hạch toán tiêu thụ thành phẩm và xác định kết quả tiêu thụ trong doanh nghiệp sản xuất

PhÇn 1: Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n tiªu thô

thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong

doanh nghiÖp s¶n xuÊt.

I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tiªu thô thµnh phÈm :

1.Tiªu thô thµnh phÈm vµ ý nghÜa cña viÖc h¹ch to¸n tiªu thô thµnh

phÈmtrong doanh nghiÖp s¶n xuÊt.

1.1. Kh¸i niÖm tiªu thô thµnh phÈm

Thµnh phÈm lµ s¶n phÈm ®· tr¶i qua giai ®o¹n chÕ biÕn cuèi cïng cña quy tr×nh

c«ng nghÖ, do doanh nghiÖp thùc hiÖn hoÆc thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕnvµ ®· ®îc

kiÓm nghiÖm ®ñ tiªu chuÈn kü thuËt quy ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c lo¹i

s¶n phÈm mét mÆt lµ nh»m môc ®Ých kinh doanh, mÆt kh¸c lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu

cña x· héi. S¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra cã thÓ lµ thµnh phÈm, lao

vô, dÞch vô .... Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, thµnh phÈm thêng chiÕm tû träng

lín chñ yÕu trong tæng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp.

B¸n thµnh phÈm lµ nh÷ng thµnh phÈm cha hoµn thµnh c«ng ®o¹n cuèi cïng cña

quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®îc nhËp kho hay chuyÓn giao ®Ó tiÕp tôc chÕ biÕn

hoÆc cã thÓ b¸n ra bªn ngoµi.

Nh vËy, gi÷a thµnh phÈm vµ b¸n thµnh phÈm cã sù kh¸c nhau vÒ ph¹m vi vµ giíi

h¹n x¸c ®Þnh. VÒ mét ph¬ng diÖn nµo ®ã th× s¶n phÈm cã ph¹m vi réng h¬n thµnh

phÈm v× khi nãi ®Õn s¶n phÈm cã thÓ gåm c¶ thµnh phÈm vµ b¸n thµnh phÈm. ViÖc

ph©n ®Þnh thµnh phÈm vµ b¸n thµnh phÈm chØ cã ý nghÜa trong ph¹m vi doanh

nghiÖp vµ viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n thµnh phÈm cßn lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ quy m«

tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý cña doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh cung øng s¶n phÈm

cña doanh nghiÖp trong toµn bé nÒn kinh tÕ, qua ®ã cã thÓ ph©n tÝch ®îc t×nh h×nh

tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, quan hÖ néi bé trong doanh nghiÖp hay nh÷ng ®èi t￾îng bªn ngoµi cã liªn quan.

Tiªu thô thµnh phÈm lµ giai ®o¹n tiÕp theo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó thùc hiÖn

gi¸ trÞ s¶n phÈm, hµng hãa, lao vô, dÞch vô, doanh nghiÖp ph¶i chuyÓn giao s¶n

phÈm, hµng ho¸ hoÆc cung cÊp lao vô, dÞch vô cho kh¸ch hµng, ®îc kh¸ch hµng tr¶

tiÒn hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n, qu¸ tr×nh nµy ®îc gäi lµ qu¸ tr×nh tiªu thô. Hay

nãi c¸ch kh¸c, tiªu thô s¶n phÈm lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông

cña s¶n phÈm, hµng ho¸ th«ng qua quan hÖ trao ®æi. Qua tiªu thô, s¶n phÈm

chuyÓn tõ h×nh th¸i hiÖn vËt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ vµ kÕt thóc mét vßng lu©n

chuyÓn vèn. S¶n phÈm ®îc tiªu thô t¹o ra doanh thu, tõ ®ã doanh nghiÖp míi cã

vèn ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng, t¨ng nhanh vßng quay cña vèn, n©ng cao hiÖu qu¶ sö

dông vèn ®ång thêi gãp phÇn tháa m·n nhu cÇu x· héi.

ViÖc tiªu thô thµnh phÈm thÓ hiÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh

nghiÖp, thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng. Sau qu¸ tr×nh tiªu thô,

doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng thu håi ®îc c¸c chi phÝ ®· trang tr¶i trong qu¸ tr×nh

s¶n xuÊt s¶n phÈm mµ cßn thùc hiÖn ®îc gi¸ trÞ lao ®éng thÆng d. §©y lµ nguån

quan träng gióp cho doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc ®ång

thêi më réng qui m« s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn.

