[Luận văn]so sánh năng suất một số dòng, giống lạc và phương pháp bón vôi cho lạc trong điều kiện vụ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

------------------

NGUYỄN THỊ HIÊN

SO SÁNH NĂNG SUẤT MỘT SỐ DÒNG, GIỐNG LẠC

VÀ PHƯƠNG PHÁP BÓN VÔI CHO LẠC TRONG ðIỀU KIỆN

VỤ XUÂN TẠI VIỆT YÊN - BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: TRỒNG TRỌT

Mã số : 60.62.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS. LÊ SONG DỰ

HÀ NỘI, 2008

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Toàn bộ

số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng ñược

công bố trong các công trình nghiên cứu khác.

Tôi xin cam ñoan các thông tin trích dẫn trong luận văn ñã ñược chỉ rõ

nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hiên

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. Lê Song Dự ñã tận tình

hướng dẫn, chỉ bảo tạo mọi ñiều kiện giúp ñỡ tôi hoàn thành ñề tài nghiên

cứu này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thày cô giáo, cán bộ của Bộ môn Cây

công nghiệp – Khoa nông học, Khoa sau ñại học trường ðại học Nông nghiệp

Hà Nội.

Tôi xin chân thành cảm ơn Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển ñậu ñỗ,

Trạm nghiên cứu ñậu ñỗ Bắc Giang, Phòng thống kê, Phòng nông nghiệp và

Phát triển nông thôn huyện Việt Yên - Bắc Giang là những cơ quan ñã tạo

ñiều kiện cung cấp giống lạc có chất lượng cao làm vật liệu nghiên cứu và các

tư liệu, tài liệu tham khảo liên quan ñến ñề tài luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Ý Yên, phòng Nông nghiệp

và Phát triển nông thôn huyện Ý Yên, gia ñình, bạn bè cùng ñồng nghiệp ñã

tạo ñiều kiện giúp ñỡ, ñộng viên tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành

luận văn này.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hiên

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iii

MỤC LỤC

Lời cam ñoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục các chữ viết tắt v

Danh mục các bảng vi

Danh mục các biểu ñồ vii

1. Mở ñầu 1

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài 1

1.2. Mục ñích - yêu cầu 3

1.3. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài 3

1.4. Giới hạn của ñề tài 5

2. Tổng quan tài liệu 6

2.1. Nguồn gốc và phân bố của cây lạc 6

2.2. Tầm quan trọng, vai trò và vị trí của cây lạc 6

2.3. Tình hình sản xuất và nghiên cứu lạc trên thế giới 8

2.4. Tình hình sản xuất và nghiên cứu lạc ở Việt Nam 20

3. Vật liệu, nội dung và phương pháp nghiên cứu 33

3.1. Vật liệu nghiên cứu 33

3.2. Nội dung nghiên cứu 34

3.3. Phương pháp nghiên cứu 34

4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 43

4.1. ðiều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội và kết quả ñiều tra tình hình

sản xuất lạc ở huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang 43

4.1.1. ðiều kiện tự nhiên 43

4.1.2. ðiều kiện kinh tế - xã hội 47

4.1.3. Tình hình sản xuất nông nghiệp của huyện 48

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iv

4.1.4. Tình hình sản xuất lạc ở Việt Yên. Những yếu tố hạn chế năng suất

và biện pháp khắc phục 51

4.2. Kết quả so sánh các dòng, giống lạc có triển vọng tại Việt Yên -

Bắc Giang vụ xuân 2008 58

4.2.1. Khả năng mọc mầm và thời gian qua các giai ñoạn sinh trưởng của

các dòng, giống lạc vụ xuân 2008 58

4.2.2. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến sinh trưởng, phát triển và

năng suất của lạc 73

4.2.3. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến mức ñộ xâm nhiễm của

