luận văn tiến sĩ đầu tư trực tiếp của nước ngoài với sự chuyển dịch hàng xuất khẩu đồng bằng bắc bộ

i

LI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ca riêng

tôi. Các s liu và trích d"n nêu trong Lu$n án hoàn toàn trung

th%c. Các k't qu) nghiên cu ca Lu$n án chưa t+ng ñư,c ngư-i

khác công b trong b/t kỳ công trình nào.

Hà Ni, ngày tháng năm 2011

Tác gi)

BÙI THÚY VÂN

ii

MC LC

TRANG PH BÌA

LI CAM ðOAN

DANH MC CÁC CH VIT TT

DANH MC BNG

DANH MC HÌNH V VÀ SƠ ð"

PH#N M$ ð#U................................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1: CƠ S$ LÝ LU+N V, ð#U TƯ TR-C TIP NƯ.C NGOÀI (FDI)

VÀ CHUY2N D3CH CƠ C4U HÀNG XU4T KH7U..................................................... 8

1.1. Cơ s3 lý lu$n chung v5 ñ6u tư tr%c ti'p nư8c ngoài(FDI) ............................... 8

1.2. Lý lu$n chung v5 cơ c/u hàng xu/t kh@u và chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u ..... 17

1.3. FDI v8i chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u.................................................. 26

CHƯƠNG 2: CÁC MÔ HÌNH LÝ THUYT NGHIÊN C<U TÁC ð=NG C>A

FDI ðN CHUY2N D3CH CƠ C4U HÀNG XU4T KH7U ......................................... 4

2.1 TFng quan các công trình nghiên cu ............................................................. 40

2.2 Mô hình lý thuy't nghiên cu tác ñJng ca FDI ñ'n chuyAn dBch cơ c/u

hàng xu/t kh@u....................................................................................................... 50

CHƯƠNG 3: TH-C TRANG FDI V.I CHUY2N D3CH CƠ C4U HÀNG XU4T

KH7U C>A VÙNG ð"NG BBNG BC B= VÀ ÁP DNG CÁC MÔ HÌNH LÝ

THUYT TRONG TH-C TICN ..................................................................................... 68

3.1 TFng quan v5 ñi5u kin t% nhiên và kinh t' xã hJi ca Vùng ðPng bQng

BSc bJ.................................................................................................................... 68

3.2 Th%c trTng thu hút và sV dWng FDI v8i chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u

vùng ðBBB giai ñoTn 2000X2008 ......................................................................... 72

3.3 Áp dWng mô hình lý thuy't trong th%c tiZn FDI v8i CDCCHXK vùng

ðBBB .................................................................................................................. 117

CHƯƠNG 4: KIN NGH3 VÀ GII PHÁP TĂNG CƯNG THU HÚT FDI

NHBM THÚC ð7Y CHUY2N D3CH CƠ C4U HÀNG XU4T KH7U VÙNG

ð"NG BBNG BC B=................................................................................................... 140

4.1 ðBnh hư8ng và mWc tiêu chung ca Nhà nư8c.............................................. 140

4.2 LJ trình chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u vùng ðBBB giai ñoTn 2010X2020... 145

4.3 ðBnh hư8ng thu hút FDI nhQm phWc vW cho quá trình CDCCHXK vùng

ðBBB giai ñoTn 2010X2020 ................................................................................ 153

4.4 Gi)i pháp thu hút và sV dWng FDI phWc vW cho CDCCHXK vùng ðBBB .......157

KT LU+N....................................................................................................................... 170

KIN NGH3 ..................................................................................................................... 171

DANH MC CÔNG TRÌNH CÔNG BH C>A TÁC GI........................................... 172

TÀI LIIU THAM KHO............................................................................................... 173

PH LC.......................................................................................................................... 184

iii

DANH MC CÁC TJ VIT TT

ðBBB : ðPng bQng BSc BJ

CDCCHXK : chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u

FDI : ð6u tư tr%c ti'p nư8c ngoài (Foreign Direct Investment)

IMF : Quc ti5n t quc t'(International Monetary Fund)

UN : Liên h,p quc (United Nations)

CCHXK : Cơ c/u hàng xu/t kh@u

MNCs : Công ty ña quc gia(Multinational Corporations)

EU : Eropean Union

TSCð : Tài s)n c ñBnh

ðNB : ðông Nam BJ

CNCB : Công nghip ch' bi'n

KV : Khu v%c

xk : xu/t kh@u

r : h s tương quan

WTO : TF chc Thương mTi th' gi8i

SITC : Standard International Trade Classification

WB : Ngân hàng th' gi8i(World Bank)

TCTK : TFng cWc Thng kê

GO : TFng s)n giá trB s)n ph@m ñ6u ra.

GDP : TFng s)n ph@m quc dân.

