đo lường tác động của các biến mức ngại rủi ro (CAP),

tính thanh khoản (LIQ), quy mô hoạt động cho vay (LOAN), rủi ro tín dụng (CR),

chi phí hoạt động (OE), chất lượng quản lý (MQ), chính sách dự trữ ngân hàng nhà

nước (SBR) và lãi suất (IRT) với tỷ lệ thu nhập lãi thuần của các ngân hàng thương

mại. Sau khi tác giả thực hiện thống kê mô tả, phân tích tương quan, lựa chọn mô

hình, kiểm định các khuyết tật và khắc phục các khuyết tật tồn tại. Kết quả cho thấy,

các chỉ số OE, SBR và IRT có tác động cùng chiều đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần, và

ngược lại, các chỉ số LOAN, CR và MQ có tác động ngược chiều đối với tỷ lệ thu

nhập lãi thuần, riêng hai chỉ số CAP và LIQ không có ý nghĩa thống kê. Với kết quả

nghiên cứu, tác giả đề xuất các khuyến nghị cho hệ thống ngân hàng thương mại tại

Việt Nam và cơ quan quản lý Nhà nước để hỗ trợ và giúp cải thiện nâng cao tỷ lệ thu

nhập lãi thuần của ngân hàng thương mại tại Việt Nam.

Từ khóa: Tỷ lệ thu nhập lãi thuần, lợi nhuận, NIM.

3ABSTRACT

The objective of the study is to analyze the factors affecting net interest margin

of banks in Vietnam through data of 25 commercial banks in Vietnam in the period

2008 - 2018 with 275 observations. The authors use Ordinary Least Squares (OLS)

to estimate multivariable regression models gross format (pooled OLS), Fixed Effects

Method (FEM) controls the effects of separation, with different characteristics (not

changing over time) from independent variables and the model can estimate the real

impact of these factors in the model to net interest margin, Random Effects Method

(REM) is used in the estimate with assumed characteristics between the banks is

random and is not correlated with the independent variable in the model, from which

the research hypothesis testing in order to find out the impact of these factors to net

interest margin of commercial banks. Net interest margin of commercial banks is

signed by NIM.

Chapter 1: Introduction

This chapter presents an overview of the research topics, including the reasons

for choosing topic names, the research objectives, the object of study, the scope of

research, the contributions of research methods, and the research of these new

research plans and layout. To identify the factors affecting net interest margin of the

commercial bank in Vietnam in the period 2008 - 2018, the project has identified

research goals and formed three research questions: What factors affect net interest

margin of the commercial bank in Vietnam in the period 2008-2018; The level of

these factors influence net interest margin of commercial banks in Vietnam for the

period 2008-2018; From the results of the situational analysis has suggested anything

to net interest margin of commercial banks improved?

Provide empirical evidence about the impact factors and the impact of each

factor affecting net interest margin of commercial banks in Vietnam from 2008 to

2018. Help researchers, regulators management in the banking sector in Vietnam has

complete visibility and more comprehensive approach in the measure and assess net

interest margin of the bank. Also identify the basic elements and their role to impact

the net interest margin of commercial banks in Vietnam. Through the analysis of

external factors and internal factors, the subject will provide useful information to

administrators can make policies and the business plan reasonable to raise net interest

margin of banks.

Besides that, study adds to the interest rate impact on net interest margin of the

banks compared with the previous studies in Vietnam in order to understand more

deeply the impact of specific industries to net interest margin of commercial banks in

Vietnam.

Chapter 2: Literature Review

This chapter presents the theoretical basis of net interest margin of commercial

bank, the formula for determining net interest margin of commercial bank and

research on the factors impact on net interest margin as a basis for modeling the

factors affecting net interest margin include elements micro-scale banking, equity

capital, loan size, liquidity, credit risk, operating expense, management quality, state

bank’s reserve policy along with macroeconomic factors as GDP growth, inflation

and interest rates.

Besides, the author also consulted and presentation of the research paper before

and abroad related to net interest margin of commercial banks and concludes factors

affecting net interest margin bank factors including micro and macro factors, and

there is also the basis for this study.

