Luận văn thành phần sâu hại cây keo; một số đặc điểm hình thái, sinh học, sinh thái của loài sâu kèn

LÍi cam Æoan

T´i xin cam Æoan rªng, sË li÷u vµ k’t qu¶ nghi™n c¯u trong luÀn v®n

nµy lµ trung th˘c vµ ch−a h“ Æ−Óc sˆ dÙng Æ” b¶o v÷ mÈt h‰c vfi nµo.

T´i xin cam Æoan rªng, m‰i s˘ giÛp ÆÏ cho vi÷c th˘c hi÷n luÀn v®n nµy

Æ· Æ−Óc c¸m ¨n vµ c¸c th´ng tin tr›ch d…n trong luÀn v®n Æ“u Æ· Æ−Óc chÿ r‚

nguÂn gËc.

H‰c vi™n

Ni - ™ Xu©n HÂng

1

BÈ gi¸o dÙc vµ Ƶo t¹o

Tr−Íng ƹi h‰c n´ng nghi÷p I

------------------

Ni™ xu©n hÂng

"Thµnh ph«n s©u h¹i c©y keo; mÈt sË ÆÆc Æi”m

h×nh th¸i, sinh h‰c, sinh th¸i cÒa loµi s©u kÃn

nh· Acanthopsyche sp. (Lepidoptera, Psychidae)

t¹i Ti™n Du vµ Gia B×nh - Bæc Ninhî

LuÀn v®n th¹c s‹ n´ng nghi÷p

Hµ NÈi - 2004

LÍi c¶m ¨n

Trong thÍi gian qua d−Ìi s˘ h−Ìng d…n, chÿ b¶o tÀn t×nh cÒa TS.

ßÆng Thfi Dung t´i Æ· hoµn thµnh tËt Æ“ tµi nghi™n c¯u cÒa m×nh. Qua

Æ©y t´i xin ch©n thµnh c¶m ¨n TS. ßÆng Thfi Dung Æ· cho t´i nh˜ng

kinh nghi÷m qu˝ b¸u trong nghi™n c¯u khoa h‰c.

T´i ch©n thµnh c¶m ¨n Chi cÙc ki”m l©m tÿnh Bæc Ninh vµ ÆÈi

b¶o v÷ rıng huy÷n Ti™n Du, huy÷n Gia B×nh (Bæc Ninh) Æ· cÈng t¸c,

t¹o Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho t´i trong qu¸ tr×nh Æi“u tra, nghi™n c¯u.

Xin c¶m ¨n c¸c b¹n ÆÂng nghi÷p Æ· giÛp ÆÏ t´i hoµn thµnh tËt Æ“

tµi.

Hµ NÈi, ngµy 15/08/2004

H‰c vi™n

Ni - ™ Xu©n HÂng

2

Danh mÙc c¸c b¶ng

Trang

B¶ng 1: Thµnh ph«n c¸c loµi s©u h¹i c©y keo t¹i huy÷n Ti™n Du vµ Gia B×nh

(Bæc Ninh) th¸ng 1 - 6/2004. 19

B¶ng 2: Di‘n bi’n mÀt ÆÈ s©u kÃn nh· Acanthopsyche sp. tr™n c©y keo t¹i

huy÷n Ti™n Du vµ Gia B×nh (Bæc Ninh) 21

B¶ng 3: Di‘n bi’n mÀt ÆÈ s©u kÃn dµi Amatissa snellni tr™n keo l¸ trµm vµ

keo tai t−Óng t¹i Bæc Ninh Æ«u n®m 2004. 24

B¶ng 4: Di‘n bi’n mÀt ÆÈ s©u cuËn l¸ Pandemis sp. tr™n keo l¸ trµm vµ keo

tai t−Óng t¹i Bæc Ninh Æ«u n®m 2004. 26

B¶ng 5: Di‘n bi’n mÀt ÆÈ b‰ x›t dµi Leptocorisa varicornis tr™n keo l¸ trµm

vµ keo tai t−Óng t¹i Bæc Ninh Æ«u n®m 2004. 27

B¶ng 6: K›ch th−Ìc c¨ th” c¸c giai Æo¹n ph¸t tri”n cÒa loµi Acanthopsyche sp. 29

B¶ng 7: ThÍi gian ph¸t tri”n c¸c pha vµ vflng ÆÍi cÒa loµi Acanthopsyche sp. 38

B¶ng 8: T˚ l÷ vÚ ho¸ cÒa loµi Acanthopsyche sp. 39

B¶ng 9: ThÍi gian sËng cÒa tr−Îng thµnh loµi Acanthopsyche sp. 40

B¶ng 10: Nhfip Æi÷u sinh s¶n cÒa loµi Acanthopsyche sp. 41

B¶ng 11: Kh¶ n®ng sinh s¶n cÒa loµi Acanthopsyche sp. 42

B¶ng 12: T˚ l÷ nÎ cÒa tr¯ng loµi Acanthopsyche sp. trong phflng th› nghi÷m 43

B¶ng 13: T˚ l÷ k˝ sinh cÒa loµi Acanthopsyche sp. 44

3

Danh mÙc c¸c h×nh

Trang

H×nh 1: Di‘n bi’n mÀt ÆÈ cÒa loµi s©u kÃn nh· Acanthopsyche sp. tr™n

c©y keo Æ«u n®m 2004 t¹i Ti™n Du vµ Gia B×nh - Bæc Ninh.

