Lý luận chung về cho vay tài trợ giải quyết việc làm.doc

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Ch ¬ng 1

LÝ luËn chung vÒ

cho vay tµi trî gi¶i quyÕt viÖc lµm

1.1. Gi¶i quyÕt viÖc lµm, sù cÇn thiÕt cña ch¬ng tr×nh

cho vay tµi trî gi¶i quyÕt viÖc lµm (CVTTGQVL)

1.1.1. Lý luËn chung vÒ lao ®éng, viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp

Tõ xa xa, loµi ngêi ®· t¸ch khái thÕ giíi loµi vËt khi biÕt t×m löa ®Ó sëi Êm vµ

nÊu chÝn thøc ¨n, biÕt nu«i trång ®Ó cã thøc ¨n dù tr÷,... Vµ cho tíi tËn b©y giê lao

®éng vÉn lµ ... vµ nghÜa vô cña mçi con ngêi ë ®é tuæi lao ®éng bëi lao ®éng gióp

con ngêi tån t¹i vµ ph¸t triÓn.

LÞch sö loµi ngêi ®· ghi nhËn tÝnh x· héi ho¸ cao cña lao ®éng kÐo theo ®ã lµ

tÝnh x· héi ho¸ cao cña viÖc lµm. Do ®ã, ph¶i cã sù nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vÊn ®Ò

viÖc lµm.

Trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ viÖc lµm.

- Theo tiÕn sÜ Sonhin vµ PTS.G.Rin Xèp (ngêi Nga) th×: "ViÖc lµm lµ sù tham

gia cña ngêi cã kh¶ n¨ng lao ®éng vµo mét ho¹t ®éng x· héi cã Ých trong khu

vùc x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt, trong häc tËp, trong c«ng viÖc néi trî, trong kinh tÕ

phô cña c¸c n«ng trang viªn".

- Hay theo Ghi-H©n-T« ë ViÖn ph¸t triÓn H¶i ngo¹i Lu©n §«n ®Þnh nghÜa:

"ViÖc lµm theo nghÜa réng lµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét x· héi,

nghÜa lµ tÊt c¶ nh÷ng g× quan hÖ c¸ch kiÕm sèng cña con ngêi, kÓ c¶ c¸c quan

hÖ x· héi vµ c¸c tiªu chuÈn hµnh vi t¹o thµnh khu«n khæ cña qu¸ tr×nh kinh tÕ".

Hai quan ®iÓm trªn ngoµi tÝnh tÝch cùc ®· béc lé sù bÊt hîp lý. Quan ®iÓm

thø nhÊt c«ng nhËn häc tËp còng lµ lao ®éng nhng nh÷ng ngêi lao ®éng l¹i kh«ng

t¹o ra ®îc thu nhËp ®Ó nu«i sèng ®îc b¶n th©n th× cha ®îc gäi lµ lao ®éng. Cßn

quan ®iÓm 2 l¹i lµm mäi ngêi lÉn lén gi÷a viÖc lµm hîp ph¸p vµ kh«ng hîp ph¸p.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Khi mµ tÖ n¹n x· héi cßn lµ vÊn ®Ò bøc b¸ch trong x· héi hiÖn ®¹i th× khã mµ thõa

nhËn quan niÖm nµy.

Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, quan niÖm vÒ viÖc lµm còng thay

®æi mét c¸ch c¨n b¶n. T¹i Héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø 13 (1983) tæ chøc lao ®éng quèc

tÕ (ILO) ®· ®a ra kh¸i niÖm: "Ngêi cã viÖc lµm lµ nh÷ng ngêi lµm mét viÖc g× ®ã cã

®îc tr¶ c«ng, lîi nhuËn hoÆc ®îc thanh to¸n b»ng hiÖn vËt, hoÆc nh÷ng ngêi tham

gia vµo c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt tù t¹o viÖc lµm v× lîi Ých hay v× thu nhËp gia

®×nh kh«ng ®îc nhËn tiÒn c«ng hoÆc hiÖn vËt lao ®éng".

