Hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

******************

PHẠM THỊ DUYÊN

HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỦA TÒA

ÁN NHÂN DÂN TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 201

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

******************

PHẠM THỊ DUYÊN

HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM

CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Hình sự

Mã số: 60.38.40

Người hướng dẫn khoa học:

TS.VÕ THỊ KIM OANH

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2011

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là Phạm Thị Duyên, ngày sinh 28/11/1971 là học viên lớp Cao học

Luật khóa 13, Trường Đại Học Luật TP.HCM.

Tôi được Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh phân công thực

hiện luận văn thạc sỹ Luật học với đề tài “Hoạt động phòng ngừa tội phạm

của Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh”

Nay tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi cùng giáo viên

hướng dẫn. Tôi sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm về mọi thắc mắc khiếu nại sau

này.

DANH MỤC BẢNG

Bảng Tên Bảng

1

Tình hình xeùt xöû vuï aùn hình söï cuûa ngaønh Toøa aùn nhaân daân

Thaønh phoá Hoà Chí Minh töø naêm 2006 – 2010.

2

Tình hình xeùt xöû vuï aùn veà trật tự xã hội cuûa ngaønh Toøa aùn

nhaân daân thaønh phoá Hoà Chí Minh töø naêm 2006 – 2010.

3

Tình hình xeùt söû löu ñoäng vuï aùn hình söï cuûa ngaønh Toøa aùn

Thaønh phoá Hoà Chí Minh töø naêm 2006 – 2010

4

Tình hình coâng taùc thi haønh aùn hình söï cuûa ngaønh Toøa aùn

nhaân daân Thaønh phoá Hoà Chí Minh töø naêm 2006 – 2010

5

Tình hình giaûi quyeát caùc loaïi aùn daân söï, hoân nhaân vaø gia

ñình, kinh doanh – thöông maïi, lao ñoäng vaø haønh chính cuûa

ngaønh Toøa aùn nhaân daân Thaønh phoá Hoà Chí Minh töø naêm

2006 – 2010

6

Tình hình bieân cheá löïc löôïng Thaåm phaùn của Toøa aùn nhaân

daân Thaønh phoá Hoà Chí Minh từ năm 2006 - 2010

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM VÀ HOẠT

ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN............................ 7

1.1 Khái niệm, nội dung và ý nghĩa của phòng ngừa tội phạm ........................7

1.1.1 Khái niệm, biện pháp về phòng ngừa tội phạm........................................................ 7

1.1.2 Nội dung hoạt động phòng ngừa tội phạm..............................................................15

1.1.3 Ý nghĩa của hoạt động phòng ngừa tội phạm.........................................................19

1.2 Tòa án nhân dân trong hoạt động phòng ngừa tội phạm .........................21

1.2.1 Vai trò của Tòa án nhân dân trong hoạt động phòng ngừa tội phạm.............21

1.2.2 Chức năng, nhiệm vụ của Tòa án nhân dân trong hoạt động phòng ngừa

tội phạm ............................................................................................................24

Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỦA

TÒA ÁN NHÂN DÂN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH...............................30

2.1 Đặc điểm cơ cấu tổ chức, biên chế của Tòa án nhân dân trên địa bàn

Thành phố Hồ Chí Minh....................................................................................30

2.1.1 Đặc điểm cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố

Hồ Chí Minh......................................................................................................................................30

2.1.2 Cán bộ biên chế của Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh...32

2.2 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên

địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong hoạt động xét xử ..............................34

2.2.1 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên địa bàn

Thành phố Hồ Chí Minh trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự..................................34

2.2.2 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên địa

bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong xét xử các vụ án phi hình sự..........................41

2.2.3 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên địa bàn

Thành phố Hồ Chí Minh thông qua hoạt động xét xử phúc thẩm, thủ tục giám đốc

thẩm và thủ tục tái thẩm.....................................................................................................42

2.2.4 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên địa bàn

Thành phố Hồ Chí Minh thông qua giải quyết các vụ án quá thời hạn luật định......44

2.3 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên

địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong hoạt động thi hành án hình sự .......45

2.4 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên

địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thông qua các hoạt động khác..................49

2.4.1 Thông qua công tác thống kê báo cáo.....................................................................49

2.4.2 Tham mưu cho các cấp ủy Đảng, chính quyền.......................................................53

2.4.3 Thông qua hoạt động tuyên truyền, vận động, hướng dẫn, giải thích pháp luật.55

2.5 Thành công và hạn chế trong hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa

án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh........................................56

2.5.1 Những thành công đã đạt được trong hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa

án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................56

2.5.2 Những hạn chế trong hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên

địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.......................................................................................58