22

H×nh 2: Di‘n bi’n mÀt ÆÈ loµi Acanthopsyche sp. Î hai c´ng th¯c trÂng

thu«n vµ trÂng xen c©y keo vÌi b¹ch Ƶn Æ«u n®m 2004 t¹i Ti™n Du

vµ Gia B×nh - Bæc Ninh.

23

H×nh 3: Tr¯ng cÒa loµi Acanthopsyche sp. (Æ· t¸ch ra kh·i b‰c tr¯ng) 30

H×nh 4: S©u non tuÊi 1 loµi Acanthopsyche sp. khi mÌi nÎ 31

H×nh 5: S©u non tuÊi 1 sau nÎ 30 phÛt Æ· t¹o k–n. 32

H×nh 6: S©u non tuÊi 3 loµi Acanthopsyche sp. 33

H×nh 7: S©u non tuÊi 4 loµi Acanthopsyche sp. 33

H×nh 8: S©u non tuÊi 5 loµi Acanthopsyche sp. 34

H×nh 9: Tri÷u tr¯ng g©y h¹i cÒa loµi Acanthopsyche sp. 34

H×nh 10 : NhÈng Æ˘c loµi Acanthopsyche sp. 35

H×nh 11: NhÈng c¸i loµi Acanthopsyche sp. 36

H×nh 12: Tr−Îng thµnh Æ˘c loµi Acanthopsyche sp. 36

H×nh 13: Nhfip Æi÷u sinh s¶n cÒa loµi Acanthopsyche sp. 37

H×nh 14: Tr−Îng thµnh c¸i loµi Acanthopsyche sp. mang tÛi tr¯ng 41

H×nh 15 : Ong c˘ Æen khoang træng Meteorus naragae Sonan 45

H×nh 16: Ong c˘ Æen Cedria paradoxa 45

H×nh 17: K–n loµi Acanthopsyche sp. bfi k˝ sinh vµ k–n th−Íng 46

4

MÎ Æ«u

1. ßÆt v n Æ“

Rıng lµ tµi nguy™n v´ cÔng quan tr‰ng, nguÂn lÓi do rıng Æem l¹i r t

lÌn. Rıng g„p ph«n ƶm b¶o an ninh m´i tr−Íng, c„ t¸c ÆÈng chi phËi Æi“u

chÿnh c¸c nh©n tË m´i tr−Íng kh¸c. Ch›nh v× vÀy b¶o v÷ vµ ph¸t tri”n rıng lµ

nhi÷m vÙ to lÌn mµ ߶ng vµ Nhµ n−Ìc ta Æang quan t©m. Rıng Æ−Óc c u

thµnh bÎi hoµn c¶nh sinh th¸i bao gÂm kh› hÀu, Æ t Æai, qu«n l¹c sinh vÀt

trong Æ„ c„ th˘c vÀt, vi sinh vÀt vµ ÆÈng vÀt. N−Ìc ta nªm trong vµnh Æai kh›

hÀu nhi÷t ÆÌi »m t¹o Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho rıng ph¸t tri”n xanh tËt quanh

n®m. Nh−ng nh˜ng khu rıng nhi÷t ÆÌi nµy cÚng lµ n¨i c− trÛ vµ sinh sËng cÒa

r t nhi“u loµi c´n trÔng. ChÛng lµ mÈt thµnh ph«n r t quan tr‰ng cÒa h÷ sinh

th¸i rıng, vıa tham gia vµo chu tr×nh hoµn thµnh vÀt ch t vıa g„p ph«n gi˜ g×n

th’ c©n bªng sinh th¸i, nh−ng chÛng l¹i r t nh¹y c¶m vÌi s˘ thay ÆÊi cÒa m´i

tr−Íng sËng, chÛng lµ nh˜ng sinh vÀt chÿ thfi cho ch t l−Óng cÒa h÷ sinh th¸i.

Trong nhi“u n®m qua, di÷n t›ch rıng cÒa n−Ìc ta ngµy cµng Æ−Óc mÎ

rÈng vÌi nhi“u lo¹i c©y b¶n Æfia vµ nhÀp nÈi. Giai Æo¹n tı n®m 1955 Æ’n 1975

di÷n t›ch rıng trÂng mÌi chÿ lµ 219.290 ha, nh−ng tı n®m 1986 - 1995 t¯c sau

h¨n 10 n®m di÷n t›ch rıng trÂng Æ· t®ng g p 5 l«n lµ 1.015.449 ha, kÃm theo

Æ„ lµ ÆÈ che phÒ cÒa rıng cÚng t®ng nhanh tı 26% (1994) l™n tÌi 35,8%

(2002). N®m 2000 di÷n t›ch rıng trÂng tr™n c¶ n−Ìc Æ· ƹt tÌi 1.471.394 ha.