Trªn c¬ së vËn dông kh¸i niÖm ®óng ®¾n trªn vµ nghiªn cøu cô thÓ ®iÒu kiÖn ë ViÖt

Nam, trong ch¬ng 2 ®iÒu 13 cña "Bé LuËt lao ®éng" cña níc ta ®· ghi râ "ViÖc lµm lµ

mäi ho¹t ®éng t¹o ra nguån thu nhËp mµ kh«ng bÞ ph¸p luËt ng¨n cÊm".

Hµng ngµy cã 1 sè ngêi mÊt viÖc, bá viÖc, song còng cã 1 sè ngêi t×m ®îc

viÖc lµm, sù biÕn ®æi lªn xuèng tù nhiªn ®ã quyÕt ®Þnh tíi tû lÖ lu lîng lao ®éng cã

viÖc lµm.

Nhng cã ph¶i cø kh«ng cã viÖc lµm lµ thÊt nghiÖp. Ta cÇn ph¶i xem xÐt kü l￾ìng vÒ vÊn ®Ò nµy qua s¬ ®å sau cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ILO:

C¬ cÊu vÒ lùc lîng lao ®éng

E: Ngêi cã viÖc lµm N: Ngêi kh«ng tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ

U: Ngêi thÊt nghiÖp

E

U N N

D©n sè trong tuæi lao ®éng qui ®Þnh

- Chñ ®éng t×m viÖc

- S½n sµng t×m viÖc

Kh«ng chñ ®éng

t×m viÖc

Muèn lµm viÖc Kh«ng muèn lµm viÖc

Cã viÖc lµm Kh«ng cã viÖc lµm

Lùc l­îng lao ®éng Kh«ng thuéc lùc l­îng lao ®éng

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Theo s¬ ®å trªn ta cã 1 sè kh¸i niÖm nh sau:

- ThÊt nghiÖp lµ ngêi trong ®é tuæi lao ®éng cã søc lao ®éng cha cã viÖc lµm

nhng cha t×m ®îc viÖc lµm.

Ngêi cÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ ngêi cã søc lao ®éng, cã ... lµm viÖc, cã kh¶

n¨ng lao ®éng nhng kh«ng cã viÖc lµm, kh«ng cã vèn ®Çu t ®Ó t¹o viÖc lµm.

Ta cã thÓ thÊy râ kh¸i niÖm thÊt nghiÖp trong s¬ ®å c¸c luång lu th«ng cña

thÞ trêng lao ®éng sau:

Theo s¬ ®å trªn th× mét ngêi cã thÓ ®îc coi lµ ngêi cã viÖc, thÊt nghiÖp hoÆc

kh«ng thuéc lùc lîng lao ®éng. CÇn ph¶i ph©n ®Þnh râ ranh giíi gi÷a nh÷ng kh¸i

niÖm ®ã ®Ó thùc hiÖn ch¬ng tr×nh CVTTGQVL mét c¸ch cã hiÖu qu¶.

Víi môc ®Ých ph©n tÝch s©u s¾c h¬n thùc tr¹ng thÊt nghiÖp, tõ ®ã t×m ra ph-

¬ng híng gi¶i quyÕt gi¶m thÊt nghiÖp, t¨ng viÖc lµm ta cÇn hiÓu râ nguån gèc cña

thÊt nghiÖp. Muèn vËy ta nghiªn cøu 4 lo¹i thÊt nghiÖp:

+ ThÊt nghiÖm t¹m thêi: Lµ lo¹i thÊt nghiÖp n¶y sinh khi ngêi lao ®éng lu«n

kh«ng hµi lßng víi c«ng viÖc m×nh ®ang lµm mµ muèn t×m kiÕm mét c«ng viÖc

hoÆc n¬i lµm viÖc kh¸c h¬n.