Tiªu thô thµnh phÈm mang l¹i thu nhËp cho doanh nghiÖp bªn c¹nh ®ã tho¶ m·n

1

nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. Mét doanh nghiÖp cã hÖ thèng kªnh ph©n phèi s¶n

phÈm m¹nh víi c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tiªu thô sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh

nghiÖp t×m ®îc chç ®øng trªn thÞ trêng.

XÐt trªn gãc ®é kinh tÕ, tiªu thô thµnh phÈm lµ viÖc chuyÓn giao quyÒn së h÷u

vÒ s¶n phÈm vµ nhËn mét gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng. Theo ®ã, qu¸ tr×nh tiªu thô gåm 2 giai

®o¹n:

- Giai ®o¹n 1: Bªn b¸n c¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký ®Ó xuÊt giao

thµnh phÈm cho bªn mua. Giai ®o¹n nµy ph¶n ¸nh mét mÆt qu¸ tr×nh vËn ®éng cña

s¶n phÈm, hµng ho¸.

- Giai ®o¹n 2: Bªn mua kiÓm nhËn hµng vµ thanh to¸n hoÆc cam kÕt

chÊp nhËn thanh to¸n. Lóc nµy, qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm®îc hoµn thµnh, bªn

b¸n cã thu nhËp ®Ó bï ®¾p chi phÝ vµ h×nh thµnh kÕt qu¶ tiªu thô.

1.2. NhiÖm vô cña kÕ to¸n h¹ch to¸n tiªu thô thµnh phÈm:

§èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, ho¹t ®éng tiªu thô gãp phÇn khuyÕn

khÝch tiªu dïng, híng dÉn s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Ó ®¹t ®îc sù thÝch øng tèi u gi÷a

cung vµ cÇu thÞ trêng, gi÷a hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ trong lu th«ng, gi÷a nhu cÇu vµ kh¶

n¨ng thanh to¸n còng nh viÖc ph¸t triÓn c©n ®èi c¸c ngµnh nghÒ, c¸c khu vùc cña

nÒn kinh tÕ.Trong ®ã, nh÷ng s¶n phÈm, hµng hãa xuÊt kho ®Ó tiªu thô ®· ®îc

thanh to¸n hay chÊp nhËn thanh to¸n gäi lµ s¶n lîng hµng ho¸ thùc hiÖn. S¶n lîng

nµy cao hay thÊp ®Òu ¶nh hëng ®Õn sù sèng cßn cña doanh nghiÖp. V× vËy, yªu cÇu

qu¶n lý ®Æt ra ®èi víi h¹ch to¸n tiªu thô thµnh phÈm lµ:

- Ph¶i ph¶n ¸nh kÞp thêi chÝnh x¸c t×nh h×nh nhËp kho, xuÊt kho thµnh

phÈm, gi¸ b¸n ®în vÞ thµnh phÈm, ph¬ng thøc vµ thêi h¹n thanh to¸n.

- TÝnh to¸n chÝnh x¸c c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô thµnh

phÈm

2. C¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tiªu thô thµnh phÈm

 Doanh thu b¸n hµng:

Theo chuÈn mùc kÕ to¸n vÒ doanh thu (IAS18) quy ®Þnh viÖc h¹ch to¸n doanh

thu cã ®îc tõ: b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô, sö dông c¸c tµi s¶n kh¸c cña doanh

nghiÖp mang l¹i l·i, tiÒn thuª vµ cæ tøc. Doanh thu lµ luång thu gép c¸c lîi Ých

kinh tÕ: trong kú, ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng th«ng thêng, do t¨ng vèn chø

kh«ng ph¶i phÇn ®ãng gãp cña nh÷ng ngêi gãp cæ phÇn. Doanh thu lo¹i trõ nh÷ng

kho¶n thu thay cho bªn thø ba vÝ dô nh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng

VÒ c«ng t¸c h¹ch to¸n, doanh thu ph¶i ®îc tÝnh to¸n theo gi¸ trÞ thùc tÕ cña kho¶n

hoµn tr¶ nhËn ®îc.

Doanh thu b¸n hµng ®îc c«ng nhËn khi:

- Rñi ro vµ lîi Ých quan träng cña viÖc së h÷u hµng ho¸ ®îc chuyÓn

sang cho ngêi mua

- Doanh nghiÖp kh«ng tiÕp tôc tham gia quyÒn qu¶n lý së h÷u còng

kh«ng gi¸m s¸t hiÖu qu¶ cña hµng b¸n ra.

