Hoạt động phòng ngừa tội phạm giết người của lực lượng cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ MỸ LINH

HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM GIẾT

NGƢỜI CỦA LỰC LƢỢNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ MỸ LINH

HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM GIẾT

NGƢỜI CỦA LỰC LƢỢNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Hình sự và tố tụng hình sự - Mã số: 60380104

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS.Nguyễn Duy Thuân

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2012

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Toàn bộ nội dung trình bày và các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung

thực do chính tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS.Nguyễn Duy

Thuân. Tôi chịu trách nhiệm hoàn toàn về lời cam đoan này.

Tác giả

Nguyễn Thị Mỹ Linh

CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

ANTT: An ninh trật tự

BLHS: Bộ luật hình sự

BLTTHS: Bộ luật Tố tụng hình sự

CAND: Công an nhân dân

CSND: Cảnh sát nhân dân

QĐND: Quân đội nhân dân

THTP: Tình hình tội phạm

TTXH: Trật tự xã hội

XHCN: Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1 Diễn biến của tội phạm giết ngƣời ở tỉnh Vĩnh Long.

Bảng 2.2 Tuổi của bị can trong các vụ án giết ngƣời ở tỉnh Vĩnh

Long.

Bảng 2.3 Trình độ văn hóa của bị can trong các vụ án giết ngƣời ở

tỉnh Vĩnh Long.

Bảng 2.4 Nghề nghiệp của bị can trong các vụ án giết ngƣời ở tỉnh

Vĩnh Long.

Bảng 2.5 Động cơ, mục đích phạm tội giết ngƣời ở tỉnh Vĩnh Long.

Bảng 2.6 Thời gian gây án giết ngƣời ở tỉnh Vĩnh Long.

Bảng 2.7 Địa điểm gây án giết ngƣời ở tỉnh Vĩnh Long.

Bảng 2.8 Công cụ, vũ khí bọn tội phạm sử dụng giết ngƣời ở tỉnh

Vĩnh Long.

Bảng 2.9 Phƣơng tiện bọn tội phạm sử dụng gây án giết ngƣời ở tỉnh

Vĩnh Long

Bảng 2.10 Tuổi của bị hại và hậu quả trong các vụ án giết ngƣời ở

tỉnh Vĩnh Long

Bảng 2.11 Giới tính và nghề nghiệp của bị hại trong các vụ án giết

ngƣời ở tỉnh Vĩnh Long.

Phụ lục tổng quát.

`

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI

PHẠM GIẾT NGƢỜI CỦA LỰC LƢỢNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN..... 6

1.1. Một số vấn đề lý luận cơ bản về phòng ngừa tội phạm giết ngƣời............6

1.1.1. Một số nhận thức chung về tội phạm giết người......................................6

1.1.2. Vấn đề về phòng ngừa các tội phạm giết người.....................................15

1.2. Tình hình tội phạm giết ngƣời trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long...................19

1.2.1. Tình hình phạm pháp hình sự trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long ...................19

1.2.2. Tình trạng, diễn biến, cơ cấu của tội phạm giết người trên địa bàn tỉnh

Vĩnh Long .........................................................................................................20

1.3. Đặc điểm tội phạm học của tội phạm giết ngƣời trên địa bàn tỉnh Vĩnh

Long......................................................................................................................21

1.3.1. Đặc điểm tội phạm học về nhân thân người thực hiện hành vi phạm tội.....21

1.3.2. Đặc điểm tội phạm học về biểu hiện khách quan của tội phạm giết người

trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long..............................................................................22

1.3.3. Đặc điểm động cơ, mục đích phạm tội...................................................24

1.3.4. Đặc điểm phương thức, thủ đoạn gây án và che giấu tội phạm.............26

1.3.5. Đặc điểm tội phạm học về nhân thân của người bị hại..........................30

1.4. Nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội phạm giết trên địa bàn tỉnh

Vĩnh Long ............................................................................................................31

1.4.1. Đặc điểm tình hình trong nước và tỉnh Vĩnh Long trong giai đoạn hiện

nay ....................................................................................................................32

1.4.2. Nguyên nhân và điều kiện về kinh tế - xã hội.........................................34

1.4.3. Nguyên nhân và điều kiện xét dưới góc độ tâm lý – xã hội....................38

1.4.4. Nguyên nhân và điều kiện về chính trị tư tưởng – văn hóa – giáo dục..39

1.4.5. Nguyên nhân và điều kiện về tổ chức quản lý nhà nước ........................40

Chƣơng 2.THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM

GIẾT NGƢỜI CỦA LỰC LƢỢNG CẢNH SÁT NHÂN DÂN TRÊN ĐỊA

BÀN TỈNH VĨNH LONG............................................................................. 42

2.1. Vị trí, vai trò của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trong đấu tranh, phòng

chống tội phạm....................................................................................................42