2.5.3 Nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa

án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................59

Chương 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG PHÒNG

NGỪA TỘI PHẠM CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH

PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................................................62

3.1 Dự báo tình hình tội phạm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong

thời gian tới..........................................................................................................62

3.1.1 Cơ sở của dự báo tình hình tội phạm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong

thời gian tới ..........................................................................................................................62

3.1.2 Nội dung của dự báo tình hình tội phạm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

trong những năm tới............................................................................................................64

3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa tình hình tội phạm của Tòa án

nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh...................................................................66

3.2.1 Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của ngành Tòa án nhân dân Thành

phố Hồ Chí Minh đối với công tác cán bộ nhằm đáp ứng yêu cầu hoạt động phòng

ngừa tội phạm .....................................................................................................................66

3.2.2 Tiếp tục nâng cao chất lượng công tác xét xử góp phần phòng ngừa tội phạm..68

3.2.3 Nâng cao vai trò tham mưu và tuyên truyền, hướng dẫn pháp luật về phòng ngừa

tội phạm cho hệ thống chính trị và xã hội.........................................................................70

3.2.4 Nâng cao chất lượng công tác thi hành án, coi đây là một nội dung quan

trọng trong hoạt động phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân .......................72

3.2.5 Xây dựng cơ chế phối hợp giữa Tòa án nhân dân với các cơ quan bảo vệ pháp

luật trong tổ chức hoạt động phòng ngừa tội phạm.........................................................74

3.3 Kiến nghị nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa tội phạm................76

3.3.1 Kiến nghị về chuyên môn ..........................................................................................76

3.3.2 Kiến nghị về biên chế, tổ chức, bộ máy của Tòa án nhân dân..............................78

3.3.3 Kiến nghị về chế độ lương thưởng và cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt

động của Tòa án nhân dân.................................................................................................79

KẾT LUẬN..............................................................................................................81

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của luận văn

Thành phố Hồ Chí Minh là nơi hoạt động kinh tế năng động nhất, đi

đầu trong cả nước về tốc độ tăng trưởng kinh tế. Phát triển kinh tế với tốc độ

tăng trưởng cao đã tạo ra mức đóng góp GDP lớn cho cả nước. Điều này

được thể hiện với tỷ trọng đóng góp GDP của thành phố chiếm 1/3 GDP của

cả nước. Có thể nói Thành phố là hạt nhân trong vùng Kinh tế trọng điểm

phía Nam và trung tâm đối với vùng Nam Bộ. Với mức đóng góp GDP là

66,1% trong vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam và đạt mức 30% trong tổng

GDP của cả khu vực Nam Bộ1

. Như vậy, từ khi đất nước tiến hành phát triển

kinh tế theo nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cho tới nay,

Thành phố Hồ Chí Minh vẫn luôn là một trung tâm kinh tế, văn hoá, xã hội

lớn của cả nước. Song bên cạnh những ảnh hưởng tích cực của nền của nền

kinh tế thị trường, thì cũng còn nhiều tiêu cực, đặc biệt là tình hình tội

phạm. Vì tội phạm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều diễn biến

phức tạp về tính chất, mức độ và thủ đoạn phạm tội của đối tượng gây án

ngày càng tinh vi, xảo quyệt nên đã gây nhiều khó khăn trong công tác điều

tra xử lý tội phạm, làm ảnh hưởng không nhỏ đến trật tự an toàn xã hội tại

địa bàn.

Để thực hiện tốt phong trào đấu tranh phòng chống tội phạm trong thời

kỳ đổi mới hiện nay, Thành phố Hồ Chí Minh xác định, phòng ngừa tội phạm

được coi là một bộ phận quan trọng nhất, là nhiệm vụ chung của toàn Đảng,

toàn quân, toàn dân, cũng như của tất cả các cơ quan, tổ chức và các cơ quan

bảo vệ pháp luật trong đó có ngành Tòa án nhân dân. Ngành Tòa án nhân dân

Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những chủ thể chính của hoạt động

phòng ngừa tội phạm trên địa bàn Thành phố nhằm góp phần hiện thực hoá

những văn kiện của Đảng và chương trình hành động của chính phủ.

1

Xem: Trương Mạnh Hoài (2009), Thành phố Hồ Chí Minh – Trung tâm kinh tế của cả nước,

www.sggp.org.vn.