nấm Aspergillus flavus gây ñộc tố Aflatoxin trên lạc 84

5. Kết luận và ñề nghị 89

5.1. Kết luận 89

5.2. ðề nghị 89

Tài liệu tham khảo 91

Phụ lục 102

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………v

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ CÁI VIẾT TẮT

A Aspergillus

AF Aflatoxin

C1 Cành cấp 1

C2 Cành cấp 2

CS Cộng sự

CT Công thức

CV% ðộ biến ñộng của thí nghiệm

HL Hàm lượng

ICRISAT Viện nghiên cứu cây trồng bán khô hạn Quốc tế

KL Khối lượng

KLCK Khối lượng chất khô

LAI Chỉ số diện tích lá

LSD Sai khác có ý nghĩa nhỏ nhất

NSLT Năng suất lý thuyết

NSTT Năng suất thực thu

P Trọng lượng

PRA Partici patory Rural Apparaisal

TB Trung bình

TG Thời gian

TGST Thời gian sinh trưởng

TL Trọng lượng

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vi

TTNCPTðð Trung tâm Nghiên cứu Phát triển ñậu ñỗ

DANH MỤC BẢNG

STT Tên bảng Trang

2.1. Diện tích, năng suất, sản lượng lạc trên thế giới giai ñoạn 2000 -

2006 9

2.3. Diện tích, năng suất, sản lượng lạc trong nước từ năm 1997-2006 22

4.1. Một số yếu tố khí hậu ở huyện Việt Yên tỉnh Bắc Giang 44

4.2. Quy mô và cơ cấu các loại ñất huyện Việt Yên 45

4.3. Cơ cấu ngành qua các năm của huyện Việt Yên 47

4.4. Diện tích, năng suất, sản lượng một số cây trồng (2000 - 2006) 49

4.5. Diện tích, năng suất, sản lượng lạc của Việt Yên từ 1997-2007 51

4.6. Tỷ lệ các giống lạc ñược sử dụng từ năm 1997 - 2007 53

4.7. Khả năng mọc mầm và thời gian qua các giai ñoạn sinh trưởng của

các dòng, giống lạc vụ xuân 2008 58

4.8. ðộng thái tăng trưởng chiều cao thân chính của các dòng, giống

lạc vụ xuân 2008 60

4.9. Một số ñặc ñiểm hình thái các dòng, giống lạc 62

4.10. Chỉ số diện tích lá của các dòng, giống lạc 63

4.11 Khả năng hình thành nốt sần hữu hiệu của các dòng, giống lạc vụ

xuân 2008 65

4.12. Khả năng tích luỹ chất khô của các dòng, giống lạc vụ xuân 2008 67

4.13. Mức ñộ nhiễm sâu bệnh hại của các dòng, giống lạc 69

4.14. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các dòng, giống lạc 70

4.15. Tính chất hoá học ñất vùng nghiên cứu 73

4.16. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến chỉ tiêu sinh trưởng của lạc 74

4.17 . ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến ñộng thái tăng trưởng

chiều cao thân chính của giống lạc L14 75

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vii

4.18. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến khả năng phát triển cành

của lạc 76

4.19. ảnh hưởng của phương pháp bón bôi ñến chỉ số diện tích lá (LAI) 77

4.20. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến khả năng tích luỹ chất

khô và sự hình thành nốt sần của lạc 78

4.21. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến mức ñộ nhiễm sâu, bệnh

hại trên lạc 80

4.22. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến các yếu tố cấu thành

năng suất lạc 81

4.23. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến năng suất của lạc 83

4.24. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến sự xâm nhiễm của nấm

A.flavus vào ñất 85

4.25. ảnh hưởng của phương pháp bón vôi ñến mức ñộ nhiễm A.flavus

và hàm lượng Aflatoxin trong hạt sau thu hoạch 86

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………viii

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1

1. MỞ ðẦU

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài

Trong những năm qua, sản xuất nông nghiệp của nước ta ñã thu ñược

những thành tựu ñáng kể. An ninh lương thực - một vấn ñề cơ bản của người

dân Việt nam ñã ñược giải quyết, từ ñó nông dân có ñiều kiện chuyển ñổi cơ cấu

cây trồng từ lúa sang trồng cây khác có hiệu quả kinh tế cao hơn, trong ñó lạc là

cây trồng ñược quan tâm nhiều.

