Phân tích các điều kiện tự nhiên ảnh hưởng đến sự phát triển cây cà phê ở huyện krông nô, tỉnh đăk nông. một số giải pháp đề xuất.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA ĐỊA LÝ

----------

NGUYỄN TIẾN LÂM

Phân tích các điều kiện tự nhiên ảnh hưởng đến

sự phát triển cây cà phê ở huyện Krông Nô, tỉnh

Đăk Nông. Một số giải pháp đề xuất

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CỬ NHÂN KHOA HỌC

A. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

2

Nằm ở phía nam Tây Nguyên, Đăk Nông là một tỉnh có điều kiện thuận lợi để

phát triển kinh tế nhất là Nông – Lâm nghiệp. Đặc biệt, do nằm trong vành đai nhiệt

đới lại có diện tích đất bazan rộng lớn nên tỉnh có thế mạnh để phát triển các loại cây

công nghiệp nhiệt đới có giá trị kinh tế cao trong đó có cây cà phê. Đây là loại cây

công nghiệp lâu năm có diện sinh thái rộng, việc trồng cây cà phê vừa tạo ra sản phẩm

xuất khẩu có giá trị cao, tạo nguồn ngoại tệ, vừa phát huy lợi thế vùng đồi núi, tạo ra

việc làm cho người lao động, góp phần thỏa mãn nhu cầu ẩm thực của mọi người.

Trong những năm qua, diện tích và sản lượng cây cà phê ở tỉnh Đăk Nông không

ngừng tăng. Huyện Krông Nô là một trong những địa phương có diện tích trồng cà phê

lớn của tỉnh. Với lợi thế về điều kiện tự nhiên khá phù hợp với đặc điểm sinh thái của

cây cà phê, cùng với sự đầu tư mọi mặt của chính quyền địa phương, cây cà phê đã trở

thành loại cây công nghiệp mũi nhọn có đóng góp to lớn trong việc phát triển kinh tế

của huyện Krông Nô. Tuy nhiên, việc phát triển ồ ạt cây cà phê mà không quan tâm

đến các yêu cầu sinh thái của cây trong những năm qua đã ảnh hưởng không nhỏ đến

năng suất và chất lượng sản phẩm, gây ra những tác động không tốt đến môi trường

sinh thái của huyện.

Để phát triển cây cà phê một cách bền vững, mang lại hiệu quả kinh tế cao và

hạn chế tác động không tốt của nó đến môi trường cần phải có sự tìm hiểu, phân tích

các điều kiện tự nhiên của huyện để biết được mức độ phù hợp với yêu cầu sinh thái

của cây cà phê. Từ đó có cái nhìn tổng thể về quy hoạch, phân bố cây cà phê sao cho

vừa phát huy được lợi thế của vùng, vừa bảo vệ môi trường sinh thái. Với mong muốn

hiểu rõ hơn về thế mạnh của huyện Krông Nô, đồng thời vận dụng những kiến thức đã

học vào thực tiễn, tôi chọn đề tài “Phân tích các điều kiện tự nhiên ảnh hưởng đến

sự phát triển cây cà phê ở huyện Krông Nô, tỉnh Đăk Nông. Một số giải pháp đề

xuất” để làm khóa luận tốt nghiệp.

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

2.1 Mục tiêu

- Trên cơ sở phân tích các điều kiện tự nhiên của huyện Krông Nô, tỉnh Đăk

Nông ảnh hưởng đến sự phát triển cây cà phê. Từ đó so sánh các điều kiện tự nhiên với

yêu cầu sinh thái của cây cà phê nhằm đánh giá sơ bộ khả năng thích nghi của cây cà

phê trên địa bàn.

- Đồng thời trên cơ sở đánh giá để đưa ra một số đề xuất mang tính thực tế để

giúp việc quy hoạch và phát triển cây cà phê ở địa phương đạt được hiệu quả cao hơn.

2.2 Nhiệm vụ

Để đạt mục đích trên, đề tài cần thực hiện những nhiệm vụ sau:

3

- Thu thập, nghiên cứu tài liệu về cây cà phê như: loài, giống, đặc điểm sinh thái,

vai trò, ý nghĩa….