Rıng vµ Æ t rıng chi’m mÈt di÷n t›ch lÌn tr™n l·nh thÊ n−Ìc ta . C„ ba vÔng

c„ di÷n t›ch trÂng rıng lÌn h¨n c¶ lµ vÔng T©y Nguy™n, vÔng Bæc Trung BÈ vµ

Duy™n H¶i mi“n Trung. ßa sË trong rıng c„ nh˜ng loµi c©y b¶n Æfia nh− sÎ,

chfl n©u, th´ng ba l¸, trµm, b Ɠ, qu’, t’ch, tr»u, sa mÈc, vËi,Ö. CÔng vÌi

mÈt sË lo¹i c©y nhÀp nÈi nh− b¹ch Ƶn, keo, th´ng Æu´i ng˘a, c‰,Ö.MÈt sË

khu rıng quËc gia Æang Æ−Óc nhµ n−Ìc b¶o v÷ vµ ph¸t tri”n nh− rıng Ba V×

5

(Hµ T©y), rıng C¸t Bµ (H¶i Phflng), rıng CÛc Ph−¨ng (Ninh B×nh), rıng B¹ch

M· (Hu’), rıng C¸t Ti™n (ßÂng Nai) vµ rıng C´n ߶o. Thµnh ph«n loµi cÒa

h÷ th˘c vÀt vµ ÆÈng vÀt trong c¸c khu rıng r t phong phÛ vµ Æa d¹ng. H÷ th˘c

vÀt c„ tÌi 12.000 loµi vµ c„ gi¸ trfi cao v“ l−¨ng th˘c, y h‰c, ch®n nu´i,

c´ng nghi÷p ch’ bi’n gÁ. H÷ ÆÈng vÀt c„ tÌi 539 loµi bao gÂm c¸c loµi thÛ, bfl

s¸t, l−Ïng c−, c¸, ÆÈng vÀt kh´ng x−¨ng sËng vµ r t nhi“u loµi c´n trÔng

kh¸c [2] [17].

V n Æ“ lµ khi c¸c loµi c©y rıng m‰c t˘ nhi™n hÁn giao th× h«u nh− ›t bfi

c´n trÔng t n c´ng g©y h¹i, nh−ng khi c„ t¸c ÆÈng cÒa con ng−Íi, c¸c khu

rıng Æ−Óc trÂng thu«n th× s˘ xu t hi÷n vµ g©y h¹i cÒa c¸c loµi c´n trÔng l¹i trÎ

n™n nguy hi”m. N®m 2000 di÷n t›ch rıng cÒa c¶ n−Ìc lµ 10.915.592 ha trong

Æ„ c„ 1.471.394 ha rıng trÂng th× c„ tı 15.000 - 20.000 ha rıng bfi c¸c trÀn

dfich s©u ph¸ ho¹i. N®m 2000 Æ· x¶y ra trÀn dfich s©u r„m h¹i th´ng Î ba tÿnh

Thanh Ho¸, Ngh÷ An, Hµ T‹nh do loµi s©u r„m th´ng Dendrolimus punctatus

Walker g©y h¹i, dfich x–n t„c Aristobia appoximator h¹i b¹ch Ƶn Î T¯ Gi¸c

Long Xuy™n, dfich s©u kÃn dµi Amatissa snelleni h¹i c©y keo tai t−Óng Πƶo

SuËi Hai (Hµ T©y)Ö [4] [5]. Ph«n lÌn c©y rıng bfi ch’t kh´, kh´ng cho thu

ho¹ch, lµ gi¶m ch t l−Óng rıng, g©y thi÷t h¹i hµng t˚ ÆÂng cho kinh t’ rıng.

Trong c¸c khu rıng Î Vi÷t Nam nh− rıng th´ng, keo, b¹ch Ƶn, b Ɠ,

mÏ t’ch, phi lao th× rıng trÂng keo Æ−Óc trÂng phÊ bi’n tı Nam ra Bæc, bÎi v×

c©y keo lµ loµi c©y ti™n phong trong chi’n l−Óc phÒ xanh Æ t trËng, ÆÂi tr‰c.

ß©y lµ loµi c©y Æa t¸c dÙng, d‘ trÂng, sinh tr−Îng nhanh, th›ch nghi rÈng ngay

Î c¶ Æi“u ki÷n Æ t Æai kh´ h¹n, nghÃo dinh d−Ïng. Tuy nhi™n trong nh˜ng n®m

g«n Æ©y khi rıng Æ−Óc h×nh thµnh vµ mÎ rÈng th× kÃm theo Æ„ lµ t×nh h×nh s©u

h¹i t n c´ng, ph¸ ho¹i cµng trÎ n™n nghi™m tr‰ng h¨n. V× vÀy Æ” d˘ t›nh, d˘

b¸o vµ phflng trı c„ hi÷u qu¶ s©u h¹i rıng n„i chung vµ s©u h¹i c©y keo n„i

ri™ng, hi”u bi’t Æ−Óc ÆÆc Æi”m sinh th¸i h‰c cÒa tıng loµi lµ c„ ˝ ngh‹a v´

cÔng quan tr‰ng.

6