2.1.1. Vai trò của lực lượng CSND với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước

trong đấu tranh phòng chống tội phạm............................................................42

2.1.2. Vai trò của lực lượng CSND với tư cách là cơ quan tiến hành hoạt động

điều tra vụ án giết người ..................................................................................44

2.2. Phân công trách nhiệm và phối hợp lực lƣợng trong công tác phòng

ngừa tội phạm giết ngƣời của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh

Vĩnh Long ............................................................................................................46

2.2.1. Phân công trách nhiệm...........................................................................46

2.2.2. Quan hệ phối hợp lực lượng...................................................................47

2.3. Thực trạng tiến hành các biện pháp phòng ngừa tội phạm giết ngƣời của

lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long .................................52

2.3.1. Thực trạng tiến hành các biện pháp phòng ngừa chung........................52

2.3.2. Thực trạng tiến hành các biện pháp phòng ngừa nghiệp vụ..................58

Chƣơng 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG PHÒNG

NGỪA TỘI PHẠM GIẾT NGƢỜI CỦA LỰC LƢỢNG CẢNH SÁT

NHÂN DÂN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG.................................. 65

3.1. Dự báo tình hình tội phạm giết ngƣời trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long trong

thời gian tới..........................................................................................................65

3.1.1. Cơ sở dự báo ..........................................................................................65

3.1.2. Nội dung dự báo .....................................................................................65

3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa tội phạm giết

ngƣời của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long..........68

3.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả các biện pháp phòng ngừa chung .68

3.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả các biện pháp phòng ngừa nghiệp

vụ ......................................................................................................................75

3.3. Kiến nghị.......................................................................................................80

KẾT LUẬN.................................................................................................... 82

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong thời kỳ đất nƣớc đổi mới và hội nhập quốc tế, lực lƣợng Cảnh sát nhân

dân luôn chủ động đổi mới toàn diện các mặt công tác, nâng cao năng lực phát hiện,

dự báo, nắm chắc tình hình, đấu tranh ngăn chặn các loại tội phạm, giữ vững ổn

định chính trị và trật tự an toàn xã hội. Tuy nhiên, tình hình tội phạm vẫn còn diễn

biến phức tạp do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân là cấp ủy đảng, chính

quyền ở một số nơi chƣa thực sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nên chƣa huy động

đƣợc sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị trong công tác phòng, chống tội

phạm; lực lƣợng trực tiếp chống tội phạm ở nhiều nơi còn yếu; công tác quản lý xã

hội, công tác tuyên truyền, giáo dục về pháp luật, về đạo đức, lối sống và vận động

nhân dân tham gia phòng, chống tội phạm còn nhiều hạn chế. Hiệu quả phòng ngừa

tội phạm do nguyên nhân xã hội còn thấp; tỉ lệ điều tra, khám phá một số loại tội

phạm chƣa cao …

Trong những năm qua tình hình tội phạm giết ngƣời có xu hƣớng tăng, trong

đó tội phạm giết ngƣời do nguyên nhân xã hội tăng đột biến. Đáng chú ý là tình

trạng những ngƣời thân thích, ruột thịt trong gia đình, họ hàng chém giết lẫn nhau

xảy ra nhiều mà nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ mâu thuẫn trong sinh hoạt, tình

ái, do tranh chấp đất đai, làm ăn kinh tế, nợ nần cờ bạc hoặc do những nguyên nhân

nhỏ nhặt khác …

Giết ngƣời là một trong những tội phạm đặc biệt nguy hiểm, nó không những

tƣớc đoạt tính mạng của con ngƣời mà còn ảnh hƣởng nặng nề đến dƣ luận xã hội,

nếu không điều tra, xử lý đƣợc gây tâm lí hoang mang, lo sợ cho quần chúng nhân

dân. Trong những năm gần đây tình hình tội phạm giết ngƣời trên địa bàn tỉnh

Vĩnh Long diễn biến phức tạp. “Từ năm 2007 đến năm 2011, trên địa bàn tỉnh

Vĩnh Long xảy ra 120 vụ, hậu quả là làm chết 97 ngƣời và bị thƣơng 35 ngƣời

(Trung bình mỗi năm xảy ra khoảng 24 vụ, làm chết 19 ngƣời và bị thƣơng 07

ngƣời)”

1

.