- Nghiên cứu đặc điểm tự nhiên của huyện Krông Nô.

- Phân tích các điều kiện tự nhiên của huyện Krông Nô trong mối quan hệ với các

yêu cầu sinh thái của cây cà phê.

- Nghiên cứu hiện trạng phát triển, phân bố và hiệu quả của canh tác cây cà phê

trên địa bàn của huyện.

- Nghiên cứu các định hướng, định hướng của địa phương nhằm đưa ra các giải

pháp đề xuất của đề tài.

3. Lịch sử nghiên cứu

Việc phân tích, đánh giá các điều kiện tự nhiên của huyện Krông Nô để phát triển

các loại cây công nghiệp nhiệt đới mang lại giá trị kinh tế cao trong đó có cây cà phê

là vấn đề được nhiều cơ quan ban ngành, các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp

của tỉnh và của huyện được quan tâm từ rất lâu.

Trong những năm gần đây, đã có một số công trình tổng thể nghiên cứu các điều

kiện tự nhiên để phát triển nông nghiệp trong đó có vấn đề phát triển cây cà phê trên

địa bàn tỉnh trong đó có huyện Krông Nô như:

- “Đánh giá đất để phát triển nông nghiệp bền vững”: 1997 – 1999. Sở khoa học

công nghệ và môi trường Đăk Lăk 1998 – 1999 của GS. Trần An Phong và các cộng

sự.

- Báo cáo “Tình hình sản xuất cà phê của tỉnh Đăk Nông” của sở nông nghiệp và

phát triển nông thôn tỉnh Đăk Nông ngày 20/12/2006.

- Báo cáo “Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010” của UBND huyện Krông Nô.

Nghị quyết “Phát triển cây cà phê trong thời kỳ mới” của tỉnh ủy Đăk Nông, số 08 –

NQ/TƯ ngày 07/05/2008.

- Định hướng phát triển nông nghiệp vùng Tây Nguyên thời kỳ 1995 – 2010,

Viện QH&TKNN – 1995.

- Nghị quyết số 26 - NQ/TW ngày 05/08/2008 của Hội nghị TW 7 khóa IX về

nông nghiệp, nông dân và nông thôn; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ X

nhiệm kỳ 2010 - 2015 xác định “Phát triển nền nông nghiệp toàn diện theo hướng

hiệu quả, bền vững”.

Tuy nhiên, chưa có công trình nào đi sâu vào nghiên cứu, phân tích, đánh giá các

điều kiện tự nhiên để phát triển cây cà phê trên địa bàn huyện Krông Nô. Trong đề tài

này, tôi dựa trên các công trình nghiên cứu đã có, kết hợp với việc quan sát, tìm hiểu

thực tế để tiến hành phân tích các điều kiện tự nhiên phục vụ cho phát triển cây cà phê

ở huyện Krông Nô, từ đó đề ra định hướng và giải pháp để nâng cao hiệu quả kinh tế

trông việc canh tác cây cà phê trên địa bàn huyện.

4

4. Giới hạn đề tài

- Phạm vi lãnh thổ: đề tài triển khai nghiên cứu trên toàn địa bàn toàn huyện

Krông Nô với tổng diện tích tự nhiên là 816,8 km2

(bao gồm 10 xã và 1 thị trấn).

- Giới hạn nội dung: Các điều kiện tự nhiên ảnh hưởng đến cây cà phê thuộc

phạm vi nghiên cứu của đề tài bao gồm:

+ Địa hình

+ Khí hậu

+ Thổ nhưỡng

+ Nguồn nước

5. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu

5.1 Quan điểm nghiên cứu

5.1.1 Quan điểm hệ thống

Theo quan điểm này thì địa lý của một tỉnh bao gồm cả về tự nhiên, kinh tế, xã

hội là một hệ thống hoàn chỉnh. Trong hệ thống này tồn tại những địa hệ cấp thấp hơn

và giữa chúng đều có mối quan hệ tương tác lẫn nhau.

Vì vậy khi nghiên cứu, phân tích các đặc điểm tự nhiên của một lãnh thổ, một

vùng ảnh hưởng đến canh tác nông nghiệp nói chung và cây cà phê ở huyện Krông Nô

– Đăk Nông nói riêng, ta cần phải nghiên cứu tổng hợp các điều kiện tự nhiên, kinh tế

- xã hội trong một hệ thống nhất, dưới sự tương tác, qua lại giữa các nhân tố đó với

nhau.