Cây lạc (Arachis hypogaea L.) là cây công nghiệp, cây thực phẩm ngắn

ngày có giá trị kinh tế, giá trị dinh dưỡng cao và là cây cải tạo ñất lý tưởng. Sản

phẩm từ hạt lạcñó góp phần ñáng kể vào việc cung cấp năng lượng cho bữa ăn

của con người.

Hạt lạc chứa nhiều khoáng chất Ca, Fe, Mg, P, K, Zn và một lượng

vitamin lớn, ñặc biệt là vitamin B. Dầu của hạt lạc chủ yếu chứa axit béo chưa

no giúp cơ thể con người dễ hấp thụ và hạn chế lượng cholesterol trong máu.

Vì thế, ngoài là thức ăn giàầu năng lượng, ñủ protein, người ta còn quan tâm

ñến tác dụng chữa bệnh của hạt lạc.

Bằng những nghiên cứu sâu, y học hiện ñại ñã cho thấy hạt lạc có tác

dụng hạn chế ñược nhiều loại bệnh. Lạc là thức ăn rất tốt ñối với bệnh nhân bị

tiểu ñường vì nó ngăn cản dinh dưỡng gây tăng nhanh nồng ñộ ñường trong

máu, và còn bổ sung sự thiếu hụt niacin cho bệnh nhân bị mắc chứng tiêu chảy

mãn tính...

Bên cạnh giá trị dinh dưỡng cho con người, lạc còn là nguồn thức ăn tốt

cho gia súc. Tỷ lệ ñường, chất ñạm trong thân lá lạc khá cao, ñặc biệt là khô dầu

lạc có chứa 50% protein có thể cung cấp ñầy ñủ dinh dưỡng cho gia súc.

Lạc là cây trồng dễ tính, có khả năng thích ứng rộng, không kén ñất, không

ñòi hỏi bón nhiều phân ñạm vì bộ rễ có vi khuẩn cộng sinh có khả năng cố ñịnh

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………2

ñạm, tạo ra lượng ñạm sinh học cung cấp cho cây và làm tăng ñộ phì ñất.

Trong những năm qua, sản xuất lạc ở nước ta ñã ñạt ñược những kết quả

ñáng ghi nhận. Năng suất lạc bình quân trên toàn Quốc tăng từ 14,51 tạ/ha (năm

2000) lên 19,83 tạ/ha (năm 2007) [30]. Tuy nhiên, sự chênh lệch năng suất giữa

các vùng miền còn khá lớn. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu giống có năng suất

cao, có tính chống chịu, thích hợp cho từng ñịa phương và việc áp dụng các biện

pháp kỹ thuật vào sản xuất lạc ởủ một số nơi chưa ñược ñầu tư ñúng mức.

Bên cạnh ñó, với khí hậu nóng ẩm ở miền Bắc nước ta thì lạc là một

trong những ñối tượng cây trồng thích hợp cho các loại sâu bệnh gây hại làm

giảm năng suất, trong ñó có nấm Aspergillus flavus tấn công và sản sinh ñộcố

tố Aflatoxin. Nhiễm Aflatoxin sẽ làm ảnh hưởng ñến giá trị sản phẩm, giá trị sử

dụng và nguy hiểm hơn Aflatoxin là tác nhân gây ung thư cho người và ñộng

vật.

Ở Việt nam, việc nghiên cứu về Aflatoxin trên lạc còn rất hạn chế, chủ yếu

các nghiên cứu mới tập trung vào ñiều tra, thu thập, phân lập, xác ñịnh các loại

nấm hại và phân tích mẫu ñất, quả và hạt lạc, chỉ ra sự có mặt của nấm và hàm

lượng ñộc tố Aflatoxin chứa trong sản phẩm. Các nghiên cứu về ảnh hưởng của

các biện pháp kỹ thuật canh tác như thời vụ, phân bón, vôi,... ñến sự xâm nhiễm

của nấm Aspergillus flavus và sản sinh ñộc tố Aflatoxin trên lạc chưa ñược quan

tâm nghiên cứu một cách óhệ thống trên các vùng có diện tích lạc lớn.