Thomas S.Y Ho & Anthony Saunders (1981) undertook the first study to

analyze the bank's net interest margin. Following their early work, further several

studies have tried to identify some of the main determinants of bank net interest

margin. Relevant empirical studies have focused their analysis on specific countries

and/or between countries. Many studies have focused on the banking sector to

identify the most important factors of net interest margin eg Angbazo, L. (1997);

Demirguc-kunt, A., Huizinga, H. (1999); Saunders, A., & Schumacher, L. (2000);

Brock, P. L., & Suarez, L.R. (2000); Joaquin Maudos and Juan Fernandez de Guevar

a (2004); Husni Khrawish, Mohammad Al-Abadi & Maysoon Hejazi (2008);

Anthony Q.Q. Aboaye, S.K. Akoena, T.O. Antwi‐Asare, A.F. Gockel (2008); Samy

Ben Naceur & Mohamed Goaied (2008); Maudos, Joaquin and Solisa, Liliana (2009);

Beck, T., & Hesse, H. (2009); Ahmet Ugur & Hankan Erkus (2010); K. Ben Khediri

& H. Ben-Khedhiri. (2011); Fungáčová, Z., & Poghosyan, T. (2011); Daniel K.

Tarusa và các cộng sự (2012); Neelesh Gounder & Parmendra Sharma (2012); Hassan

Hamadi & Ali Awdeh (2012); Anthony E. Akinlo & Owoyemi, B.O. (2012); Ong

Tze San & Teh Boon Heng (2013); Ines Ghazouani Ben Ameur & Sonia Moussa

Mhiri (2013); Pamuji Gesang Raharjo & các cộng sự (2014); Bektas, E. (2014); Were,

M., & Wambua, J. (2014); Raja Almarzoqi and Sami Ben Naceur (IMF, 2015);

Raham, M. M., M. K. Hamid & M. A. M.Khan, 2015; Md. Shahidul ISLAM and

Shin-Ichi NISHIYAMA (2016); Serhat Yuksel, Sinemis Zengin (2017); Meshesha

Demie Jima (2017); Ming Qi, & Yumo Yang (2017).

Chapter 3: Research Methodology

The model of the research paper is based on research of Neelesh Gounder &

Parmendra Sharma (2012). In the author's research, the net interest margin NIM was

selected as the dependent variable represents the net interest margin of bank. The

author also uses the independent variables include equity capital (CAP), liquidity

(LIQ), credit risk (CR), operating expense (OE), management quality (MQ), state

bank’s reserve policy (SBR). The author collected data and test data regression model

according to the table. So, besides inheriting from research on, in this research article,

the author will perform multiple regression model calibration data variables table

balance with many micro variable than at the same time make the choice between the

Pooled model OLS, REM, FEM to increase accuracy for models.

Besides the micro variables was mentioned, loan size (LOAN) was also the

author of Demirguc-kunt, A., Huizinga, H. (1999); Husni Khrawish, Mohammad Al￾Abadi & Maysoon Hejazi (2008); Maudos, Joaquin and Solisa, Liliana (2009);

Hassan Hamadi & Ali Awdeh (2012); Pham Hoang An & Vo Thi Kim Loan (2016)

confirmed which is an important variable in examining the bank's net interest margin.

So, this variable is also the author added a research model to ensure practicality and

correct for the model. In addition, according to research by Hassan Hamadi & Ali

Awdeh (2012); Bektas, E. (2014); Raja Almarzoqi and Sami Ben Naceur (IMF, 2015)

have found the relationship between the level of interest rate (IRT) and net interest

margin. So, this new variable will be the author mentioned in the article.

Chapter 4: Empirical results

The author presents and analyzes findings. First, the author has done statistics

describe and correlation coefficient each variable respectively. Next, the Pooled OLS

regression model, the FEM and REM are made. Then perform the model selection

test was conducted by the following three methods: Firstly, Breusch Pagan Lagrange

Multiplier Test, F – test, results showed that the ratio of the NH blocking different at

the 1%, thus eliminating Pooled OLS model out of the study. Next, perform

verification author Hausman to consider the correlation between the independent

variables and random components or not, the results showed no correlation between

the variables and random components. Hence, REM model is most suitable than the

remaining models. Then, the author examines the defects for the REM model. Firstly,

the author uses the Variance inflation factor (VIF) to test multicollinearity, results

showed that VIF values of the independent variables are much smaller than 10, so the

model will not have the phenomenon of multi-collinear. Secondly, the author uses

the Wooldridge test to test the autocorrelation, results showed that the model will

have the autocorrelation. Finally, to test heteroskedasticcity, the author used LM

Breusch Pagan Lagrange Multiplier test, results showed that the model will have the

heteroskedasticcity. Based on the defect tests of the model, we can see that the model

has the phenomenon of autocorrelation and heteroskedasticcity. Therefore, to

overcome the above two phenomena, the author uses Random Effects Model (REM)

with Robust Standard errors. After regressing the REM model according to the

method of Robust Standard errors, we get the Prob = 0 value, which means that the

built-in regression model is suitable with the dependent variable, NIM. The

estimation results indicate that the variables OE, SBR and IRT effects in the same

direction to NIM with significance levels of 1%, 5% and 5% . Meanwhile, the

variable LOAN, CR and MQ opposite impact NIM with significance levels of 10%,

5% and 1% respectively. There are two variables, CAP and LIQ, respectively, that do

not affect NIM and are not statistically significant. End of Chapter 4, the author also

presents analysis of the following variables regression mark as a basis for arguing the

results and make policy recommendations in the next chapter.