VA : giá trB gia tăng

IC : Chi phí trung gian

GTGT(gtgt) : Giá trB gia tăng

CCXK : Cơ c/u xu/t kh@u

CCHXK : Cơ c/u hàng xu/t kh@u

CN : Công nghip

OECD : TF chc h,p tác phát triAn kinh t'

UNCTAD : DiZn ñàn Thương mTi và Phát triAn Liên hip quc

iv

DANH MC CÁC BNG BI2U

B)ng 1.1: Các trư-ng h,p tăng giá trB giá tăng ca s)n ph@m và s)n ph@m xu/t kh@u ......31

B)ng 3.1: MJt s chm tiêu kinh t' ca Vùng ðBBB và c) nư8c. .................................69

B)ng 3.2: TFng giá trB xu/t kh@u vùng ðPng bQng BSc bJ giai ñoTn 2000X2008 .......73

B)ng 3.3: Kho)ng cách gioa các nhóm hàng trong cơ c/u xu/t kh@u ca Vùng ðBBB ...76

B)ng 3.4: 10 mqt hàng có tr trsng xu/t kh@u l8n nh/t trong tFng xu/t kh@u ca

vùng ðBBB 2003X2008 .............................................................................77

B)ng 3.5 : RCA ca mJt s mqt hàng xu/t kh@u ch y'u ca vùng ðBBB................79

B)ng 3.6: K't qu) tính h s tương quan gioa các RCA ca 6 nhóm mqt hàng

theo xu/t kh@u vùng ðBBB .......................................................................83

B)ng 3.7: H s tương quan gioa các RCA ca các mqt hàng xu/t kh@u theo

VSIC 93......................................................................................................86

B)ng 3.8: RCA và h s tương quan gioa hai nhóm hàng thô, sơ ch' và nhóm

hàng ch' bi'n theo VSIC 93 2003X2008....................................................87

B)ng 3.9: K't qu) tính h s tương quan theo SITC ...................................................87

B)ng 3.10: RCA và h s tương quan gioa hai nhóm hàng thô, sơ ch' và nhóm

hàng ch' bi'n theo SITC 2003X2008 .........................................................89

B)ng 3.11: EXPY ca vùng ðBBB 2003X2008(Trư-ng h,p các mqt hàng xu/t

kh@u ch y'u vùng ðBBB .........................................................................90

B)ng 3.12: Cơ c/u hàng xu/t kh@u vùng ðBBB phân loTi theo PRODY ...................91

B)ng 3.13: Bi'n ñJng v5 giá trB tuyt ñi ca tr trsng xu/t kh@u và EXPY ca các

nhóm hàng phân loTi theo chm s PRODY.................................................92

B)ng 3.14: Tr trsng ca ba nhóm hàng xu/t kh@u trong nhóm hàng có chm s

PRODY cao nh/t........................................................................................93

B)ng 3.15: Ch/t lư,ng ca mJt s mqt hàng xu/t kh@u có hàm lư,ng ch' bi'n cao

trong cơ c/u xu/t kh@u vùng ðBBB ..........................................................95

B)ng 3.16: ð6u tư tr%c ti'p nư8c ngoài ñư,c c/p gi/y phép năm 1988X2008 phân

theo ñBa phương..........................................................................................98

B)ng 3.17: Tình hình thu hút FDI vùng ðBBB năm 2009 Xtháng 6/2010 .................99

v

B)ng 3.18: Vn FDI th%c hin ca vùng ðPng bQng BSc bJ 1988X2007..................100

B)ng 3.19: FDI v8i tăng trư3ng kinh t' vùng ðBBB 2000X2008 .............................102

B)ng 3.20: ðóng góp ca FDI cho vn ñ6u tư xã hJi vùng ðBBB 2000X2008 ........103

B)ng 3.21: Xu/t kh@u ca vùng ðBBB chia theo thành ph6n kinh t' 2003X2008 ....105

B)ng 3.22: Kho)ng cách gioa các thành ph6n xu/t kh@u trong cơ c/u xu/t kh@u

ca Vùng ðBBB ......................................................................................106

B)ng 3.23: Giá trB xu/t kh@u ca khu v%c FDI phân theo các nhóm PRODY ..........111

B)ng 3.24: TrB giá xu/t kh@u ca khu v%c FDI ca nhóm hàng có hàm lư,ng ch'

bi'n cao 3 mc PRODY cao nh/t............................................................112

B)ng 3.25: K't qu) kiAm ñBnh các mô hình..............................................................118

B)ng 3.26: Tóm lTi các k't qu) nghiên cu chính v5 tác ñJng ca FDI ñ'n

CDCCHXK vùng ðBBB .........................................................................139

B)ng 4.1: D% báo giá trB xu/t kh@u ca mJt s mqt hàng xu/t kh@u ch y'u có l,i

th' so sánh vùng ðBBB.........................................................................147

B)ng 4.2: LJ trình chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u vùng ðBBB giai ñoTn

2010X2020 ................................................................................................148

B)ng 4.3:Cơ c/u hàng xu/t kh@u theo lJ trình ñã ñư,c ñi5u chmnh 2010X2020.........152

B)ng 4.4: S vn FDI th%c hin c6n ñTt ñư,c giai ñoTn 2010X2020.........................156