- Sè doanh thu cã thÓ tÝnh to¸n mét c¸ch ch¾c ch¾n

- Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng lµ sÏ thu ®îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch

- Chi phÝ giao dÞch cã thÓ tÝnh to¸n mét c¸ch ch¾c ch¾n

2

Dùa trªn c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ®· ®îc ban hµnh, Bé Tµi chÝnh ®·

ban hµnh QuyÕt ®Þnh 149/2001/Q§-BTC ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2001 c«ng bè

chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam trong ®ã chuÈn mùc sè 14 vÒ Doanh thu vµ thu nhËp

®· quy ®Þnh:

Doanh thu lµ tæng gi¸ trÞ c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp thu ®îc trong kú kÕ

to¸n, ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh th«ng thêng cña doanh

nghiÖp gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u. Doanh thu chØ bao gåm tæng gi¸ trÞ cña

c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp ®· thu ®îc hoÆc sÏ thu ®îc. C¸c kho¶n thu hé bªn

thø ba kh«ng ph¶i lµ nguån lîi Ých kinh tÕ, kh«ng lµm t¨ng vèn chñ së h÷u cña

doanh nghiÖp kh«ng ®îc coi lµ doanh thu (VÝ dô: Khi ngêi nhËn ®¹i lý thu hé tiÒn

b¸n hµngcho ®¬n vÞ chñ hµng th× doanh thu cña ngêi nhËn ®¹i lýchØ lµ tiÒn hoa

hång ®îc hëng). C¸c kho¶n gãp vèn cña cæ ®«ng hoÆc chñ së h÷u lµm t¨ng vèn

chñ së h÷u nhng kh«ng lµ doanh thu. Doanh thu ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý

cña c¸c kho¶n ®· thu ®îc hoÆc sÏ thu ®îc.

Doanh thu b¸n hµng lµ tæng gi¸ trÞ ®îc thùc hiÖn do viÖc b¸n s¶n phÈm, hµng

ho¸, lao vô, dÞch vô cho kh¸ch hµng. Tæng doanh thu b¸n hµng lµ sè tiÒn ghi trong

ho¸ ®¬n b¸n hµng hoÆc hîp ®ång kinh tÕ vÒ mua b¸n vµ cung cÊp s¶n phÈm, hµng

ho¸ hoÆc c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan ®Õn viÖc b¸n hµng.

Doanh thu b¸n hµng ®îc ghi nhËn khi ®ång thêi tho¶ m·n tÊt c¶ n¨m ®iÒu kiÖn

sau:

- Doanh nghiÖp ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi

quyÒn së h÷u s¶n phÈm hoÆc hµng ho¸ cho ngêi mua

- Doanh nghiÖp kh«ng cßn n¾m gi÷ quyÒn qu¶n lý hµng ho¸ nh

ngêi së h÷u hµng ho¸ hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa.

- Doanh thu ®îc x¸c ®Þnh t¬ng ®èi ch¾c ch¾n

- Doanh nghiÖp ®· thu ®îc hoÆc sÏ thu ®îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao

dÞch b¸n hµng.

- X¸c ®Þnh ®îc chi phÝ liªn quan ®Õn giao dÞch b¸n hµng

Tuú thuéc vµo ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT dÉn ®Õn néi dung cña chØ tiªu

doanh thu kh¸c nhau. §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p

khÊu trõ, chØ tiªu doanh thu b¸n hµng cã thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép. Ngîc l¹i, ®èi

víi c¬ së tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc ®èi víi c¸c ®èi tîng

kh«ng chÞu thuÕ GTGT ®Çu vµo th× trong doanh thu gåm c¶ thuÕ GTGT, thuÕ xuÊt

khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®Çu ra, v× thÕ chØ tiªu vÒ doanh thu b¸n hµng bao gåm

c¶ thuÕ GTGT ®Çu ra.

 GÝa vèn hµng b¸n:

Gi¸ vèn hµng b¸n lµ trÞ gi¸ vèn cña s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô ®·

tiªu thô. §èi víi s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô, gi¸ vèn lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸

thµnh c«ng xëng) hay chi phÝ s¶n xuÊt. Víi vËt t tiªu thô, gi¸ vèn lµ gi¸ thùc tÕ ghi

sæ, cßn ®èi víi hµng ho¸ tiªu thô, gi¸ vèn bao gåm trÞ gÝa mua cña hµng tiªu thô

céng víi chi phÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu thô.