“Năm 2011, trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long xảy ra 345 vụ phạm tội xâm phạm

trật tự xã hội; trong đó tội phạm giết ngƣời xảy ra 31 vụ, làm chết 26 ngƣời, bị

1 Văn phòng cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long (2011), Báo cáo tổng kết từ năm 2007 đến

năm 2011, Vĩnh Long.

2

thƣơng 12 ngƣời (so với số vụ phạm tội xâm phạm trật tự xã hội, vụ án giết ngƣời

chiếm tỉ lệ 8,98%)”

2

.

Trƣớc tình hình, diễn biến tội phạm xảy ra khá phức tạp, để giữ gìn trật tự

an toàn xã hội cũng nhƣ bảo đảm sự an toàn về tính mạng, sức khỏe cho nhân

dân, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 48/NQ/TW ngày 14/8/2005 về chiến lƣợc và

hoàn thiện pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hƣớng đến năm 2020. Do

vậy, tìm ra giải pháp chiến lƣợc để đấu tranh phòng chống tội phạm trên phạm vi

cả nƣớc cũng nhƣ ở địa phƣơng là vô cùng cần thiết.

Công tác đấu tranh phòng chống tội phạm giết ngƣời trên địa bàn tỉnh Vĩnh

Long trong thời gian qua đã đạt đƣợc những kết quả nhất định. Nhiều vụ án giết

ngƣời đã đƣợc phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh, đảm bảo đƣợc sự giáo dục,

răn đe của pháp luật. Tuy nhiên, công tác đấu tranh phòng chống tội phạm giết

ngƣời trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long trong những năm gần đây vẫn còn nhiều hạn chế.

Nhiều vụ án giết ngƣời xảy ra nhƣng việc xử lý của cơ quan bảo vệ pháp luật chƣa

thực sự nghiêm minh. Nhiều vụ án gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng vẫn tiếp tục

xảy ra, gây nên sự bất bình, phẫn nộ trong quần chúng nhân dân trên địa bàn tỉnh,

quần chúng nhân dân phần nào mất niềm tin vào sự công minh của pháp luật. Chính

vì lý do đó, tác giả nhận thấy việc phòng ngừa tội phạm giết ngƣời của lực lƣợng

Cảnh sát nhân dân sẽ đạt hiệu quả hơn nếu có sự kết hợp của biện pháp phòng ngừa

chung và biện pháp phòng ngừa nghiệp vụ.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Hoạt động phòng ngừa

tội phạm giết ngƣời của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh

Long” làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Bàn về vấn đề các tội phạm giết ngƣời thì có nhiều bài viết đăng trên các tạp

chí chuyên ngành (Tòa án, Viện kiểm sát, ...) và các tài liệu tham khảo nhƣ các

Giáo trình Luật Hình sự của Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, Bình luận khoa học Bộ

Luật hình sự của Ths.Đinh Văn Quế, đồng tác giả của TS. Phùng Thế Vắc, TS.Trần

Văn Luyện, Luật sƣ – Ths.Phạm Thanh Bình, TS.Nguyễn Đức Mai, GS.TS.Nguyễn

Ngọc Hòa, GS.TS.Nguyễn Xuân Yêm, PGS.TS.Phạm Hồng Cử, ... đã nêu những

nội dung cơ bản về các tội phạm giết ngƣời.

2 Văn phòng cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long (2011), Báo cáo tổng kết năm 2011, Vĩnh

Long.

3

Trong nghiên cứu chuyên sâu về các tội phạm giết ngƣời ở bậc thạc sĩ có các

luận văn và những nội dung đã đƣợc giải quyết trong các công trình nghiên cứu đó:

- Luận văn “Giết ngƣời theo Điều 93 BLHS và thực tiễn xét xử tại Thành phố

Hồ Chí Minh” của Trần Thị Hồng Việt. Công trình này nghiên cứu dƣới góc độ

Luật Hình sự và tố tụng hình sự và đã giải quyết đƣợc các vấn đề nhƣ: đƣa ra những

nhận thức chung về tội giết ngƣời trong Luật Hình sự Việt Nam, từ thực tiễn xét xử

các vụ án giết ngƣời tại Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã đƣa ra một số

giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử các vụ án giết ngƣời.