B)ng 4.5: S vn FDI th%c hin v5 lĩnh v%c máy tính và linh kin c6n ñTt ñư,c

giai ñoTn 2010X2020 ................................................................................157

vi

DANH MC CÁC SƠ ð" VÀ HÌNH V

Sơ ñP 1.1: Y'u t ñ6u vào ca FDI v8i chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u ..............36

Hình 3.1: Tc ñJ tăng trư3ng xu/t kh@u và tr trsng xu/t kh@u ca vùng ðBBB

2003X2008 ...................................................................................................74

Hình 3.2: Giá trB xu/t kh@u ca vùng ðBBB 2000X2008.............................................75

Hình 3.3:Tr trsng ca hai nhóm hàng thô, sơ ch' và nhóm hàng ch' bi'n và tinh

ch' vùng ðBBB 2003X2008........................................................................82

Hình 3.4: Xu hư8ng bi'n ñFi ca tr trsng xu/t kh@u ca nhóm hàng thô, sơ ch'

và nhóm hàng ch' bi'n, tinh ch' theo tiêu chu@n ngoTi thương SITC

2003X2008 ...................................................................................................83

Hình 3.5: Tr trsng ca các nhóm hàng trong cơ c/u hàng xu/t kh@u có chm s PRODY

cao nh/t .....................................................................................................................94

Hình 3.6: PRODY ca nhóm hàng có hàm lư,ng ch' bi'n cao 2003X2008................96

Hình 3.7: EXPY ca nhóm hàng có hàm lư,ng ch' bi'n cao 2003X2008 ...................96

Hình 3.8: FDI và tăng trư3ng kinh t' vùng ðBBB 2000X2008 .................................103

Hình 3.9: Tr trsng xu/t kh@u phân theo thành ph6n kinh t' ca vùng ðBBB ................. 107

Hình 3.10: Mi quan h gioa FDI th%c hin và s% thay ñFi ca cơ c/u hàng xu/t kh@u ..109

Hình 3.11: Mi quan h gioa FDI th%c hin và tr trsng xu/t kh@u nhóm ngành

CNCB vùng ðBBB...................................................................................110

Hình 3.12: Mi quan h gioa FDI th%c hin và tr trsng xu/t kh@u nhóm ngành

nông, lâm và thy s)n vùng ðBBB ..........................................................111

Hình 3.13: FDI th%c hin và s% bi'n ñFi ca EXPY theo năm..................................113

1

PH#N M$ ð#U

1. Lý do chPn ñS tài

Vit Nam ñã tr3 thành thành viên chính thc ca WTO tính ñ'n nay ñã g6n

tròn 4 năm. T+ th-i gian này n5n kinh t' ca Vit Nam cũng ñã có nhong thay ñFi

và r/t nhi5u các chi'n lư,c phát triAn kinh t' ñư,c ñưa ra ñA gi)i quy't mJt v/n ñ5

ñư,c xem là then cht sau khi tham gia hJi nh$p ñó là làm sao ñA “cái ñư,c” ph)i

l8n hơn “ cái m/t”. Nói mJt cách ñơn gi)n là nguPn thu t+ vic ph)i cSt gi)m thu'

quan theo lJ trình hJi nh$p ph)i ñư,c bù lTi t+ nguPn thu t+ xu/t kh@u hàng hoá,

s)n ph@m và dBch vW. Bên cTnh ñó, n5n kinh t' ca Viêt Nam tuy ñã có nhong bư8c

ti'n như kim ngTch xu/t kh@u tăng và khá Fn ñBnh tuy nhiên lTi ñang ph)i ñi mqt

v8i nhong v/n ñ5 r/t nghiêm trsng ca n5n kinh t' ñó là lTm phát tăng cao, nh$p

siêu tăng mTnh, thâm hWt thương mTi. Trong cán cân thương mTi tính t+ năm 2006

thì tr l tăng trư3ng nh$p kh@u luôn cao hơn xu/t kh@u; năm 2006, nh$p siêu là 5.07

tr USD, năm 2007 nh$p siêu là 14,2 tr USD. Quý I/2008, nh$p siêu 7,4 tr USD,

bQng 56,5% so v8i kim ngTch xu/t kh@u”[65]. Bên cTnh ñó là nhong diZn bi'n b/t

l,i t+ tình hình kinh t' th' gi8i như khng ho)ng kinh t' trong th-i gian qua ñã tác

ñJng x/u t8i hoTt ñJng xu/t kh@u nói riêng và tăng trư3ng kinh t' ca các nư8c

trong ñó có Vit Nam. Năm 2009, cán cân xu/t nh$p kh@u ti'p tWc âm 12.852,5

triu USD và 6 tháng ñ6u năm 2010, Vit Nam ti'p tWc bB thâm hWt thương mTi

hàng hóa là 6,29 tr USD[62]. Như v$y mWc tiêu xu/t siêu sau khi gia nh$p WTO ca

Vit Nam cho ñ'n nay v"n chưa ñTt ñư,c.