3. C¸c ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ vèn cña thµnh phÈm tiªu thô

Thµnh phÈm trong c¸c doanh nghiÖp thêng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Trong

kú h¹ch to¸n, thµnh phÈm thêng ®îc nhËp kho nhiÒu lÇn víi sè lîng lín vµ

3

gi¸ thµnh kh¸c nhau nªn khi xuÊt kho thµnh phÈm tiªu thô, doanh nghiÖp ph¶i

h¹ch to¸n gi¸ trÞ hµng xuÊt kho theo ph¬ng ph¸p thÝch hîp nh»m x¸c ®Þnh chÝnh

x¸c gi¸ vèn cña thµnh phÈm tiªu thô. §Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn thùc tÕ cña khèi lîng

thµnh phÈm xuÊt kho, cã thÓ ¸p dông 1 trong nh÷ng ph¬ng ph¸p sau:

3.1. Ph¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n

Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho trong kú ®îc tÝnh theo ®¬n gi¸ b×nh

qu©n víi c«ng thøc:

Gi¸ thùc tÕ thµnh

phÈm xuÊt trong

kú

=

Sè lîng thµnh

phÈm xuÊt trong kú x

§¬n gi¸

b×nh qu©n

Trong ®ã ®¬n gi¸ b×nh qu©n ®îc tÝnh theo c¸c c¸ch kh¸c nhau:

 B×nh qu©n ®Çu kú (cuèi kú tríc): gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho

®îc tÝnh trªn c¬ së sè lîng thµnh phÈm xuÊt kho vµ gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n cña mét

®¬n vÞ thµnh phÈm ®Çu kú

§¬n gi¸

b×nh qu©n

=

Gi¸ thùc tÕ TP tån ®Çu kú

Sè lîng TP tån ®Çu kú

Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ cña thµnh phÈm xuÊt kho cã thÓ ®îc x¸c

®Þnh ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo trong kú, tuy nhiªn nÕu gi÷a hai kú gi¸ c¶ cã sù biÕn

®éng th× c¸ch tÝnh nµy kh«ng chÝnh x¸c.

 B×nh qu©n c¶ kú dù tr÷

§¬n gi¸

b×nh qu©n =

Gi¸ thùc tÕ TP tån ®Çu kú vµ nhËp trong kú

Sè lîng TP tån ®Çu kú vµ nhËp trong kú

Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ ph¬ng ph¸p tÝnh ®¬n gi¶n, chÝnh x¸c nhng

kh«ng linh ho¹t v× mäi c«ng viÖc kÕ to¸n dån vµo cuèi kú. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc

lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n chËm.

 B×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp (b×nh qu©n liªn hoµn): VÒ b¶n chÊt th×

ph¬ng ph¸p nµy t¬ng tù nh ph¬ng ph¸p b×nh qu©n cuèi kú nhng ®¬n gi¸ b×nh qu©n

®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm tån ®Çu kú vµ tõng lÇn nhËp trong

kú. Sau mçi lÇn nhËp kho thµnh phÈm, kÕ to¸n ph¶i tÝnh l¹i gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n

lµm c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt trong kú. ¦u ®iÓm cña ph¬ng

ph¸p nµy lµ sau mçi lÇn nhËp, kÕ to¸n x¸c ®Þnh ®îc ngay gi¸ b×nh qu©n song c«ng

viÖc tÝnh to¸n rÊt phøc t¹p. Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ë doanh nghiÖp cã sè lÇn

nhËp kho trong th¸ng Ýt vµ mçi lÇn nhËp sè lîng lín.

3.2.TÝnh theo ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ nhËp tríc, xuÊt tríc (FIFO):

Theo ph¬ng ph¸p nµy, thµnh phÈm nhËp tríc ®îc xuÊt dïng hÕt míi tiªu dïng ®Õn

lÇn nhËp sau. TÝnh gi¸ thµnh phÈm theo ph¬ng ph¸p nµy chÝnh x¸c nhng l¹i khã

tÝnh to¸n, ®ßi hái ngêi thñ kho ph¶i ph©n lo¹i râ rµng c¸c lo¹i thµnh phÈm, tæ chøc

kho khoa häc vµ hîp lý. Do vËy, nã chØ thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã

chñng lo¹i mÆt hµng Ýt, c¸c nghiÖp vô nhËp xuÊt kh«ng thêng xuyªn vµ liªn tôc.

3.3.TÝnh theo ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ nhËp sau xuÊt tríc (LIFO):

4

Theo ph¬ng ph¸p nµy nh÷ng thµnh phÈm nhËp sau sÏ ®îc xuÊt kho tríc tiªn víi

gi¸ t¬ng øng gi¸ nhËp kho mÆt hµng ®ã.

