hạch toán tiêu thụ thành phẩm và xác định kết quả tiêu thụ thành phẩm trong các doanh nghiệp sản

PhÇn I: Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n

tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô

thµnh phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt

1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô

1.1 Sù cÇn thiÕt h¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô

Tiªu thô thµnh phÈm lµ giai ®o¹n tiÕp theo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó thùc

hiÖn gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ lao vô dich vô, doanh nghiÖp ph¶i chuyÓn giao

s¶n phÈm hµng ho¸ lao vô dÞch vô cho kh¸ch hµng, ®îc kh¸ch hµng tr¶ tiÒn hoÆc

chÊp nhËn thanh to¸n, qu¸ tr×nh nµy gäi lµ qu¸ tr×nh tiªu thô. Nãi c¸ch kh¸c, tiªu

thô s¶n phÈm lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm hµng

ho¸ th«ng qua quan hÖ trao ®æi, qua tiªu thô, s¶n phÈm chuyÓn tõ h×nh th¸i hiÖn

vËt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ vµ kÕt thóc mét vßng lu©n chuyÓn vèn.

§èi víi b¶n th©n c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, viÖc tiªu thô s¶n phÈm míi cã doanh

thu tõ ®ã doanh nghiÖp cã vèn ®Ó bï ®¾p chi phÝ bá ra vµ t¸i s¶n xuÊt më réng,

t¨ng nhanh vßng quay cña vèn, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. Tõ ®ã gióp

doanh nghiÖp thùc hiÖn môc tiªu tèi thiÓu ho¸ chi phÝ, tèi ®a ho¸ lîi nhuËn.

§ång thêi cã tiªu thô ®îc s¶n phÈm míi chøng tá ®îc n¨ng lùc kinh doanh cña

doanh nghiÖp, thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng. Sau qu¸ tr×nh

tiªu thô doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng thu håi ®îc c¸c chi phÝ ®· trang tr¶i trong

qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ cßn thùc hiÖn ®îc gi¸ trÞ lao ®éng thÆng d. §©y lµ nguån

thu nhËp quan trong gióp doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc,

n©ng cao ®êi sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn vµ lµ c¬ së x¸c ®Þnh híng ®i cña

doanh nghiÖp trong t¬ng lai.

§èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, ho¹t ®éng tiªu thô cã vai trß kh«ng

nhá trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, tiªu thô cßn gãp phÇn

®iÒu ho¸ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, gi÷a kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu... lµ ®iÒu kiÖn ®Ó

b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi trong tõng ngµnh, tõng vïng còng nh trong

toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.

XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña tiªu thô s¶n phÈm, vÊn ®Ò h¹ch to¸n tiªu

thô s¶n phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ lµ thËt sù cÇn thiÕt. Th«ng qua h¹ch to¸n tiªu

thô gióp doanh nghiÖp c©n ®èi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cho s¸t víi

nhu cÇu thÞ trêng vµ n¨ng lùc hiÖn cã cña doanh nghiÖp .

§ång thêi, viÖc h¹ch to¸n tiªu thô chÝnh x¸c, x¸c ®Þnh ®óng kÕt qu¶ tiªu

thô gãp phÇn gi¶i quyÕt hµi hoµ mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ cña nhµ níc víi

lîi Ých cña ngêi lao ®éng. Ngoµi ra cßn gióp doanh nghiÖp gi÷ uy tÝn trong mèi

- 1 -

quan hÖ víi b¹n hµng vµ c¸c chñ ®Çu t. Mét doanh nghiÖp ®îc coi lµ kinh doanh

cã hiÖu qu¶ khi toµn bé chi phÝ bá ra ®îc bï ®¾p b»ng thu nhËp vµ cã l·i, tõ ®ã

doanh nghiÖp t×m c¸ch më réng thÞ trêng kinh doanh cñng cè vµ kh¼ng ®Þnh vÞ

trÝ cña doanh nghiÖp trªn th¬ng trêng, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn.

1.2 Yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi qu¸ tr×nh tiªu thô

Thµnh phÈm lu«n ®îc biÓu hiÖn hai mÆt: hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ, mµ t×nh h×nh

sè lîng, chÊt lîng vµ gi¸ trÞ cña thµnh phÈm thêng xuyªn biÕn ®éng th«ng qua

c¸c nghiÖp vô nhËp- xuÊt -tån kho thµnh phÈm. H¬n n÷a, nghiÖp vô b¸n hµng l¹i

liªn quan ®Õn nhiÒu kh¸ch hµng kh¸c nhau, c¸c ph¬ng thøc b¸n hµng vµ ph¬ng

thøc thanh to¸n l¹i hÕt søc phong phó, ®a d¹ng. ChÝnh v× vËy, yªu cÇu qu¶n lý

tiªu thô thµnh phÈm lµ hÕt søc cÇn thiÕt:

-Ph¶i qu¶n lý sù vËn ®éng tõng lo¹i thµnh phÈm trong qu¸ tr×nh nhËp,

xuÊt, tån kho trªn c¸c chØ tiªu sè lîng, chÊt lîng vµ gi¸ trÞ.