Chapter 5: Conclusions/recommandations

Based on the research results have found and analyzed in chapter 4, followed in

Chapter 5 authors offer recommendations for commercial banks and the

administering agency aims to maximize net interest margin in commercial banks

system. Recommendations for commercial banks aim to control credit growth,

control credit risk, enhance cost management, control quality management,

strengthen liquidity assets. The recommendations for the State management agency

aims to keep interest rates steady through monetary policy. In addition, the author

also points to the limitations of the study, along with suggestions for future research

to improve the study of factors affecting net interest margin of commercial banks in

Vietnam.

4LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Phân tích các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi

thuần của các Ngân hàng Thương mại Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng

tôi. Tôi đã tự mình nghiên cứu, tìm hiểu vấn đề, vận dụng các kiến thức đã học và

trao đổi dưới sự hướng dẫn của Thạc sĩ Võ Văn Hảo.

Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng được thu

thập từ nhiều nguồn khác nhau và có ghi trong phần tài liệu tham khảo.

Tp.Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2019

Tác giả

Nguyễn Ngọc Trâm

5LỜI CẢM ƠN

Đầu tiên, để hoàn thành khóa luận của mình, học viên Nguyễn Ngọc Trâm gửi

lời cảm ơn chân thành đến quý thầy cô trường Đại học Ngân Hàng Thành Phố Hồ

Chí Minh đã tận tình giảng dạy, trang bị kiến thức nền tảng cho học viên trong quá

trình học tập tại trường.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất đến giảng viên hướng dẫn

cho tôi, Thạc sĩ Võ Văn Hảo. Thầy luôn luôn nhiệt tình hướng dẫn, tạo mọi điều kiện,

dành nhiều thời gian, tâm huyết để hướng dẫn tôi từng bước trong suốt cả quá trình

nghiên cứu này.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình và bạn bè, những người

đã luôn động viên, khuyến khích, hỗ trợ và ủng hộ tôi rất nhiều trong suốt quá trình

học tập và thực hiện khóa luận này.

Trân trọng!

Nguyễn Ngọc Trâm

MỤC LỤC

TÓM TẮT

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG BIỂU

DANH MỤC HÌNH ẢNH

DANH MỤC PHỤ LỤC

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU.........................................................................................1

1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI........................................................................................1

1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.................................................................................2

1.2.1 Mục tiêu tổng quát.............................................................................................2

1.2.2 Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................2

1.3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU....................................................................................3

1.4 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .....................................................3

1.5 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................................................3

1.6 Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI................................................................4

1.7 BỐ CỤC ĐỀ TÀI .................................................................................................4

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ...........................................................................7

2.1 THU NHẬP LÃI THUẦN CỦA NHTM .............................................................7

2.1.1 Khái niệm về tỷ lệ thu nhập lãi thuần của NHTM ............................................7

2.1.2 Cách đo lường thu nhập lãi thuần của NHTM ..................................................7

2.1.3 Ý nghĩa của tỷ lệ thu nhập lãi thuần ..................................................................8

2.2 CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TỶ LỆ THU NHẬP LÃI THUẦN ...............9

2.2.1 Các yếu tố vi mô................................................................................................9

2.2.1.1 Mức ngại rủi ro (hay quy mô vốn chủ sở hữu) ..............................................9

2.2.1.2 Quy mô hoạt động cho vay ..........................................................................10

2.2.1.3 Tính thanh khoản .........................................................................................11

2.2.1.4 Rủi ro tín dụng .............................................................................................11

2.2.1.5 Chi phí hoạt động.........................................................................................12

2.2.1.6 Chất lượng quản lý.......................................................................................13

2.2.1.7 Chính sách dự trữ tại Ngân hàng Nhà nước.................................................13

2.2.2 Yếu tố vĩ mô (Lãi suất)....................................................................................14

2.3 NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ

LỆ THU THẬP LÃI THUẦN CỦA NHTM ............................................................14

2.3.1 Các nghiên cứu nước ngoài .............................................................................14

2.3.2 Các nghiên cứu trong nước..............................................................................24

2.4 Kết luận ...........................................................................................................40