3.4. Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh:

Theo ph¬ng ph¸p nµy, thµnh phÈm nhËp kho theo gi¸ nµo th× xuÊt ra khái kho theo

gi¸ ®ã, kh«ng quan t©m ®Õn thêi gian nhËp xuÊt. Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm ph¶n

¸nh chÝnh x¸c tõng l« hµng xuÊt nhng c«ng viÖc rÊt ®a d¹ng phøc t¹p, ®ßi hái thñ

kho ph¶i n¾m ®îc chi tiÕt tõng l« hµng.

3.5.Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh theo trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi kú ®îc tÝnh trªn c¬ së

gi¸ nhËp kho lÇn cuèi

Theo ph¬ng ph¸p nµy, thµnh phÈm tån kho tÝnh theo gi¸ thùc tÕ lÇn cuèi cïng tõ

®ã tÝnh ra gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho. Tr×nh tù cña ph¬ng ph¸p nµy nh sau: .

KiÓm kª kho thµnh phÈm ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng thµnh phÈm tån kho

. TÝnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm tån kho theo gi¸ nhËp kho lÇn cuèi

GÝa thùc tÕ Sè lîng Gi¸

thµnh phÈm = thµnh phÈm x nhËp kho

tån kho cuèi kú tån kho cuèi kú lÇn cuèi

. TÝnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho.

Gi¸ thùc tÕ Gi¸ thùc tÕ GÝa thùc tÕ Gi¸ thùc tÕ

thµnh phÈm = thµnh phÈm + thµnh phÈm - thµnh phÈm

xuÊt kho tån ®Çu kú nhËp trong kú tån cuèi kú

C¸ch tÝnh nµy ¸p dông cho ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n tæng hîp hµng tån kho lµ

KK§K. ¦u ®iÓm cña nã lµ ®¬n gi¶n, nhanh chãng nhng cßn mét sè nhîc ®iÓm lµ

kh«ng chÝnh x¸c v× khã ph¸t hiÖn mÊt m¸t thiÕu hôt.

3.6. Ph¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n:

Do viÖc tÝnh gi¸ cña thµnh phÈm nhËp trong kho thêng thùc hiÖn vµo cuèi kú

h¹ch to¸n (cuèi th¸ng, cuèi quý..) nªn ®Ó theo dâi chi tiÕt t×nh h×nh biÕn ®éng

thµnh phÈm trong kú, kÕ to¸n cã thÓ sö dông gi¸ h¹ch to¸n. Gi¸ h¹ch to¸n thµnh

phÈm cã thÓ lµ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ nhËp kho thèng nhÊt quy ®Þnh . Cuèi

th¸ng, sau khi tÝnh ®îc gÝa thµnh thùc tÕ thµnh phÈm nhËp kho, kÕ to¸n sÏ tiÕn

hµnh ®iÒu chØnh gi¸ h¹ch to¸n theo gi¸ thùc tÕ ®ång thêi x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc

tÕ thµnh phÈm xuÊt b¸n trong kú vµ tån kho cuèi kú theo c«ng thøc :

GÝa thùc tÕ thµnh phÈm Gi¸ h¹ch to¸n thµnh phÈm HÖ sègi¸

xuÊt b¸n trong kú = xuÊt b¸n trong kú x thµnh

(hoÆc tån kho cuèi kú) (hoÆc tån kho cuèi kú) phÈm

Trong ®ã :

HÖ sè gi¸ Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm tån kho ®Çu kú vµ nhËp trong kú

thµnh =

phÈm Gi¸ h¹chto¸n thµnh phÈm tån kho ®Çu kú vµ nhËp trongkú

HÖ sè gi¸ cã thÓ tÝnh cho tõng lo¹i, tõng nhãm hoÆc tõng thø hµng chñ yÕu tuú

thuéc vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp.

5

Nh vËy, khi dïng ph¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n, viÖc h¹ch to¸n chi tiÕt thµnh phÈm

trªn c¸c chøng tõ nhËp, xuÊt, c¸c sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm ®îc ghi theo

gi¸ h¹ch to¸n; cßn viÖc h¹ch to¸n tæng hîp thµnh phÈm nhÊt thiÕt ph¶i ghi theo gi¸

thùc tÕ. KÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm ®îc më theo tõng kho, tõng nhãm vµ tõng thø

thµnh phÈm.

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ c¸ch tÝnh to¸n ®¬n gi¶n kh«ng mÊt nhiÒu thêi

gian, nhng l¹i kh«ng chÝnh x¸c c¸c th«ng tin kÕ to¸n vµ ®Õn cuèi kú ph¶i thùc hiÖn

bót to¸n ®iÒu chØnh. Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông chñ yÕu cho c¸c doanh nghiÖp s¶n

xuÊt kinh doanh nhiÒu mÆt hµng, t×nh h×nh nhËp - xuÊt thµnh phÈm thêng xuyªn,

gi¸ thùc tÕ lu«n biÕn ®éng.