5.1.2 Quan điểm tổng hợp

Các hiện tượng tự nhiên, kinh tế, xã hội trên địa bàn huyện rất phong phú và đa

dạng, tất cả những hiện tượng đó đều có quá trình hình thành, phát triển trong mối liên

hệ nhiều chiều giữa bản thân các hiện tượng đó với nhau và giữa chúng với các hiện

tượng khác.

Quan điểm này được vận dụng nhằm phân tích các thành phần để đi đến phác

họa một tổng thể tự nhiên của vùng cùng với các mối quan hệ tương tác giữa chúng.

5.1.3 Quan điểm sinh thái

Đây là quan điểm có ý nghĩa đặc thù trong nghiên cứu địa lý và ứng dụng ngày

càng nhiều trong nghiên cứu ảnh hưởng của tự nhiên, đặc biệt là giữa con người với

việc sử dụng, khai thác, tái tạo hệ địa lý tự nhiên.

Việc phân tích các điều kiện tự nhiên trên địa bàn huyện nhằm mục đích khi thác

sử dụng hợp lí trong hiện tại và đề xuất phương hướng phát triển bền vững và lâu dài

cho nông nghiệp, nhằm bảo vệ toàn bộ hệ sinh thái của địa phương.

5.1.4 Quan điểm lãnh thổ

5

Mỗi đối tượng địa lí đều gắn với một không gian lãnh thổ nhất định trên đó có

các hoạt động sản xuất tương ứng, phù hợp với các đặc điểm tự nhiên của lãnh thổ.

Quan điểm này được vận dụng trong đề tài để thấy được ưu thế phát triển cây cà phê

trên địa bàn huyện, từ đó đưa ra các giải pháp và định hướng phát triển lâu dài.

Đồng thời mỗi thành phần tự nhiên đều biến động trong từng điều kiện, thời gian,

và các xu hướng nhất định để có mối quan hệ nhân - quả, vì vậy khi nghiên cứu cũng

cần dựa trên lịch sử hình thành lãnh thổ.

5.2 Phương pháp nghiên cứu

5.2.1 Phương pháp thập, xử lí số liệu, tài liệu

Bao gồm việc thu thập tài liệu, số liệu có liên quan từ cơ sở, cơ quan và các ban

ngành để tiến hành phân tích và xử lý số liệu. Các nguồn tài liệu thu thập được rất đa

dạng, phong phú vì vậy phải sử dụng linh hoạt và xử lý đúng số liệu thì mới làm sáng

tỏ được vấn đề cần chứng minh.

5.2.2 Phương pháp bản đồ

Từ các bảng số liệu đã thu thập được từ cơ sở, đề tài đã phân tích, xử lý số liệu,

từ đó thành lập các bản đồ, lựa chọn các phương thức thể hiện, so sánh đối chiếu, phân

tích các biểu đồ, bảng số liệu để xác định sự phân bố và tình hình canh tác cây cà phê

theo không gian và thời gian.

Sử dụng các biểu đồ bằng trực quan hóa số liệu thống kê, phương pháp này đã

đưa ra những công cụ hữu ích cho việc thể hiện sinh động, khách quan, rõ ràng kết quả

nghiên cứu.

5.2.3 Phương pháp thực địa

Tiến hành tham quan, khảo sát thực tế để tìm hiểu đặc điểm tự nhiên của huyện

và một số nông trường cà phê để quan sát, thu thập thông tin, hình ảnh, số liệu cần

thiết để bổ sung cho đề tài.

Qua thực tế tôi có thể phân tích, đánh giá đúng với hiện thực khách quan hơn.

5.2.4 Phương pháp chuyên gia

Phương pháp này là thu thập các ý kiến của các chuyên gia trong hoặc ngoài

ngành nhằm đánh giá về vấn đề, một sự kiện khoa học, đối tượng nào đó.