ðA tăng trư3ng kinh t' Fn ñBnh và b5n vong, gi)i quy't các v/n ñ5 khó khăn trên

hay nói cách khác là ñTt ñư,c mWc tiêu sau khi hJi nh$p WTO nói riêng và hJi nh$p

kinh t' quc t' nói chung thì mJt gi)i pháp ñư,c coi là hou hiu nh/t ñi v8i Vit Nam

là ñ@y mTnh xu/t kh@u hay là “thúc ñ@y xu/t kh@u sÇ cu n5n kinh t'” [65].

Tuy nhiên, th-i gian qua giá trB xu/t kh@u ca Vit Nam còn th/p, mJt trong

nhi5u nguyên nhân d"n ñ'n th%c trTng này ñPng th-i là v/n ñ5 l8n nh/t trong c)i

cách xu/t kh@u ca Vit Nam ñó là cơ c/u hàng xu/t kh@u còn quá lTc h$u, v/n ñ5

2

ñ@y mTnh xu/t kh@u chm m8i d+ng lTi 3 mqt s lư,ng, ch/t lư,ng ca cơ c/u xu/t

kh@u th/p và chưa ñư,c c)i ti'n thA hin 3 giá trB xu/t kh@u ca các mqt hàng xu/t

kh@u 3 dTng thô, giá trB gia tăng th/p chi'm trên 60% tFng kim ngTch xu/t kh@u.

Hàng công nghip thì tr l gia công cao, nh/t là may mqc và giày dép. Mqt hàng

công nghip nqng chm chi'm 16%, khoáng s)n kho)ng 2%, máy móc công ngh cao

chm chi'm 8,3%.

Theo nhi5u nghiên cu kinh t', bên cTnh vic thúc ñ@y v5 mqt s lư,ng ca

xu/t kh@u, thì ñi5u quan trsng hơn r/t nhi5u mà các quc gia ñ5u hư8ng t8i ñó là

vic hình thành mJt cơ c/u xu/t kh@u có ch/t lư,ng bao gPm các hàng hoá có giá trB

gia tăng cao, có hàm lư,ng công ngh cao và chi'm tr trsng l8n hơn trong rF hàng

hoá xu/t kh@u”[107]. Lý do ñA t$p trung vào c)i ti'n cơ c/u xu/t kh@u theo hư8ng

nâng cao ch/t lư,ng ca cơ c/u hàng xu/t kh@u có )nh hư3ng t8i tăng trư3ng kinh

t' ca mJt quc gia ch không chm b3i s lư,ng hàng xu/t kh@u[92], [114]. Hay nói

cách khác là s% tăng lên v5 mc ñJ phc tTp (sophistication of export good) ca

hàng xu/t kh@u sÇ làm tăng s% tăng trư3ng kinh t'[114] .Thêm vào ñó, theo nghiên

cu ca Kassicieh, Suleiman (2002) n'u mJt quc gia có cơ c/u hàng xu/t kh@u có

ch/t lư,ng tc là tr trsng ca các s)n ph@m có hàm lư,ng công ngh cao trong rF

hàng hoá xu/t kh@u thì sÇ chBu ri ro th/p hơn t+ nhong bi'n ñJng thương mTi toàn

c6u. Thêm vào ñó, nguPn l,i thu ñư,c t+ xu/t kh@u sÇ ñư,c nâng cao và duy trì

trong th-i gian dài. Có thA nói ñây m8i là ñi5u kin ñ và là mWc tiêu c6n hư8ng t8i

ca xu/t kh@u[99].

Th%c t' ñã cho th/y, các nư8c tham gia vào thương mTi quc t' ñ5u hư8ng t8i s%

chuyAn bi'n tích c%c trong cơ c/u hàng xu/t kh@u ca mình nhQm ñTt ñư,c l,i th'

trong xu/t kh@u. Bên cTnh ñó, là s% khó khăn l8n mà xu/t kh@u ca Vit Nam ñang gqp

ph)i là s% ñ'n ngưÉng ca s)n xu/t các mqt hàng xu/t kh@u truy5n thng và s% ñe dsa

t+ l,i th' so sánh trong xu/t kh@u sÇ không tPn tTi mãi. Như v$y, Vit Nam sÇ gqp khó

khăn r/t l8n trong th-i gian t8i n'u không có s% c)i ti'n mTnh v5 cơ c/u hàng xu/t

kh@u. ðây ñư,c xem là mJt trong nhong v/n ñ5 khó khăn l8n nh/t trong chi'n lư,c c)i

cách xu/t kh@u ca Vit Nam trong th-i gian t8i.