-Theo dâi chÆt chÏ tõng ph¬ng thøc b¸n hµng, tõng ph¬ng thøc thanh to¸n,

tõng lo¹i thµnh phÈm tiªu thô, tõng kh¸ch hµng ®Ó ®«n ®èc viÖc thu håi

tiÒn vèn nhanh vµ ®Çy ®ñ.

-Qu¶n lý viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô cña tõng lo¹i ho¹t ®éng vµ thùc

hiÖn c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn mét c¸ch khoa häc vµ hîp lý.

1.3 Mét sè kh¸i niÖm liªn quan ®Õn tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶

tiªu thô

Tiªu thô thµnh phÈm lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp chuyÓn giao s¶n phÈm,

hµng ho¸ hoÆc cung cÊp lao vô, dÞch vô cho kh¸ch hµng, ®îc kh¸ch hµng tr¶ tiÒn

hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n. Th«ng thêng qu¸ tr×nh tiªu thô gåm hai giai ®o¹n :

-Giai ®o¹n 1: C¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ, bªn b¸n giao s¶n phÈm cho

bªn mua

Giai ®o¹n 2: Bªn mua kiÓm nhËn hµng ho¸ thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn

thanh to¸n theo tho¶ thuËn, khi ®ã qu¸ tr×nh tiªu thô ®îc hoµn tÊt, ®¬n vÞ b¸n cã

thu nhËp ®Ó bï ®¾p chi phÝ

S¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt bao gåm thµnh phÈm, nöa thµnh

phÈm vµ lao vô dÞch vô mµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt ra víi môc ®Ých tiªu thô bªn ngoµi

trong ®ã thµnh phÈm chiÕm ®¹i bé phËn

-Thµnh phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm ®· ®îc chÕ t¹o xong ë giai ®o¹n chÕ biÕn

cuèi cïng cña quy tr×nh c«ng nghÖ trong doanh nghiÖp ®îc kiÓm nghiÖm ®ñ tiªu

chuÈn kü thuËt quy ®Þnh vµ ®· nhËp kho.

- 2 -

- B¸n thµnh phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm míi kÕt thóc quy tr×nh c«ng nghÖ

s¶n xuÊt (cha qua c«ng ®o¹n cuèi cïng) ®îc nhËp kho hay chuyÓn giao ®Ó tiÕp

tôc chÕ biÕn hoÆc cã thÓ b¸n ra ngoµi.

Liªn quan ®Õn tiªu thô cßn cã c¸c kh¸i niÖm sau:

- Doanh thu b¸n hµng: Lµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, hµng ho¸ lao vô dÞch vô

mµ doanh nghiÖp ®· b¸n, ®· cung cÊp cho kh¸ch hµng ®îc kh¸ch hµng thanh

to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n. §èi víi doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo ph-

¬ng ph¸p khÊu trõ, Doanh thu b¸n hµng lµ gi¸ b¸n cha cã thuÕ GTGT. §èi víi

Doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, Doanh thu b¸n hµng lµ

gi¸ b¸n ®· cã thuÕ.

- Doanh thu thuÇn: Lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n hµng víi c¸c

kho¶n: gi¶m gi¸ hµng b¸n, doanh thu hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt,

thuÕ xuÊt khÈu:

+ Gi¶m gi¸ b¸n hµng: lµ sè tiÒn gi¶m trõ cho kh¸ch ngoµi ho¸ ®¬n hay

hîp ®ång cung cÊp s¶n phÈm do c¸c nguyªn nh©n nh hµng kÐm phÈm

chÊt, hµng kh«ng ®óng quy c¸ch, giao hµng kh«ng ®óng thêi gian ®Þa

®iÓm trong hîp ®ång.

+ Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: lµ sè hµng ®îc coi lµ tiªu thô nhng bÞ ngêi mua tõ

chèi, tr¶ l¹i do kh«ng t«n träng hîp ®ång kinh tÕ ®· kÝ kÕt. Dï lý do nµo,

th«ng thêng doanh nghiÖp ®Òu chÊp nhËn viÖc tr¶ l¹i hµng nh»m gi÷ mèi

quan hÖ tèt víi kh¸ch hµng, gi÷ uy tÝn t¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng.

- ChiÕt khÊu thanh to¸n: Lµ sè tiÒn thëng cho kh¸ch hµng tÝnh trªn tæng

sè doanh thu b¸n hµng. §©y lµ sè tiÒn ngêi b¸n gi¶m trõ cho kh¸ch hµng do

thanh to¸n tiÒn hµng tríc thêi h¹n quy ®Þnh trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng hay hîp ®ång

kinh tÕ nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch viÖc thanh to¸n nhanh cña kh¸ch hµng ®Ó

thu håi vèn kinh doanh nhanh nhÊt.

- Gi¸ vèn hµng b¸n: lµ gi¸ gèc cña s¶n phÈm hµng ho¸, lao vô,dÞch vô ®·

tiªu thô trong kú. §èi víi thµnh phÈm tiªu thô, ®ã lµ gi¸ thµnh c«ng xëng thùc tÕ.

Tuú vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña doanh nghiÖp mµ lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ

s¶n phÈm hµng ho¸ thÝch hîp.