4.C¸c ph¬ng thøc thanh to¸n trong tiªu thô thµnh phÈm

Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng trong qu¸ tr×nh tiªu thô thµnh phÈm lµ qu¸

tr×nh thanh to¸n tiÒn hµng.ViÖc thanh to¸n theo ph¬ng thøc nµo lµ do hai bªn mua

vµ b¸n tù tho¶ thuËn, lùa chän sao cho phï hîp råi ghi trong hîp ®ång. Ph¬ng thøc

thanh to¸n thÓ hiÖn sù tÝn nhiÖm lÉn nhau gi÷a hai bªn ®ång thêi nã còng g¾n liÒn

víi sù vËn ®éng gi÷a hµng ho¸ víi tiÒn vèn ®¶m b¶o cho bªn mua vµ bªn b¸n cïng

cã lîi.

ViÖc qu¶n lý c¸c nghiÖp vô thanh to¸n tiÒn hµng rÊt quan träng trong c«ng t¸c kÕ

to¸n. NÕu qu¶n lý chÆt chÏ c¸c nghiÖp vô thanh to¸n sÏ tr¸nh ®îc tæn thÊt tiÒn

hµng, gióp doanh nghiÖp kh«ng bÞ chiÕm dông vèn, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng cêng vßng

quay cña vèn, gi÷ uy tÝn víi kh¸ch hµng. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ¸p

dông mét sè ph¬ng thøc thanh to¸n sau:

4.1.Ph¬ng thøc thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt:

§©y lµ h×nh thøc thanh to¸n th«ng qua chi tr¶ trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt. H×nh thøc

nµy trªn thùc tÕ chØ ¸p dông c¸c nghiÖp vô thanh tãan cã quy m« nhá, ®¬n gi¶n .

Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt bao gåm:

- Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt VN§

- Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ngo¹i tÖ

- Thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu

- Thanh to¸n b»ng vµng b¹c, ®¸ quý.

4.2. Ph¬ng thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt:

Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n

ngµy nay rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Tõ chç thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, hiÖn nay c¸c

doanh nghiÖp thêng xuyªn sö dông c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn

mÆt nh : sÐc, uû nhiÖm chi, th tÝn dông. §øng trªn gãc ®é cña doanh nghiÖp, c¸c

ph¬ng thøc nµy võa ®¶m b¶o an toµn, tiÖn lîi võa tiÕt kiÖm ®îc thêi gian vµ chi

phÝ. Cßn ®øng trªn gãc ®é tµi chÝnh vÜ m«, c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i ra

®êi do sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng tµi chÝnh Ng©n hµng vµ ngîc l¹i nã còng gãp

phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, gi¶m

lîng tiÒn mÆt trong lu th«ng, t¨ng cêng t¸c dông cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong qu¶n

lý vÜ m« cña Nhµ níc.C¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®îc ¸p dông

trong c¸c quan hÖ giao dÞch mua b¸n víi sè lîng lín. §©y chÝnh lµ viÖc thanh to¸n

gi¸n tiÕp th«ng qua Ng©n hµng hay c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian kh¸c.

6

* Thanh to¸n b»ng sÐc:

SÐc lµ mét lo¹i chøng tõ do ng©n hµng ph¸t hµnh cho ®¬n vÞ cã kho¶n tiÒn

göi t¹i Ng©n hµng sö dông ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n chi tiªu hoÆc ®Ó rót tiÒn mÆt tõ

ng©n hµng vÒ quü.

Lo¹i sÐc dïng ®Ó rót tiÒn mÆt tõ ng©n hµng vÒ quü lµ sÐc tiÒn mÆt. Lo¹i sÐc

dïng ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n chi tiªu gäi lµ sÐc thanh to¸n - thuéc lo¹i nµy bao

gåm: sÐc chuyÓn kho¶n, sÐc b¶o chi, sÐc ®Þnh møc, sÐc chuyÓn tiÒn.

- SÐc chuyÓn kho¶n: lµ mét tê mÖnh lÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn do kh¸ch

hµng cña ng©n hµng ra lÖnh cho ng©n hµng trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n

tiÒn göi cña m×nh cho ngêi hëng sÐc. Ngêi ph¸t hµnh sÐc cã thÓ ph¸t hµnh sÐc mµ

trªn tµi kho¶n cña m×nh kh«ng cßn tiÒn nhng ph¶i ®¶m b¶o khi thanh to¸n, trªn tµi

kho¶n cña m×nh cã ®ñ tiÒn ®Ó thanh to¸n.