- Luận văn “Đấu tranh phòng chống các tội phạm giết ngƣời trong giai đoạn

hiện nay tại tỉnh Long An” của Lê Kim Dung. Công trình này nghiên cứu dƣới góc

độ Tội phạm học và đã giải quyết đƣợc các vấn đề nhƣ sau: trình bày tội giết ngƣời

trong BLHS 1999 và tình hình tội phạm giết ngƣời trong những năm gần đây tại

Long An, từ những nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm giết ngƣời đã

đƣa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống tội phạm giết ngƣời

tại Long An.

- Luận văn “Đấu tranh phòng chống tội giết ngƣời theo Điều 93 BLHS tại

Thành phố Hồ Chí Minh” của Nguyễn Hoàng Tuấn. Công trình này nghiên cứu

dƣới góc độ Tội phạm học và đã giải quyết đƣợc các vấn đề nhƣ sau: nêu đƣợc

tội giết ngƣời theo Điều 93 BLHS 1999 và tình hình đặc điểm có liên quan đến

tội giết ngƣời tại Thành phố Hồ Chí Minh, từ những nguyên nhân, điều kiện của

tội phạm giết ngƣời và thực trạng công tác đấu tranh phòng chống tội phạm giết

ngƣời tại Thành phố Hồ Chí Minh để từ đó đƣa ra dự báo tình hình tội phạm giết

ngƣời và những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống tội

phạm giết ngƣời tại Thành phố Hồ Chí Minh.

- Luận văn “Đấu tranh phòng, chống tội giết ngƣời trên địa bàn tỉnh Bình

Dƣơng” của Trần Thị Cẩm Tú. Công trình này nghiên cứu dƣới góc độ Tội phạm

học và đã giải quyết đƣợc các vấn đề nhƣ sau: nêu đƣợc tình hình tội phạm giết

ngƣời trên địa bàn tỉnh Bình Dƣơng, từ những nguyên nhân và điều kiện của tình

hình tội phạm giết ngƣời trên địa bàn tỉnh Bình Dƣơng để từ đó đƣa ra những thực

trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống tội phạm giết ngƣời

trên địa bàn tỉnh Bình Dƣơng.

Tuy nhiên, nghiên cứu sâu về họat động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời của

lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long thì chƣa có công trình

nghiên cứu nào thực hiện.

4

3. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở làm rõ thực trạng về hoạt động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời

của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long, luận văn đƣa ra các

giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả họat động phòng ngừa tội phạm giết

ngƣời của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long.

4. Đối tƣợng nghiên cứu

Đề tài đƣợc nghiên cứu dƣới góc độ tội phạm học về hoạt động phòng ngừa

tội phạm giết ngƣời của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long.

5. Phạm vi nghiên cứu

- Nội dung: luận văn nghiên cứu hoạt động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời

của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân.

- Không gian: luận văn khảo sát hoạt động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời

của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long.

- Thời gian: luận văn khảo sát hoạt động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời của

lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long từ năm 2007 đến năm

2011.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Đề tài đƣợc nghiên cứu trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác -

Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đƣờng lối, chủ trƣơng chính sách của

Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về phòng ngừa,

đấu tranh chống tội phạm.

Quá trình nghiên cứu kết hợp sử dụng một số phƣơng pháp nhƣ: phân tích,

tổng hợp, so sánh, thống kê, ... trong quá trình nghiên cứu các phƣơng pháp này

đƣợc vận dụng một cách linh hoạt và đan xen lẫn nhau nhằm làm sáng tỏ vấn đề

đƣợc đƣa ra.

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

Trong phạm vi của mình, đề tài là một công trình nghiên cứu vừa có ý nghĩa

về mặt lý luận, vừa có ý nghĩa về mặt thực tiễn đối với cuộc đấu tranh phòng, chống

tội phạm giết ngƣời của lực lƣợng Cảnh sát nhân dân nói chung và ở tỉnh Vĩnh

Long nói riêng.

- Về mặt lý luận: đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác

đào tạo và nghiên cứu về tội phạm học.

- Về mặt thực tiễn: Các giải pháp nêu trong luận văn sẽ góp phần nâng cao

hiệu quả trong công tác đấu tranh, phòng ngừa tội phạm giết ngƣời.

5

7. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội

dung luận văn đƣợc bố cục thành 3 chƣơng:

Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về hoạt động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời của lực

lƣợng Cảnh sát nhân dân

Chƣơng 2. Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời của lực

lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long

Chƣơng 3. Giải pháp nâng cao hoạt động phòng ngừa tội phạm giết ngƣời của

lực lƣợng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long