Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình Việt Nam ở năm 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

PHAN THANH NGUYÊN

PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

CHI TIÊU GIÁO DỤC CỦA HỘ GIA ĐÌNH Ở

VIỆT NAM NĂM 2014

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HỌC

Tp. Hồ Chí Minh, Năm 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn “Phân tích các yếu tố tác động đến chi tiêu cho giáo

dục của hộ gia đình ở Việt Nam năm 2014” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan

rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc

được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này

mà không được trích dẫn theo đúng quy định .

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại

học hoặc cơ sở đào tạo khác.

TP. Hồ Chí Minh, năm 2016

PHAN THANH NGUYÊN

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên, em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Khoa Sau Đại - Trường Đại

Mở TP HCM đã tận tình giảng dạy, truyền đạt cho em những kiến thức vô cùng quý

giá trong suốt thời gian học tại trường để làm hành trang giúp em vững bước trong

cuộc sống.

Em xin chân thành cảm ơn thầy Lê Bảo Lâm, Thầy Nguyễn Minh Hà, Cô

Nguyễn Kim Phước, những giáo viên trực tiếp hướng dẫn đã nhiệt tình giúp đỡ em

trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp này.

Kế đến, tôi gửi lời cảm ơn đến các bạn cùng lớp Cao học Kinh tế học khóa 5 và

những người bạn thân thiết của tôi đã động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học

tập.

Cuối cùng em xin chúc quý thầy, cô luôn dồi dào sức khỏe, gặt hái được nhiều

thành công trong công tác giảng dạy, nghiên cứu.

iii

TÓM TẮT

Luận văn này được thực hiện để phân tích các nhân tố tác động đến chi tiêu cho

giáo dục của hộ gia đình ở Việt Nam năm 2014. Từ đó, kiến nghị một số chính sách để

nâng cao chi tiêu cho giáo dục của các hộ gia đình ở Việt Nam.

Số liệu thứ cấp lấy từ dữ liệu Khảo sát mức sống hộ gia đình năm 2014. Luận

văn tiến hành trích lọc số liệu riêng của hai nhóm hộ cho từng năm và tiến hành hồi

quy theo phương pháp OLS. Các mô hình nghiên cứu đều có ý nghĩa thống kê và kết

quả cho thấy các nhân tố tác động và mức độ tác động của các nhân tố đó đến chi tiêu

cho giáo dục hộ gia đình Việt Nam.

Các nhân tố tác động đến chi tiêu cho giáo dục hộ gia đình Việt Nam 2014, bao

gồm: tổng số giờ làm việc của trẻ, hộ thuộc diện nghèo, dân tộc Kinh, trình độ học

vấn của chủ hộ, ….

Với kết quả phân tích, để nâng cao chi tiêu cho giáo dục của các nhóm hộ gia

đình Việt Nam, luận văn kiến nghị Chính phủ cần ưu tiên nguồn lực và ngân sách đầu

tư cho giáo dục đào tạo ở vùng sâu, vùng xa, vùng miền núi, vùng đồng bào dân tộc

thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn. Bên cạnh đó, chính quyền địa

phương ở các tỉnh cần đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng, thiết bị dạy học ở các địa bàn

khó khăn của tỉnh. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển kinh tế, giải quyết công ăn việc

làm, xóa đói giảm nghèo, nâng cao trợ cấp giáo dục cho hộ nghèo.

Tuy còn tồn tại nhiều hạn chế nhất định, kết quả nghiên cứu vẫn là tài liệu có

giá trị tham khảo cho những người quan tâm đến vấn đề giáo dục, các nhà hoạch định

chính sách và những người làm công tác nghiên cứu.

iv

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................................. ii

TÓM TẮT...................................................................................................................... iii

MỤC LỤC......................................................................................................................iv

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ...................................................................... viii

CHƯƠNG 1 .....................................................................................................................1

TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU........................................................................................1

1.1 Vấn đề nghiên cứu..................................................................................................1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu...............................................................................................2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................3

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

1.4.1 Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................3

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................3

1.5 Bố cục đề tài...........................................................................................................3

CHƯƠNG 2 .....................................................................................................................5

CƠ SỞ LÝ THUYẾT ......................................................................................................5

2.1 Các khái niệm.........................................................................................................5

2.1.1 Hộ gia đình.......................................................................................................5

2.1.2 Giáo dục...........................................................................................................5

2.1.3 Chi tiêu cho giáo dục của hộ............................................................................5

2.2 Các lý thuyết có liên quan......................................................................................6

2.2.1 Kinh tế học hộ gia đình....................................................................................6

2.2.2 Mô hình kinh tế của chi tiêu hộ gia đình .........................................................7

2.2.3 Mô hình Working’s Engel................................................................................7

2.2.4 Lý thuyết hành vi người tiêu dùng ...................................................................7

2.3 Các yếu tố anh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình..........................8

Các nghiên cứu trước...............................................................................................11

Nghiên cứu Glewwe và Patrinos (1999).................................................................11

Nghiên cứu Tilak (2002).........................................................................................13

Nghiên cứu Aysit Tansel (2005).............................................................................15

Nghiên cứu của Đặng Hải Anh (2007) ...................................................................15

Nghiên cứu của Qian và Smyth (2010)...................................................................17

Nghiên cứu của Donkoh và Amikuzuno (2011).....................................................18