NÕu trªn tµi kho¶n lóc thanh to¸n kh«ng cã tiÒn th× tê sÐc vÉn cã gi¸ trÞ

thanh to¸n nhng ngêi ph¸t hµnh sÐc ph¶i chÞu ph¹t hay chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p

luËt. ë níc ta hiÖn nay, sÐc chuyÓn kho¶n chØ ¸p dông trong ph¹m vi gi÷a kh¸ch

hµng cã tµi kho¶n ë cïng mét ng©n hµng hay kh¸c ng©n hµng nhng c¸c ng©n hµng

nµy ph¶i cã quan hÖ thanh to¸n bï trõ, cã giao nhËn chøng tõ trùc tiÕp hµng ngµy.

- SÐc b¶o chi: lµ tê sÐc ®îc ng©n hµng b¶o ®¶m chi tr¶ theo sè tiÒn ®¬n vÞ

ph¸t hµnh ghi trªn sÐc. SÐc b¶o chi còng ®îc ¸p dông trong c¸c ph¹m vi nh sÐc

chuyÓn kho¶n.

- SÐc ®Þnh møc: thùc chÊt lµ sÐc b¶o chi nhng sÐc b¶o chi ®îc ng©n hµng

b¶o l·nh cho tõng tê sÐc, cßn sÐc ®Þnh møc lµ lo¹i sÐc ®îc ng©n hµng b¶o ®¶m chi

tr¶ cho c¶ quyÓn sÐc.

- SÐc chuyÓn tiÒn: Lµ lÖnh cña hÖ thèng néi bé ng©n hµng ®îc ph¸t hµnh tõ

mét ®Þa ph¬ng nµy chuyÓn ®Õn mét ®Þa ph¬ng kh¸c, yªu cÇu n¬i nhËn sÐc chi tr¶

tiÒn cho ngêi ®îc ghi trªn sÐc.

* Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi:

- Uû nhiÖm thu: lµ h×nh thøc uû nhiÖm thu cña chñ tµi kho¶n uû nhiÖm cho

ng©n hµng thu hé mét sè tiÒn nµo ®ã. Theo h×nh thøc nµy, bªn ®i mua hµng kh«ng

ph¶i tr¶ tiÒn ngay khi mua hµng, bªn b¸n sau khi giao hµng c¨n cø vµo ho¸ ®¬n

b¸n hµng lËp uû nhiÖm thu ®em ®Õn ng©n hµng n¬i m×nh më tµi kho¶n nhê ng©n

hµng thu hé tiÒn hµng.

- Uû nhiÖm chi: lµ tê lÖnh cña chñ tµi kho¶n yªu cÇu ng©n hµng trÝch tµi

kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ngêi ®îc hëng cã tµi kho¶n ë cïng ng©n hµng hoÆc

kh¸ch ng©n hµng.

* Thanh to¸n b»ng ph ¬ng thøc chuyÓn tiÒn:

Ph¬ng thøc chuyÓn tiÒn lµ ph¬ng thøc mµ trong ®ã kh¸ch hµng cña ng©n

hµng (ngêi tr¶ tiÒn) yªu cÇu ng©n hµng cña m×nh chuyÓn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho

mét ngêi kh¸c (ngêi hëng lîi) ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh b»ng ph¬ng thøc do kh¸ch

hµng yªu cÇu. Khi cÇn ®Õn tiÒn chuyÓn tr¶ cho ngêi hëng, ngêi chuyÓn tiÒn ph¶i

viÕt giÊy uû nhiÖm cho ng©n hµng, ghi râ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt. Ng©n hµng sau khi

nhËn ®îc giÊy uû nhiÖm nµy sÏ nhê ng©n hµng ®¹i lý hoÆc chi nh¸nh cña m×nh ë

níc ngoµi ®Ó chuyÓn tr¶ cho ngêi nhËn tiÒn.

ChuyÓn tiÒn ®îc thùc hiÖn trong thanh to¸n quèc tÕ bao gåm:

- ChuyÓn tiÒn b»ng ®iÖn b¸o (TTR-Telegraphic transfer remittance).

7

- ChuyÓn tiÒn b»ng th (NTR - Noil transfer remittance)

ChuyÓn tiÒn b»ng c¸ch nµo lµ do yªu cÇu cña kh¸ch hµng, tuy nhiªn chuyÓn

tiÒn b»ng ®iÖn sÏ nhanh h¬n chuyÓn tiÒn b»ng th. Ngêi chuyÓn tiÒn b»ng ®iÖn

kh«ng bÞ ®äng vèn l©u ngµy nhng tû gi¸ ngo¹i tÖ ¸p dông trong ®iÖn hèi cao h¬n

trong th hèi.