2

Trong thời gian qua, Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã có

những biện pháp tích cực đấu tranh phòng chống tội phạm xử lý nghiêm minh,

kịp thời các loại tội phạm về hình sự, đặc biệt các loại tội phạm an ninh quốc gia,

tội phạm tham nhũng và các tội phạm có tổ chức. Bảo vệ trật tự kỷ cương, bảo

đảm và tôn trọng quyền dân chủ, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và

công dân. Bên cạnh đó thì ngành Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh cũng

đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật thông qua việc giải

quyết các loại án khác như án Dân sự, Hôn nhân gia đình, Kinh doanh thương

mại, Lao động, Hành chính,… nhằm nâng cao trình độ nhận thức pháp luật, ý

thức sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật cho mọi người dân, thể hiện

vai trò tích cực của một chủ thể chính trong hoạt động phòng ngừa tội phạm trên

địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh .

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy hoạt động phòng ngừa tội phạm của ngành Tòa

án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh còn bộc lộ nhiều thiếu sót như: thiếu cơ chế

phối hợp đồng bộ giữa các cấp các ngành trong và ngoài địa bàn thành phố; một số

cán bộ còn hạn chế về trình độ chuyên môn nghiệp vụ chưa đáp ứng được nhu cầu

công tác thực tế hiện nay. Vì vậy việc nghiên cứu làm rõ thực trạng hoạt động

phòng ngừa tội phạm của Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh và

tìm ra nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động phòng ngừa tội phạm, qua

đó đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác phòng ngừa tội

phạm của ngành Tòa án nhân dân trong thời gian tới là một yêu cầu cần thiết, có ý

nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn.

Do vậy, tôi quyết định chọn nghiên cứu đề tài: “Hoạt động phòng ngừa

tội phạm của Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” làm

luận văn Thạc sĩ Luật học của mình với mong muốn đóng góp một phần vào quá

trình phòng ngừa tội phạm của ngành Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh.

2. Tình hình nghiên cứu của luận văn

Việc nghiên cứu về hoạt động phòng ngừa tội phạm hiện đã được nhiều

công trình nghiên cứu. Tuy nhiên, trong các công trình này chưa có công trình

3

nào nghiên cứu chuyên biệt và có hệ thống về hoạt động phòng ngừa tội phạm

của Tòa án nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh mà chủ yếu các công

trình nghiên cứu về hoạt động phòng ngừa tội phạm của các chủ thể nói chung

trong xã hội, về vai trò của hệ thống chính trị hoặc của ngành Công an trong hoạt

động phòng ngừa tội phạm. Nhưng đó là nguồn tham khảo đáng quý trong quá

trình nghiên cứu của tác giả:

– Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Nguyễn Mạnh Kháng thuộc

Viện nghiên cứu Nhà nước và pháp luật được thực hiện năm 1999: Phòng ngừa

tội phạm. Nội dung đề tài nghiên cứu tổng quan về hoạt động phòng ngừa tội

phạm của tất cả các chủ thể trong hệ thống bộ máy chính trị, vì vậy vai trò của

từng chủ thể cũng được nhìn nhận một cách chung nhất. Khi đề cập đến vai trò

của ngành Tòa án để tài khẳng định Tòa án là một trong các cơ quan bảo vệ pháp

luật, như lại không đi sâu, nghiên cứu cụ thể những hoạt động của Tòa án trong

phòng ngừa tội phạm.

– Tác phẩm: Tội phạm học hiện đại và phòng ngừa tội phạm của Nguyễn

Xuân Yêm được Nhà xuất bản Công an Nhân dân ấn hành năm 2001. Đây là một

công trình nghiên cứu công phu và có giá trị, được trình bày theo cụ thể về hoạt

động phòng ngừa tội phạm. Công trình đã phân tích những lý luận cơ bản về tội

phạm học và những nội dung cụ thể của tội phạm học như: Tình hình tội phạm,

nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội phạm; nhân thân người phạm tội; biện

pháp phòng ngừa tội phạm; tội phạm ẩn… và phương pháp phòng ngừa tội phạm

như: tội phạm kinh tế, tội phạm ma túy, tội phạm về trật tự xã hội… Tuy nhiên công

trình không đề cập chuyên sâu tới vai trò phòng ngừa tội phạm của ngành Tòa án.

– Luận văn Thạc sĩ Luật học của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí

Minh: Vai trò của các quy định phần chung Bộ luật hình sự trong phòng ngừa

tội phạm được tác giả Nguyễn Thị Ánh Hồng thực hiện năm 2003. Nội dung

luận văn trình bày một số vấn đề lý luận chung về vai trò phòng ngừa tội phạm

của bộ luật hình sự. Trong đó có đề cập đến Tòa án, tuy nhiên chỉ với vai trò là

chủ thể trong thực hiện quy định của Bộ luật hình sự.