Phân tích các nhân tố tác động đến quản trị lợi nhuận của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HỒ CHÍ MINH

LÊ NGUYỄN THÀNH DANH

PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG

ĐẾN QUẢN TRỊ LỢI NHUẬN CỦA CÁC

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM

LUẬNi VĂNi THẠCi SĨi KẾi TOÁN

Ngườii hướngi dẫni khoai học:

TS.i LAi XUÂNi ĐÀO

TP. HỒ CHÍ MINH – 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HỒ CHÍ MINH

LÊ NGUYỄN THÀNH DANH

PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG

ĐẾN QUẢN TRỊ LỢI NHUẬN CỦA CÁC

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM

Chuyêni ngành :i Kếi toán

Mãi sối chuyêni ngành :8340301

LUẬNi VĂNi THẠCi SĨi KẾi TOÁN

Ngườii hướngi dẫni khoai học:

TS.i LAi XUÂNi ĐÀO

TP. HỒ CHÍ MINH – 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Phân tích các nhân tố tác động đến quản trị lợi nhuận của

các ngân hàng thương mại tại Việt Nam” là công trình nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan rằng

toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc được sử

dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này

mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại học

hoặc cơ sở đào tạo khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, 2022

Lê Nguyễn Thành Danh

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin cám ơn trường đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện môi

trường cho tôi để tôi có thể tìm kiếm thông tin nghiên cứu. Đồng thời tôi xin cám ơn

chân thành đến cô La Xuân Đào đã hướng dẫn cho tôi tìm ra phương hướng nghiên cứu,

phân tích sửa lỗi để tôi có thể hoàn thành bài luận văn của mình.

Ngoài ra, tôi xin cảm ơn các thầy cô bộ môn đã cung cấp cho tôi những kiến thức

hữu ích để tôi chọn ra được đề tài nghiên cứu khi còn ngồi học trên giảng đường.

iii

TÓM TẮT

Mục tiêu của bài luận văn là phân tích của nhân tố tác động đến quản trị lợi nhuận

của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Luận văn sử dụng biến dự phòng ro tín

dụng tùy ý (DLLP) làm biến đại diện cho quản trị lợi nhuận tại các ngân hàng thương

mại tại Việt Nam và sử dụng các biến độc lập đại diện cho các nhân tố ảnh hưởng đến

hành vi quản trị lợi nhuận tại các ngân hàng thương mại Việt Nam như: quy mô ngân

hàng, tổng nợ xấu, tỷ lệ nợ xấu, đòn bẩy tài chính, quy mô hội đồng quản trị, chất lượng

kiểm toán, ROE.

Trong bài luận văn, tác giả tiến hành thu thập dữ liệu của 30 ngân hàng thương

mại tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2020. Tác giả tiến hành phân

tích các nhân tố tác động đến quản trị lợi nhuận bằng cách sử dụng mô hình ước lượng

Pooled OLS và khắc phục các lỗi của mô hình bằng phương pháp ước lượng GLS.

Kết quả thực nghiệm cho thấy tổng nợ xấu, đòn bẩy tài chính, chất lượng kiểm

toán có mối quan hệ cùng chiều với quản trị lợi nhuận trong khi tỷ lệ nợ xấu, quy mô hội

đồng quản trị có tác động ngược chiều với quản trị lợi nhuận. Tác giả không tìm thấy

chứng cứ quy mô ngân hàng và ROE có tác động đến quản trị lợi nhuận tại các ngân

hàng thương mại Việt Nam.

Từ khóa: dự phòng rủi ro tín dụng tùy ý, quản trị lợi nhuận, ngân hàng Việt Nam.

iv

ABSTRACT

The purpose of this study is to analyze the factors effect on earnings management

in Vietnam commercial Banks. This study uses discretionary loan loss provision (DLLP)

for the represent of eanings management in Vietnam commercial Banks and uses

independent variables to represent the factors affecting the behavior of commercial

banks in Vietnam likes: Bank size, total non-performing loans, ratio of non-performing

loans, finacial leverage, board size, audit quality, ROE.

In this paper, the author collects data from 30 banks in Vietnam during a period

that ranges from 2015 to 2020. Then, the author analyzes the factors effecting on

earnings management by using estimation model Pooles OLS và fix the error for the

model by using estimation model GLS.

The empirical results show that total non-performing loans, finacial leverage,

audit quality have positive effect on earnings management. Meanwhile, ratio of non￾performing loans, Board size have negative effect on earnings management. The author

finds no evident bank size and ROE have any effect on earnings management.