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................44

3.1 GIỚI THIỆU MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ..........................................................44

3.2 CÁC BIẾN TRONG MÔ HÌNH ........................................................................46

3.2.1 Biến phụ thuộc.................................................................................................46

3.2.2 Các biến độc lập...............................................................................................46

3.2.2.1 Mức ngại rủi ro (CAP).................................................................................46

3.2.2.2 Quy mô hoạt động cho vay (LOAN) ...........................................................47

3.2.2.3 Tính thanh khoản (LIQ)...............................................................................48

3.2.2.4 Rủi ro tín dụng (CR) ....................................................................................48

3.2.2.5 Chi phí hoạt động (OE)................................................................................49

3.2.2.6 Chất lượng quản lý (MQ).............................................................................50

3.2.2.7 Chính sách dự trữ tại NHNN (SBR)............................................................51

3.2.2.8 Lãi suất (IRT)...............................................................................................51

3.3 THU THẬP SỐ LIỆU NGHIÊN CỨU ..............................................................53

3.4 PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH DỮ LIỆU.........................................................56

3.4.1 Giới thiệu về dữ liệu bảng ...............................................................................56

3.4.2 Một số phương pháp ước lượng cơ bản trong hồi quy dữ liệu bảng ...............56

3.4.2.1 Phương pháp pháp bình phương tối thiểu dạng gộp (Pooled OLS).............56

3.4.2.2 Phương pháp hiệu ứng cố định (Fixed Effects Model – FEM) ...................57

3.4.2.3 Phương pháp hiệu ứng ngẫu nhiên (Random Effects Model – REM).........57

3.4.3 Lựa chọn mô hình hồi quy...............................................................................58

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..................................63

4.1 KẾT QUẢ THỐNG KÊ MÔ TẢ DỮ LIỆU ......................................................63

4.1.1 Tỷ lệ thu nhập lãi thuần NIM ..........................................................................64

4.1.2 Mức ngại rủi ro (CAP).....................................................................................66

4.1.3 Quy mô hoạt động cho vay (LOAN)...............................................................67

4.1.4 Thanh khoản (LIQ)..........................................................................................68

4.1.5 Rủi ro tín dụng (CR)........................................................................................69

4.1.6 Chi phí hoạt động (OE) ...................................................................................70

4.1.7 Chất lượng quản lý (MQ) ................................................................................71

4.1.8 Chính sách dự trữ tại NHNN (SBR)................................................................72

4.1.9 Lãi suất (IRT) ..................................................................................................73

4.2 PHÂN TÍCH SỰ TƯƠNG QUAN.....................................................................74

4.3 LỰA CHỌN MÔ HÌNH.....................................................................................75

4.3.1 Kết quả ước lượng hồi quy ..............................................................................76

4.3.2 Kiểm định lựa chọn mô hình ...........................................................................77

4.4 KIỂM ĐỊNH CÁC KHUYẾT TẬT CỦA MÔ HÌNH REM..............................78

4.4.1 Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến ..............................................................78

4.4.2 Kiểm định hiện tượng tự tương quan ..............................................................79

4.4.3 Kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi .....................................................79

4.4.4 Khắc phục các khuyết tật.................................................................................79

4.5 PHÂN TÍCH DẤU CỦA CÁC BIẾN ................................................................81

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.....................................................86

5.1 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.................................................................................86

5.2 KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CÁC NHTM VIỆT NAM VÀ CƠ QUAN QUẢN

LÝ NHÀ NƯỚC .......................................................................................................87

5.2.1 Đối với các NHTM..........................................................................................87

5.2.1.1 Kiểm soát tăng trưởng tín dụng ...................................................................87

5.2.1.2 Kiểm soát rủi ro tín dụng .............................................................................88

5.2.1.3 Tăng cường quản lý chi phí .........................................................................88

5.2.1.4 Kiếm soát chất lượng quản lý ......................................................................88

5.2.1.5 Tăng cường tài sản thanh khoản ..................................................................89

5.2.2 Đối với cơ quan quản lý Nhà nước..................................................................89

5.3 HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU MỞ RỘNG...............90

5.3.1 Hạn chế của đề tài............................................................................................90

5.3.2 Hướng mở rộng đề tài......................................................................................91

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................94

PHỤ LỤC................................................................................................................100