Đây là phương pháp sử dụng trí tuệ, khai thác ý kiến đánh giá của các

chuyên gia có trình độ cao để xem xét, nhận định một vấn đề, một đối tượng nghiên

cứu để tìm ra giải pháp tối ưu cho vấn đề, sự kiện đó.

B. PHẦN NỘI DUNG

6

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỂN CỦA ĐỀ TÀI

1.1 Một số đặc điểm sinh học, sinh thái và kỹ thuật canh tác cây cà phê

1.1.1 Các chủng loại và đặc điểm sinh học của cây cà phê

Cà phê là cây đã được phát hiện cách đây hàng ngàn năm, là một chi thực vật

thuộc họ Thiên Thảo (Rubiaceae), có nguồn gốc từ châu Phi cận nhiệt đới và phia

Nam châu Á. Họ này bao gồm khoảng 500 chi khác nhau với 6000 loài cây nhiệt đới.

Chi cà phê bao gồm nhiều loài cây lâu năm khác nhau. Tuy nhiên, không phải

loài nào cũng chứa caffein trong hạt, một số loài khác xa với những cây cà phê ta

thường thấy. Chỉ có hai loài cà phê có ý nghĩa kinh tế. Loài thứ nhất có tên thông

thường trong tiếng Việt là cà phê chè (tên khoa học: Coffea arabica) với các giống

điển hình như: Typica, Buorbon,Catura,Catuai, Catimor, đại diện cho khoảng 61% các

sản phẩm cà phê trên thế giới. Loài thứ hai là cà phê vối (tên khoa học: Coffea

canephora hay Coffea robusta), đại diện là giống cà phê Robusta, chiếm gần 39% các

sản phẩm cà phê. Ngoài ra còn có Coffea liberica và chari (ở Việt Nam gọi là cà phê

mít) với sản lượng không đáng kể. Ở nước ta nói chung và ở huyện Krông Nô nối

riêng thì giống cà phê vối (coffea robusta) là được trồng chủ yếu. Giống cà phê này có

chiều cao cây từ 8 - 12m. Cây to khỏe, tán cây rộng, không thích hợp cho mật độ trồng

dày, năng suất cao và có sức chống chịu sâu bệnh tốt hơn các giống cà phê khác.

Hiện nay, Viện Nông Nghiệp Tây Nguyên đã nghiên cứu và chọn lọc đưa ra sản

xuất đại trà nhiều dòng cà phê, điển hình là các dòng: Dòng TR5, TR6, TR4, TR8…

Về đặc điểm sinh học của cây cà phê:

- Rễ: Cây cà phê có 3 loại rễ: Rễ cọc dài từ 0,3 - 0,5 m tùy thuộc rất lớn vào độ

hổng của đất, mạch nước ngầm, mọc từ thân chính, thẳng, to, khỏe. Rễ nhánh: mọc ra

từ rễ cọc, song song với mặt đất nên còn gọi là rễ ngang có thể ăn sâu 1,2 - 1,3 m. Các

rễ bên mọc từ rễ nhánh thành hệ thống rễ con. Rễ con phát triển phụ thuộc vào độ dày

của tầng đất canh tác, giống cà phê, chế độ bón phân, tưới nước, canh tác. Hệ thống rễ

này hầu hết tập trung ở tầng đất mặt (từ 0 - 30 cm).

Ngoài các yếu tố nội tại là đặc tính của giống, bộ rễ chịu nhiều ảnh hưởng của

điều kiện ngoại cảnh như đất trồng, chế độ dinh dưỡng, các biện pháp kỹ thuật canh

tác, chế độ nhiệt và độ ẩm của đất. Bộ rễ phát triển trong tầng đất dày, có tính chất vật

lý tốt.

- Thân cành: cây cà phê là cây thân gỗ nhỏ có màu vàng ngà dòn dễ gãy, thân có

nhiều đốt, tốc độ phát triển của thân phụ thuộc vào đặc tính của từng giống và điều

kiện ngoại cảnh, nếu để phát triển tự nhiên thì có thể cao đến hàng chục mét. Trong

điều kiện chăm sóc tốt, các cành cơ bản của cây cà phê bắt đầu xuất hiện sau khi trồng

20 - 40 ngày, gồm có cành ngang và cành vượt tuy nhiên chỉ có cành ngang ra hoa và