3

ðư,c coi là mJt trong các vùng kinh t' ñóng vai trò quan trsng ca c) nư8c,

vùng ðPng bQng BSc bJ cũng ñã có nhong ñóng góp cho kinh t' ca c) nư8c trong

ñó có ñóng góp cho hoTt ñJng xu/t kh@u. Tuy nhiên, nhong ñóng góp này còn chưa

tương xng v8i ti5m năng và th' mTnh ca Vùng, trong ñó có ti5m năng v5 xu/t

kh@u và ñqc bit là khi trong Vùng có Th ñô Hà NJiX “Trung tâm kinh t', văn hoá,

chính trB ca c) nư8c”. Bên cTnh ñó, tình hình xu/t kh@u ca Vùng cũng nQm trong

tình trTng chung ca c) nư8c ñó là cơ c/u xu/t kh@u lTc h$u, ch/t lư,ng chưa cao,

chưa xng v8i ti5m năng và vai trò ca mJt Vùng kinh t' trsng ñiAm, mJt “ñ6u tàu”

cho s% tăng trư3ng và phát triAn ca Vit Nam trư8c ñây và ti'p tWc trong th-i gian

t8i. Vùng kinh t' ðBBB cũng ñã và ñang ñng trư8c sc ép ca hJi nh$p kinh t'

quc t' không chm ñi vi hoTt ñJng xu/t kh@u mà còn ñi v8i s% phát triAn kinh t'

nói chung. T+ ñó, v/n ñ5 c)i ti'n cơ c/u hàng hóa xu/t kh@u tr3 thành v/n ñ5 h't

sc c6n thi't không chm ñi v8i phTm vi ca Vùng ðBBB mà còn r/t có ý nghĩa ñi

v8i s% thúc ñ@y phát triAn và tăng trư3ng kinh t' ca c) nư8c.

Như v$y, chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u ca Vùng ðBBB nói riêng và

Vit Nam nói chung ñã tr3 thành mJt yêu c6u t/t y'u khách quan song c6n có ñòn

b@y thích h,p và th$t mTnh ñA thúc ñ@y quá trình này theo ñúng mWc tiêu ñã ñqt ra.

ðây m8i là ñi5u quan trsng nh/t.

Trong nhong năm qua, ñ6u tư tr%c ti'p nư8c ngoài (FDI) ngày càng thA

hin vai trò quan trsng ñi v8i tăng trư3ng, phát triAn kinh t' ca Vit Nam nói

chung và các vùng, các tmnh, thành trong c) nư8c nói riêng và ñqc bit là cho

hoTt ñJng xu/t kh@u. Trong nhong năm qua khu v%c FDI luôn gio vB trí “ñ6u

tàu” trong vic tTo giá trB xu/t kh@u và chi'm trên 40% tFng giá trB xu/t kh@u

ca c) nư8c và ñư,c ñánh giá cao vai trò ñi v8i thúc ñ@y xu/t kh@u ca c)

nư8c và Vùng ðBBB nói riêng”[62]. Thêm vào ñó, FDI v8i ưu th' v5 công

ngh, kinh nghim s)n xu/t, chi'm lĩnh thB trư-ng, vn ñ6u tư …so v8i các khu

v%c khác trong hoTt ñJng xu/t kh@u sÇ có )nh hư3ng không nhÖ ñ'n

CDCCHXK ñqc bit là nâng cao ch/t lư,ng ca hàng xu/t kh@u. FDI cũng sÇ

ñáp ng ñư,c yêu c6u ca CDCCHXK n'u có ñBnh hư8ng thu hút và sV dWng

theo ñúng mWc tiêu ñqt ra.

4

Do v$y, vic nghiên cu v5 FDI v8i CDCCHXK ca vùng ðBBB sÇ có ý

nghĩa c) v5 mqt lý thuy't và th%c tiZn r/t l8n, ñA t+ ñó có các nh$n ñBnh, ñánh giá có

cơ s3 khoa hsc v5 vai trò ca FDI trong vic thúc ñ@y c)i ti'n CCHXK. T+ ñây xây

d%ng n5n t)ng cho các nhà hoTch ñBnh các chính sách có liên quan ñPng th-i có thA

t$n dWng tt nh/t nguPn vn FDI phWc vW cho ñ@y mTnh CDCCHXK theo hư8ng

tiên ti'n v8i mWc tiêu ti ña hóa nguPn l,i ích t+ xu/t kh@u mJt cách b5n vong. ðây

cũng chính là lý do tác gi) chsn ñ5 tài: “ðu tư trc tip nưc ngoài (FDI) vi vi$c

chuy%n d'ch cơ c)u hàng xu)t kh,u - vùng ð/ng b1ng B3c b” ñA nghiên cu.

2. MWc tiêu nghiên c[u

X V$n dWng lý lu$n ñA phân tích th%c tiZn hin trTng tác ñJng ca FDI trong ñó

quan trsng hơn là FDI th%c hin ca bên nư8c ngoài ñ'n chuyAn dBch cơ c/u hàng

xu/t kh@u v5 mqt s lư,ng và ch/t lư,ng ca vùng ðPng bQng BSc bJ.

X TFng quan các cơ s3 lý lu$n v5 FDI, tác ñJng ca FDI ñ'n CDCCHXK và

mJt s v/n ñ5 có liên quan ñA t+ ñó làm rõ cơ s3 lý thuy't v5 tác ñJng ca FDI ñ'n

CDCCHXK.