Nghiên cứu của Vũ Quang Huy (2012):.................................................................18

v

Nghiên cứu của Trần Thanh Sơn (2012) ................................................................19

Tóm tắt chương 2 ...........................................................................................................23

CHƯƠNG 3 ...................................................................................................................24

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................................24

3.1 Mô hình nghiên cứu .............................................................................................24

3.1.1 Mô hình nghiên cứu đề xuất ..........................................................................24

3.1.2 Giải thích các biến trong mô hình..................................................................25

Đặc điểm Hộ gia đình....................................................................................................28

3.2 Dữ liệu nghiên cứu...............................................................................................31

Dữ liệu ....................................................................................................................31

Phương pháp trích thông tin từ bộ dữ liệu VHLSS ................................................31

3.3 Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................32

Tómtắt chương 3 ...........................................................................................................33

CHƯƠNG 4..................................................................................................................34

KẾT QUẢ PHÂN TÍCH DỮ LIỆU ..............................................................................34

4.1 Tổng quan về chi tiêu giáo dục hộ gia đình .........................................................34

4.2. Thống kê mô tả....................................................................................................36

4.2.1 Thống kê mô tả chi tiết các yếu tố.................................................................36

4.2.2 Thống kê mô tả các biến độc lập với biến phụ thuộc ....................................41

4.3. Phân tích tương quan...........................................................................................45

4.4. Phân tích mô hình nghiên cứu bằng phương pháp OLS .....................................48

4.5. Kiểm định mô hình..............................................................................................48

4.5.1 Kiểm định độ phù hợp của mô hình ..............................................................48

4.5.2 Kiểm định phần dư ........................................................................................49

4.5.3 Kiểm định phân phối chuẩn của phần dư ......................................................49

4.5.4 Phương sai đồng nhất ....................................................................................51

4.6. Thảo luận kết quả nghiên cứu .............................................................................51

4.6.1 Các biến có tác động đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình..........................51

4.6.2 Các biến không tác động đến chi tiêu giáo của hộ gia đình ..........................54

Tóm tắt chương 4...........................................................................................................54

CHƯƠNG 5..................................................................................................................55

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................................55

Kết luận..........................................................................................................................55

Gợi ý chính sách ............................................................................................................58

Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo......................................................601

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................622

PHỤ LỤC ......................................................................................................................65

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GDP : Tổng sản phẩm nội địa, tức tổng sản phẩm quốc nội

KSMS : Khảo sát mức sống

OECD : Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

OLS : Bình phương bé nhất (Ordinary Least Squares)

VHLSS : Dữ liệu khảo sát mức sống hộ gia đình

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1.1 Tỷ lệ chi tiêu giáo dục công trên GDP của Việt Nam và các nước........................2

Bảng 2.1 Tóm tắt các nghiên cứu trước ........................................................................21

Bảng 3.1 Các yếu tố tác động đến chi tiêu cho giáo dục của hộ ..................................28

Bảng 3.2 Mô tả tóm tắt đặc điểm các yếu tố có khả năng ảnh hưởng đến chi tiêu cho

giáo dục của các nhóm hộ gia đình ở Việt Nam...........................................................30

Bảng 3.3 Cách trích lọc số liệu từ dữ liệu VHLSS.......................................................32

Bảng 4.1 Thống kê mô tả tổng chi tiêu và chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình........36

Bảng 4.2 Thống kê mô tả khu vực sinh sống của hộ gia đình......................................37

Bảng 4.3 Thống kê mô tả dân tộc của hộ gia đình .......................................................37

Bảng 4.4 Thống kê mô tả giới tính của chủ hộ gia đình ..............................................38

Bảng 4.5 Thống kê mô tả trình độ học vấn của chủ hộ gia đình..................................38

Bảng 4.6 Thống kê mô tả tuổi của chủ hộ gia đình đã được mã hóa ...........................39

Bảng 4.7 Thống kê mô tả tình trạng hôn nhân của chủ hộ gia đình.............................39

Bảng 4.8 Thống kê mô tả hộ thuộc diện hộ nghèo năm 2014......................................39

Bảng 4.9 Thống kê mô tả số giờ lao động của trẻ em trong hộ....................................40

Bảng 4.10 Mô tả số người trong độ tuổi từ 1-5............................................................40

Bảng 4.11 Mô tả số người trong độ tuổi từ 6-10..........................................................40

Bảng 4.12 Mô tả số người trong độ tuổi từ 11-17........................................................41

Bảng 4.13 Mô tả số người trong độ tuổi từ 18-22........................................................41

Bảng 4.14 Thống kê mô tả chi tiêu hộ gia đình cho giáo dục theo nơi sinh sổng của hộ

gia đình. ........................................................................................................................41

Bảng 4.15 Thống kê mô tả chi tiêu hộ gia đình cho giáo dục theo dân tộc của chủ hộ

gia đình. ........................................................................................................................42

Bảng 4.16 Thống kê mô tả chi tiêu hộ gia đình cho giáo dục theo giới tính của chủ hộ

gia đình. ........................................................................................................................42

Bảng 4.17 Thống kê mô tả chi tiêu hộ gia đình cho giáo dục theo trình độ học vấn chủ

hộ gia đình (cấp học). ...................................................................................................42

Bảng 4.18 Thống kê mô tả chi tiêu hộ gia đình cho giáo dục theo nhóm tuổi của chủ hộ

gia đình. ........................................................................................................................43