* Thanh to¸n b»ng th tÝn dông:

Th tÝn dông lµ tê lÖnh cña ng©n hµng bªn mua giao cho ng©n hµng bªn b¸n,

yªu cÇu thanh to¸n cho ngêi b¸n theo c¸c ®iÒu kiÖn cña th tÝn dông. Theo h×nh

thøc nµy, bªn mua lËp giÊy yªu cÇu ng©n hµng cña m×nh më LC. Sau khi ng©n

hµng trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ®¬n vÞ mua vµo tµi kho¶n th tÝn dông th× th«ng

b¸o cho ng©n hµng bªn b¸n vÒ viÖc bªn mua ®· më th tÝn dông ®Ó bªn b¸n tiÕn

hµnh giao hµng cho bªn mua. Sau khi giao hµng xong, bªn b¸n mang ho¸ ®¬n ®Õn

ng©n hµng m×nh më tµi kho¶n ®Ó xin thanh to¸n sè tiÒn hµng ®· b¸n ®îc tr¶ b»ng

th tÝn dông.

Th tÝn dông thêng ®îc dïng trong thanh to¸n quèc tÕ vµ ®îc ¸p dông khi hai

bªn mua vµ b¸n kh«ng tÝn nhiÖm nhau vÒ thanh to¸n.Bªn c¹nh ®ã, trong thanh

to¸n quèc tÕ, ngêi ta cßn sö dông nhiÒu ph¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nhau nh:

Thanh to¸n b»ng c¸ch ghi sæ, nhê thu.

Ngoµi ra, nÕu doanh nghiÖp sö dông ph¬ng thøc hµng ®æi hµng, th× sè hµng mµ

doanh nghiÖp ®em ra trao ®æi còng chÝnh lµ mét ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho sè

hµng ®æi vÒ. §©y lµ h×nh thøc thanh to¸n b»ng hµng ho¸ tuy nhiªn h×nh thøc nµy Ýt

®îc sö dông.

4.3. Ph¬ng thøc thanh to¸n b»ng nghiÖp vô øng tríc tiÒn hµng

NÕu nh thanh to¸n trùc tiÕp vµ thanh to¸n qua Ng©n hµng ngêi b¸n chØ nhËn ®îc

tiÒn sau khi ®· chuyÓn hµng ho¸ cho ®¬n vÞ mua vµ ngîc l¹i th× ®èi víi ph¬ng thøc

thanh to¸n b»ng nghiÖp vô øng tríc ®¬n vÞ b¸n sÏ nhËn ®îc tiÒn tríc khi xuÊt

chuyÓn hµng hãa cho ®¬n vÞ mua. Tuy nhiªn sè tiÒn øng tríc chØ b»ng 1/ 2 ®Õn 1/

3 trÞ gi¸ hµng xuÊt b¸n.Sè tiÒn cßn l¹i sÏ ®îc thanh to¸n sau khi giao hµng. H×nh

thøc nµy thêng ¸p dông ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ kinh doanh mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín,

quý hiÕm hoÆc do ®¬n vÞ b¸n gÆp khã kh¨n vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh th× ®¬n vÞ mua

gióp ®ì.

5. HÖ thèng chøng tõ, tr×nh tù tæ chøc chøng tõ vµ tµi kho¶n sö dông

5.1. HÖ thèng chøng tõ sö dông

§Ó thuËn tiÖn cho viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn ®óng chÕ ®é kÕ to¸n, doanh nghiÖp

s¶n xuÊt sö dông hÖ thèng chøng tõ trªn c¬ së lÊy biÓu mÉu do vô kÕ to¸n quy

®Þnh. Phôc vô cho qu¸ tr×nh tiªu thô, doanh nghiÖp s¶n xuÊt sö dông c¸c chøng tõ

sau:

 Chøng tõ b¸n hµng: Nh»m theo dâi chÆt chÏ doanh thu b¸n hµng, cung cÊp

dÞch vô cña ®¬n vÞ cña ®¬n vÞ vµ lµm c¬ së ghi sæ doanh thu vµ c¸c sæ kÕ to¸n liªn

quan. C¸c chøng tõ thuéc lo¹i nµy gåm:

- Hãa ®¬n b¸n hµng

- Ho¸ ®¬n (GTGT)

- Hãa ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho

- B¶ng thanh to¸n tiÒn ®¹i lý (ký göi)

8