X Tính toán ñBnh lư,ng các chm tiêu ph)n ánh ch/t lư,ng ca cơ c/u hàng xu/t kh@u.

X SV dWng mô hình ñA kiAm chng tác ñJng ca FDI ñ'n chuyAn dBch cơ c/u

hàng xu/t kh@u ca vùng ðBBB.

X ðưa ra lJ trình CDCCHXK, ñBnh hư8ng thu hút FDI và các gi)i pháp ñA

phát huy tt nh/t vai trò ca FDI phWc vW cho chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u v5

mqt s lư,ng và quan trsng hơn là nâng cao ch/t lư,ng ca cơ c/u hàng xu/t kh@u.

3. ð\i tư^ng và pham vi nghiên c[u

3.1 ð\i tư^ng nghiên c[u

ði tư,ng nghiên cu ca ñ5 tài là tác ñJng ca FDI ñ'n quá trình chuyAn

dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u ca vùng ðPng bQng BSc bJ. Trong ñó có trú trsng t8i

vn FDI th%c hin ca bên nư8c ngoài, GO, GDP, thu nh$p bình quân lao ñJng và

giá trB xu/t kh@u ca khu v%c FDI ñ'n s% thay ñFi ca cơ c/u hàng xu/t kh@u ca Vùng

v5 c) hai mqt s lư,ng và ch/t lư,ng.

3.2 Pham vi nghiên c[u

X Nghiên cu trong phTm vi không gian gPm 11 tmnh thuJc vùng ðPng bQng

5

BSc bJ (Hà NJi, Hà Tây cũ, H)i Phòng, H)i Dương, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, BSc

Ninh, Hà Nam, Nam ðBnh, Thái Bình, Ninh BìnhX ðPng bQng Sông HPng)

X PhTm vi th-i gian: nghiên cu s liu t+ năm 2000 ñ'n 2009

X PhTm vi nghiên cu v5 cơ c/u hàng xu/t kh@u: nghiên cu t$p trung phân tích

cơ c/u hàng xu/t kh@u trong ñó bao gPm các loTi hàng hóa xu/t kh@u hou hình.

4. Phương pháp nghiên c[u cea ñS tài.

Lu$n án sV dWng các phương pháp nghiên cu sau ñây:

X Phương pháp nghiên cu lBch sV: ñó là vic d%a vào s liu thng kê trong quá

kh v5 trB giá hàng hóa xu/t kh@u, ca các tmnh thuJc vùng ðPng bQng BSc bJ t+ ñó

làm cơ s3 cho các phân tích và nh$n xét v5 th%c trTng xu/t kh@u, chuyAn dBch cơ c/u

hàng xu/t kh@u, th%c trTng v5 FDI cũng như )nh hư3ng ca FDI ñ'n CDCCHXK vùng

ðBBB. Nghiên cu cũng d%a vào s liu thng kê v5 xu/t kh@u, GDP bình quân ca

Vùng ñA tính toán các chm s ño lư-ng ch/t lư,ng ca hàng xu/t kh@u, h s RCA, h

s tương quan gioa các RCA ñA ño lư-ng s% thay ñFi trong cơ c/u hàng xu/t kh@u.

X Phương pháp phân tích h thng là ñi sâu nghiên cu v5 vai trò vn FDI v8i

s% chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u ca Vùng ðBBB trong kho)ng th-i gian t+

2000X2009.

X Phương pháp kh)o sát th%c t' ñA ti'n hành thu th$p bF sung s liu phWc vW

cho nghiên cu cW thA v5 )nh hư3ng ca FDI ñi v8i s% thay ñFi cơ c/u xu/t kh@u

ca vùng ðBBB.

X Phương pháp so sánh: ñi chi'u s liu qua các năm t+ ñó rút ra các nh$n xét

c6n thi't ñA làm sáng tÖ vai trò ca FDI v8i CDCCHXK ca vùng ðBBB và các

v/n ñ5 có liên quan.

X Phương pháp d% báo : ñ5 xu/t các gi)i pháp phát huy tác ñJng tích ca FDI

ñi v8i CDCCHXK vùng ðBBB

X Phuơng pháp nghiên cu ñBnh lư,ng ñư,c thA hin:

+ Xây d%ng các b)ng, biAu, hình vÇ ñA phân tích s liu: Nh$n xét s% thay ñFi

v5 tr trsng các mqt hàng, các nhóm hàng trong cơ c/u xu/t kh@u ca vùng ðBBB

6

cũng như xem xét )nh hư3ng ca FDI ñi v8i s% thay ñFi trong cơ c/u hàng xu/t

kh@u ca Vùng.

+ Xây d%ng mô hình và sV dWng hPi quy tương quan bQng sV dWng ph6n m5m

excel ñA kiAm ñBnh các gi) thuy't v5 tác ñJng ca FDI ñ'n chuyAn dBch cơ c/u hàng

xu/t kh@u 3 vùng ðBBB v5 mqt lư,ng và ch/t lư,ng.