+ ThÊt nghiÖp c¬ cÊu: X¶y ra khi c¬ cÊu s¶n xuÊt cã sù thay ®æi, sù mÊt c©n

®èi cung cÇu gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng, kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh cung cña thÞ trêng lao

®éng kh«ng theo kÞp nhu cÇu. Lo¹i thÊt nghiÖp nµy trë nªn trÇm träng khi nã biÕn

®éng m¹nh vµ kÐo dµi.

+ ThÊt nghiÖp thiÕu cÇu: (ThÊt nghiÖp kiÓu Keynes): Do sù suy gi¶m cña

tæng cÇu kÐo theo møc cÇu chung vÒ lao ®éng gi¶m xuèng, tiÒn l¬ng vµ gi¸ c¶ cha

®iÒu chØnh kÞp ®Ó phôc håi møc h÷u nghiÖp toµn phÇn, kho¶ng c¸ch gi÷a ®êng cÇu

MÊt viÖc

Kh«ng thuéc lùc l￾îng lao ®éng

T×m ®­îc viÖc

Ng­êi

cã viÖc

ThÊt

nghiÖp

Tham gia LV

VÒ h­u, t¹m

ngõng lµm viÖc

T¸i nhËp hoÆc

nhËp míi

Kh«ng høng thó

lµm viÖc

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

lao ®éng míi vµ ®êng cÇu lao ®éng cò lµ thÊt nghiÖp thiÕu cÇu. Nã g¾n liÒn víi

thêi kú suy tho¸i cña chu kú kinh doanh. DÊu hiÖu chøng tá sù xuÊt hiÖn cña lo¹i

thÊt nghiÖp nµy lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp x¶y ra trµn lan kh¾p mäi n¬i, mäi ngµnh.

+ ThÊt nghiÖp lý thuyÕt cæ ®iÓn: Lo¹i thÊt nghiÖp nµy x¶y ra khi cã sù t¸c

®éng cña yÕu tè ngoµi thÞ trêng (vÝ dô: ... kho¸n chi, tinh gi¶m biªn chÕ), lµm cho

thÞ trêng lao ®éng kh«ng c©n b»ng. Khi tiÒn l¬ng tèi thiÓu qui ®Þnh cao h¬n møc

c©n b»ng cña thÞ trêng lao ®éng, kho¶ng c¸ch tõ ®êng cÇu lao ®éng tíi ®êng cung

lao ®éng lµ thÊt nghiÖp theo lý thuyÕt cæ ®iÓn.

1.1.2. Sù cÇn thiÕt vµ cÊp thiÕt cña ch¬ng tr×nh CVTTGQVL.

Cho vay tµi trî lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ®Ó chØ c¸c kho¶n cho vay mµ ngêi ®i

vay ®îc hëng nh÷ng u ®·i nµo ®ã nhng th«ng thêng nhÊt lµ l·i suÊt nhÑ vµ thêi h¹n

cho vay dµi ®Ó trî gióp ph¸t triÓn kinh tÕ.

1.1.2.2. TÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm trong x· héi:

Kh«ng chØ cÇn thiÕt trªn mÆt lý luËn vµ trong thùc tÕ gi¶i quyÕt viÖc lµm

(GQVL) lµ 1 vÊn ®Ò cÊp thiÕt ®èi víi mäi quèc gia nãi chung vµ c¸c níc ®ang ph¸t

triÓn nãi riªng, nã lµ môc tiªu c¬ b¶n cña qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«.

Do ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo

c¬ chÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ

vÒ vÊn ®Ò GQVL gãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, ®a nÒn kinh tÕ tho¸t

khái khñng ho¶ng vµ cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn víi tèc ®é kh¸ nhanh.

Tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m tõ 9-10% n¨m 1989-1990 xuèng cßn 6,08% n¨m

1994; 5,885 n¨m 1996 vµ 6,01% n¨m 1997. Tõ n¨m 1991-1997 ®· cã trªn 7,2

triÖu ngêi ®îc GQVL hoÆc hç trî æn ®Þnh viÖc lµm.