Keyword: Discretionary loan loss provision (DLLP), eanings management,

Vietnam commercial banks.

v

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan ................................................................................................................... i

Lời cám ơn ...................................................................................................................... ii

Tóm tắt .......................................................................................................................... iii

Mục lục ........................................................................................................................... v

Danh mục chữ viết tắt ................................................................................................. vii

Danh mục bảng biểu .................................................................................................. viii

CHƯƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................... 1

1.1 Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................... 1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................... 3

1.3 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 3

1.4 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 3

1.5 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 4

1.6 Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 4

1.7 Kết cấu của đề tài ................................................................................................... 4

CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN ....................... 6

2.1 Tổng quan các nghiên cứu trước ............................................................................ 6

2.1.1 Các nghiên cứu trên thế giới ............................................................................ 6

2.1.3 Khe hở nghiên cứu ......................................................................................... 12

2.2 Những vấn đề cơ bản về quản trị lợi nhuận ......................................................... 12

2.2.1 Định nghĩa về quản trị lợi nhuận ................................................................... 12

2.2.2 Phân loại hành vi quản trị lợi nhuận .............................................................. 14

2.2.3 Định nghĩa về chất lượng lợi nhuận .............................................................. 14

2.2.4 Động cơ thực hiện của hành vi quản trị lợi nhuận ......................................... 15

2.3 Cơ sở lý thuyết liên quan đến vấn đề quản trị lợi nhuận ..................................... 18

2.4 Khái quát về hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam ...................... 22

2.5 Tìm hiểu về dự phòng rủi ro tín dụng tại ngân hàng............................................ 24

2.5.1 Khái niệm rủi ro tín dụng ............................................................................... 24

2.5.2 Khái niệm về dự phòng rủi ro tín dụng .......................................................... 24

vi

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 29

3.1 Quy trình nghiên cứu ........................................................................................... 29

3.2 Thiết kế nghiên cứu .............................................................................................. 29

3.2.1 Mẫu nghiên cứu ............................................................................................. 29

3.2.2 Thu thập dữ liệu ............................................................................................. 30

3.2.3 Phân tích dữ liệu ............................................................................................ 30

3.2.3.1 Phân tích thống kê mô tả ......................................................................... 30

3.2.3.2 Phân tích ma trận tương quan giữa các biến ........................................... 30

3.2.3.3 Phân tích hồi quy đa biến ........................................................................ 31

3.3 Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 32

3.4 Mô tả biến và đo lường các biến .......................................................................... 34

3.4.1 Biến phụ thuộc ............................................................................................... 34

3.4.2 Biến độc lập ................................................................................................... 35

3.5 Giả thuyết nghiên cứu .......................................................................................... 37

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ..................................... 42

4.1 Kết quả phân tích ................................................................................................. 42

4.1.1 Kết quả phân tích mô hình 1 .......................................................................... 42

4.1.2 Kết quả phân tích mô hình 2 .......................................................................... 44

4.1.2.1 Kết quả phân tích thống kê mô tả ............................................................ 44

4.1.2.2 Kết quả phân tích tương quan ................................................................. 45

4.1.2.3 Kết quả phân tích hồi quy mô hình 2 và lựa chọn mô hình phù hợp ...... 46

4.1.2.2 Khắc phục khuyết tật mô hình ................................................................. 50

4.2 Bàn luận kết quả ................................................................................................... 51

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH .......................................... 57

5.1 Kết luận ................................................................................................................ 57

5.2 Hàm ý chính sách ................................................................................................. 59

5.2.1 Đối với doanh nghiệp ngân hàng ................................................................... 59

5.2.2 Đối với ngân hàng nhà nước .......................................................................... 60

5.3 Hạn chế của luận văn ........................................................................................... 61

5.4 Hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................................. 61

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 63

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BCTC: Báo cáo tài chính

CAR: Hệ số an toàn vốn (Capital Adequacy Ratio)

DLLP: Dự phòng rủi ro tín dụng tùy ý

DN: Doanh nghiệp

EBIT: Lợi nhuận trước thuế trước lãi vay

EBTP: Lợi nhuận trước thuế trước chi phí dự phòng rủi ro tín dụng

HĐQT: hội đồng quản trị

LLP: Dự phòng rủi ro tín dụng

NHNN: Ngân hàng nhà nước

NHTM: Ngân hàng thương mại

QTLN: Quản trị lợi nhuận

TCTD: Tổ chức tín dụng

TNDN: thu nhập doanh nghiệp

TSCĐ: Tài sản cố định