5. Ý nghĩa khoa hPc và thjc tikn cea ñS tài nghiên c[u.

Vic nghiên cu ca ñ5 tài v5 FDI v8i CDCCHXK ca Vùng có các ý nghĩa

như sau:

X Làm căn c khoa hsc cho các ñánh giá v5 vai trò ca FDI ñi v8i

CDCCHXK ca vùng ðPng bQng BSc bJ nói riêng và Vit Nam nói chung.

X Có cách ti'p c$n m8i và ñBnh lư,ng ñA ñánh giá v5 ch/t lư,ng ca mJt cơ c/u

hàng xu/t kh@u ca Vùng và Vit Nam cũng như cách phân loTi cơ c/u hàng xu/t

kh@u, thng kê m8i theo chm tiêu ch/t lư,ng và mc ñJ phc tTp ca hàng hóa xu/t

kh@u. Cách phân loTi này sÇ r/t có ý nghĩa ñi v8i vic nghiên cu cũng như xem

xét, nh$n ñBnh v5 hin trTng ch/t lư,ng mJt cơ c/u hàng xu/t kh@u hay ch/t lư,ng

xu/t kh@u ca t+ng nhóm mqt hàng, t+ng loTi mqt hàng ñA t+ ñó có các ñánh giá kBp

th-i quá trình CDCCHXK và nhong ñi5u chmnh c6n thi't ñA ñTt mWc tiêu ñ5 ra.

X Ph6n lý lu$n v5 FDI v8i chuyAn dBch cơ c/u hàng xu/t kh@u có thA là cơ s3

tham kh)o cho các nghiên cu sau v8i các v/n ñ5 có liên quan.

X Giúp cho các nhà hoTch ñBnh chính sách cho c/p ñJ vùng kinh t' và trên quy

mô c) nư8c có các ñBnh hư8ng, chính sách và gi)i pháp cW thA phù h,p ñA sV dWng

nguPn vn FDI mJt cách hiu qu) phWc vW cho quá trình c)i ti'n cơ c/u hàng xu/t

kh@u ca Vùng ðBBB nói riêng và c) nư8c nói chung ñA ñTt ñư,c các mWc tiêu v5

xu/t kh@u b5n vong cũng như tăng trư3ng và phát triAn kinh t' trong ñi5u kin hJi

nh$p quc t'.

X Các phân tích v5 mqt lý thuy't cũng như v5 th%c trTng ca hoTt ñJng xu/t

kh@u, v5 tình hình thu hút, sV dWng FDI và ñánh giá tác ñJng ca FDI t8i

CDCCHXK ca ñ5 tài có thA giúp cho quá trình ñưa ra các ñBnh hư8ng và mWc tiêu

cW thA và sát th%c hơn ñi v8i vic thu hút và sV dWng FDI nhQm phWc vW cho thúc

7

ñ@y quá trình CDCCHXK v5 mqt s lư,ng mà quan trsng hơn là nâng cao ch/t

lư,ng ca cơ c/u hàng xu/t kh@u ca vùng ðBBB và c) nư8c.

X Các gi)i pháp ca ñ5 tài có thA ñư,c cW thA hóa và ng dWng trong th%c tiZn

ca hoTt ñJng qu)n lý xu/t kh@u, hàng xu/t kh@u cũng như chuyAn dBch cơ c/u hàng

xu/t kh@u và hoTt ñJng thu hút, qu)n lý sV dWng FDI ca bên ñi tác nư8c ngoài

mJt cách ch ñJng theo ñBnh hư8ng và mWc tiêu ñã ñBnh.

8

CHƯƠNG 1

CƠ S$ LÝ LU+N V, ð#U TƯ TR-C TIP NƯ.C NGOÀI (FDI)

V.I CHUY2N D3CH CƠ C4U HÀNG XU4T KH7U

1.1. Cơ sm lý luon chung vS ñpu tư trjc tirp nưsc ngoài(FDI).

1.1.1. Khái nim v FDI

Theo Quc ti5n t Quc t' (IMF), FDI là nguPn vn ñ6u tư th%c hin nhQm thu v5

l,i ích lâu dài cho doanh nghip hoTt ñJng 3 mJt n5n kinh t' khác v8i n5n kinh t'

thuJc ñ/t nư8c ca ch ñ6u tư. MWc ñích ca nhà ñ6u tư là dành quy5n qu)n lý doanh

nghip ñó.

Khái nim do tF chc Liên h,p quc ñưa ra thì FDI là mJt kho)n ñ6u tư dài

hTn và ph)n ánh l,i ích lâu dài t+ s% kiAm soát ca nhà ñ6u tư nư8c ngoài hoqc

công ty mà ñi v8i các xí nghip ca mình 3 mJt n5n kinh t' khác.

Theo Incoterms (International Commerce TermsX Các ñi5u kho)n thương mTi

quc t'), FDI là mJt bJ ph$n ca tài kho)n quc gia. FDI là mJt kho)n ñ6u tư ca

tài s)n ca nư8c ngoài không bao gPm kho)n ñ6u tư vào thB trư-ng chng khoán.