Trong vÊn ®Ò GQVL th× vai trß cña Nhµ níc b»ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, b»ng

nguån lùc tµi chÝnh tËp trung cña m×nh lµ v« cïng cÇn thiÕt. Nh÷ng n¨m qua trong

qu¸ tr×nh ®æi míi ChÝnh phñ ®· ®a ra ch¬ng tr×nh cho vay tõ quü quèc gia hç trî

viÖc lµm theo NghÞ quyÕt 120/H§BT. Qua 9 n¨m thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ®· ®¹t ®îc

nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. Tuy vËy, vÊn ®Ò GQVL vÉn lµ 1 bøc xóc cña Nhµ níc vµ

cña x· héi bëi nh÷ng lý do sau:

BiÓu 1: D©n sè vµ nguån lao ®éng 1996 - 2000

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

N¨m

Khu vùc

1996 1997 1998 1999 2000

D©n sè c¶ níc 75.602 77.190 78.789 80.420 82.078

- Tæng sè trong ®é tuæi lao ®éng 41.253 42.478 43.733 45.069 46.377

% so víi d©n sè 54,56 55,03 55,51 56 56,5

- Chia theo nam, n÷

+Nam 20,445 21.065 21.704 22.362 23.044,5

% so víi tæng sè 49,56 49,59 49,62 49,65 49,69

+ N÷ 20.808 21.413,2

7

22.036,1

2

22.677,1 23.332

% so víi tæng sè 50,44 50,41 50,38 50,35 50,31

- Chia theo thµnh thÞ, n«ng th«n

+ Thµnh thÞ 9.282 9.812,93 10.374,2

4

10.967,6

5

11.545

% so víi tæng sè 22,5 23,1 23,74 24,35 25

+ N«ng th«n 31.971 32.665,3 33.365,6 34.071,2

3

34.781,53

% so víi tæng sè 67,75 76,9 76,28 75,65 75

Tõ biÓu sau ta cã thÓ rót ra kÕt luËn: Níc ta d©n sè thuéc lo¹i ®«ng (trªn 80

triÖu ngêi). Tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn cßn cao. Mçi n¨m gia t¨ng kho¶ng 1,4 triÖu

ngêi, chñ yÕu ë n«ng th«n. TÝnh ®Õn n¨m 2000 cã kho¶ng trªn 40 triÖu ngêi trong

lùc lîng lao ®éng, sè lao ®éng míi t¨ng thªm kho¶ng trªn 4 triÖu ngêi do phÇn lín

lùc lîng lao ®éng ë ViÖt Nam lµ lao ®éng trÎ. MÆc dï sè lîng lao ®éng cña ViÖt

Nam kh¸ lín nhng nguån lao ®éng nµy cha ®îc sö dông cã hiÖu qu¶. ThÊt nghiÖp

ë níc ta nghiªm träng vÒ møc ®é vµ phøc t¹p ë biÓu hiÖn. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra

lao ®éng vµ viÖc lµm c¶ níc cña Bé Lao ®éng th¬ng binh & x· héi ngµy 1/7/1998,

tû lÖ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ trong c¶ níc cã xu híng t¨ng lªn qua c¸c n¨m

1996, 1997 vµ 1998 (n¨m 1998 lµ 6,85% so víi 6,01% n¨m 1997 vµ 5,88% n¨m

1996). Trong sè 61 tØnh, thµnh phè, 4 tØnh cã tû lÖ thÊt nghiÖp ë møc b¸o ®éng

trªn 8% lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, Th¸i B×nh vµ Hµ T©y. TÝnh trong 4 n¨m (1997-

2000) trong c¶ níc cã kho¶ng 8 triÖu ngêi cÇn GQVL.

Hai lµ, chÊt lîng lao ®éng thÊp, c¬ cÊu ®µo t¹o cha hîp lý.

HiÖn tr¹ng níc ta vÉn tån t¹i lµ thÊt nghiÖp kh«ng ph¶i do thiÕu c«ng viÖc mµ

lµ do chÊt lîng nguån lao ®éng níc ta qu¸ thÊp, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña c«ng