Việt Yên là huyện trung du của tỉnh Bắc Giang nơi có truyền thống sản

xuất lạc từ lâu ñời với diện tích khoảng 1000 ha/năm. Cây lạc ở ñây chủ yếu

ñược trồng trên ñất bạc màu nghèo dinh dưỡng và tồn tại nhiều nấm bệnh hại,

ñặc biệt là nấm Aspergillus flavus có khả năng sản sinh ñộc tố Aflatoxin trên hạt

lạc. Bên cạnh ñó, việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật về sản xuất lạc òchưa ñược

người dân quan tâm nhiều, vì thế năng suất lạc bình quân của huyệnò thấp (19

tạ/ha) so với một số tỉnh ñiển hình ở miền Bắc như Nam ðịnh (37 tạ/ha), Hà

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………3

Nam (25 tạ/ha) (Tổng cục thống kê, 2007) [30]. Nhằm mở rộng diện tích và

nâng cao năng suất lạc tại Việt Yên, Bắc Giang, góp phần vào việc chuyển

dịch cơ cấu cây trồng theo hướng sản xuất hàng hóaềữ tại ñịa phương chúng

tôi tiến hành ñề tài: “So sánh năng suất một số dòng, giống lạc và phương

pháp bón vôi cho lạc trong ñiều kiện vụ xuân tại Việt Yên - Bắc Giang” .

1.2. Mục ñích - yêu cầu

1.2.1. Mục ñích

- Xác ñịnh yếu tố hạn chế năng suất lạc, bộ giống lạc có năng suất cao

thích hợp với vùng sinh thái ùávà phương pháp bón vôi hợp lý cho lạc Xuân

tại Việt Yên, Bắc Giang.

1.2.2. Yêu cầu

- Xác ñịnh những yếu tố hạn chế năng suất lạc tại ñịa phương ñể có biện

pháp khắc phục.

- Xác ñịnh bộ giống lạc có năng suất cao phù hợp với ñiều kiện sinh thái

của ñịa phương ñể ñưa vào cơ cấu giống của huyện.

- Xác ñịnh phương pháp bón vôi hợp lý nhằm tăng năng suất và giảm

thiểu mức ñộ xâm nhiễm nấm Aspergillus flavus gây ñộc tố Aflatoxin trên lạc.

1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài

1.3.1 Ý nghĩa khoa học

- Trên cơ sở ñánh giá thực trạng sản xuất lạc của huyện từ ñó xác ñịnh

ñượnhững lợi thế và nguyên nhân hạn chế năng suất lạc.

- Làm cơ sở khoa học góp phần hoàn thiện quy trình thâm canh lạc

ónăng suất cao, hạn chế mức ñộ xâm nhiễm của nấm Aspergillus flavus gây

ñộc tố Aflatoxin trên lạc tại huyện Việt Yên - Bắc Giang.

1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Bổ sung một số giống lạc có năng suất cao, phù hợp với ñiều kiện sinh

thái củaạ ñịa phương vào cơ cấu giống của huyện nhằm nâng cao năng suất

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………4

lạc.

- Xác ñịnh phương pháp bón vôi óhiệu quả nhất nhằm khuyến cáo cho

người dân trồng lạc trên ñịa bàn huyện Việt Yên - Bắc Giang.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………5

1.4. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu

- ðề tài ñược nghiên cứu trong vụ xuân năm 2008 tại huyện Việt Yên,

Bắc Giang.

- Sử dụng vật liệu nghiên cứu do Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển

ñậu ñỗ cung cấp.

- Sử dụng lượng phân và vôi bón cho lạc trong thí nghiệm theo Qui

trình kỹ thuật sản xuất lạc cho các tỉnh phía bắc do Trung tâm Nghiên cứu và

Phát triển ñậu ñỗ khuyến cáo làm cơ sở khoa học ñể thực hiện thí nghiệm.