FDI ñư,c cho là có ích l,i ñi v8i mJt nư8c hơn là ñ6u tư vào cF phi'u ca mJt

công ty b3i kho)n ñ6u tư này có thA sÇ r-i khÖi ngay l$p tc khi có s% c còn FDI “

ñPng ti5n nóng”, trong khi FDI nhìn chung v"n có l,i cho dù msi th có tt lên

hoqc x/u ñi.

Có thA th/y, hai khái nim ca IMF và UN ñưa ra ñ5u có nhong nét tương

ñPng ñó là nh/n mTnh ñ'n mWc ñích ca ch ñ6u tư ñA tìm ki'm l,i ích t+ vic ti'n

hành ñ6u tư 3 mJt nư8c khác và vai trò kiAm soát ca hs ñi v8i hoTt ñJng ñ6u tư

ñó. Còn khái nim ca Incoterms thì lTi ti'p c$n FDI 3 mJt khía cTnh khác ñó là ích

l,i mang lTi t+ FDI ñi v8i nư8c ti'p nh$n ñ6u tư như mJt kho)n an toàn hơn là ñ6u

tư gián ti'p thông qua mua bán cF phi'u. Như v$y, các khái nim trên chưa ñ5 c$p

ñ'n k't qu) ñ6u tư ca FDI.

OECD BENCHMARK (1999) ñBnh nghĩa: FDI ph)n ánh vic ñTt ñư,c mWc

tiêu v5 l,i ích lâu dài ca mJt th%c thA thư-ng trú trong mJt n5n kinh t'(nhà ñ6u tư

9

tr%c ti'pX direct investor) và mJt cư dân ch thA ca mJt n5n kinh t' khác hơn là

ca nhà ñ6u tư (doanh nghip ñ6u tư tr%c ti'pX enterprise direct investor). L,i ích

lâu dài này ngW ý là mi quan h gioa nhà ñ6u tư tr%c ti'p và doanh nghip và mc

ñJ quan trsng ca )nh hư3ng ca vic qu)n lý doanh nghip. ð6u tư tr%c ti'p nư8c

ngoài liên quan ñ'n giao dBch ñ6u tiên gioa hai th%c thA và sau ñó là giao dBch v5

vn gioa hs và gioa các doanh nghip h,p tác, liên k't hoqc không h,p tác. Trong

ñó, “ nhà ñ6u tư tr%c ti'p” ñư,c hiAu là ngư-i nSm quy5n kiAm soát t+ 10% tr3 lên

vn ca mJt công ty.

Có thA th/y, các khái nim do UN, IMF và OECD ñưa ra ñ5u nh/n mTnh ñ'n

phân chia quy5n kiAm soát công ty và quy5n s3 hou công ty ca nhà ñ6u tư, chi

nhánh hay các công ty h,p tác như th' nào thì ñ%,c gsi là ñ6u tư tr%c ti'p (“direct

investor”) t+ ñó phân bit v8i hình thc ñ6u tư khác hay nó thA hin b)n ch/t ca

FDI nhưng các khái nim này chưa nêu mWc ñích ca kho)n ñ6u tư.

Trong nghiên cu ca Imad A.Moosa (2002), tác gi) cũng sV dWng khái nim

v5 FDI ca IMF(1993) và ca UN(1999). Thêm vào ñó là gi)i thích và làm rõ v5

y'u t kiAm soát(“control”) trong các khái nim ñư,c ngW ý là mc ñJ hay quy5n ra

quy't ñBnh ca các nhà ñ6u tư trong chi'n lư,c phát triAn kinh doanh ca hs[100].

Maitena Duce, Banco de Espana (2003), sV dWng các khái nim ca Quc ti5n t

quc t'(IMF) và tF chc H,p tác và Phát triAn kinh t'(OECD) ñưa ra vào năm 1999

[82].

Khái nim v5 FDI ñư,c ñưa ra trong Giáo trình Kinh t' hsc quc t' ca

NguyZn Như Bình(2004): “ ð6u tư tr%c ti'p nư8c ngoài là hình thc ñ6u tư trong ñó

ngư-i ch ñ6u tư có quy5n kiAm soát ñi v8i hoTt ñJng s)n xu/t kinh doanh cũng

như l,i ích ca mình 3 mJt hãng nư8c ngoài. ð6u tư tr%c ti'p nư8c ngoài do v$y

bao gPm quy5n s3 hou và quy5n kiAm soát kinh doanh 3 nư8c ngoài[4]. Có thA

th/y, khái nim này ñã nêu ñư,c b)n ch/t ca FDI và cũng nh/n mTnh ñ'n “ quy5n

kiAm soát” và “quy5n s3 hou” ca ñPng vn mà nhà ñ6u tư bÖ ra ñA nhQm mWc tiêu

thu v5 l,i ích t+ kho)n ñ6u tư này.