- Chi phÝ b¸n hµng: lµ toµn bé nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan

®Õn ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸. Chi phÝ b¸n hµng bao gåm chi phÝ

bao gãi, ph©n lo¹i, chän läc, vËn chuyÓn bèc dì, giíi thiÖu b¶o hµnh s¶n phÈm,

hoa hång tr¶ cho ®¹i lý b¸n hµng.

- Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã liªn quan ®Õn

toµn bé ho¹t ®éng cña c¶ doanh nghiÖp mµ kh«ng t¸ch riªng ra ®îc cho bÊt kú

- 3 -

ho¹t ®éng nµo. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i nh l¬ng nh©n

viªn qu¶n lý, chi phÝ dông cô v¨n phßng, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng

cho qu¶n lý.

-Thu nhËp thuÇn: lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n hµng thuÇn víi gi¸

vèn hµng b¸n, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.

Gi÷a tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô cã mèi quan hÖ

chÆt chÏ víi nhau, kÕt qu¶ phô thuéc vµo qu¸ tr×nh tiªu thô, mÆt kh¸c nã còng t¸c

®éng ®Õn qóa tr×nh nµy. Cã thÓ kh¸i qu¸t mèi quan hÖ gi÷a doanh thu, chi phÝ vµ

kÕt qu¶ ho¹t ®«ng kinh doanh theo s¬ ®å díi ®©y:

L·i

thuÇn

ThuÕ

lîi tøc

L·i tríc thuÕ Chi phÝ qu¶n lý vµ

chi phÝ b¸n hµng

L·i gép TrÞ gi¸ vèn

Doanh thu b¸n hµng -Doanh thu gi¶m gi¸ hµng b¸n

-Doanh thu hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i

- ThuÕ xuÊt khÈu...

Doanh thu b¸n hµng

1.4 NhiÖm vô cña h¹ch to¸n tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô

C«ng t¸c tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ rÊt cÇn thiÕt ®èi víi mäi

doanh nghiÖp vµ x· héi, mét mÆt ®em l¹i lîi nhuËn cho doanh nghiÖp do ®ã ®ßi

hái doanh nghiÖp ph¶i t×m biÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ¸p dông c¸c

chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tiªu thô ®ång thêi ph¶i tæ chøc tèt kÕ to¸n h¹ch to¸n

tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô. Nh»m thùc hiÖn tèt yªu cÇu

trªn, kÕ to¸n tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ph¶i ®a ra c¸c th«ng tin

®Çy ®ñ chÝnh x¸c, kÞp thêi gióp ngêi qu¶n lý cã thÓ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ lùa

chän ph¬ng ¸n kinh doanh tèi u cho doanh nghiÖp. Do ®ã, nhiÖm vô cña kÕ to¸n

tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô bao gåm :

- Qu¶n lý chÆt chÏ qu¸ tr×nh tiªu thô tõ kh©u ký kÕt hîp ®ång, kh©u göi

hµng, thanh to¸n tiÒn hµng.

- Gi¸m s¸t vµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh kÕ ho¹ch tiªu thô, t×nh h×nh xuÊt b¸n

thµnh phÈm, c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, chiÕt khÊu hµng

b¸n, thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (nÕu cã).

- 4 -

- X¸c ®Þnh ®óng gi¸ vèn cña lîng thµnh phÈm tiªu thô trong kú. Ph¶n ¸nh

vµ gi¸m s¸t chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô, qu¶n lý trong kú ph©n bæ

chÝnh x¸c sè chi phÝ ph¸t sinh cho lîng thµnh phÈm tiªu thô trong kú.

- X¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng tiªu thô thµnh phÈm trong kú, cÇn chi

tiÕt cho tõng ®èi tîng cô thÓ, cÇn ph©n râ gi÷a ho¹t ®éng nµy víi c¸c ho¹t ®éng

kh¸c cña doanh nghiÖp nh ho¹t ®éng tµi chÝnh, ho¹t ®éng bÊt thêng.

- Cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ trung thùc t×nh h×nh b¸n hµng

x¸c ®Þnh kÕt qu¶ vµ ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh phôc vô c«ng t¸c lËp b¸o c¸o

tµi chÝnh doanh nghiÖp, kÞp thêi cung cÊp th«ng tin cho c¸c bªn liªn quan.

2. C¸c ph¬ng thøc tiªu thô vµ ph¬ng thøc thanh to¸n

2.1 Ph¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp

Tiªu thô trùc tiÕp lµ ph¬ng thøc giao hµng cho ngêi mua t¹i kho, t¹i c¸c

ph©n xëng s¶n xuÊt (kh«ng qua kho) cña doanh nghiÖp. S¶n phÈm khi bµn giao

cho kh¸ch hµng ®îc coi lµ chÝnh thøc tiªu thô, ®¬n vÞ b¸n mÊt quyÒn së h÷u sè

hµng nµy, ngêi mua thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n sè hµng mµ ngêi b¸n

®· giao.

2.2 Ph¬ng thøc chuyÓn hµng theo hîp ®ång

Theo ph¬ng thøc nµy, bªn b¸n chuyÓn hµng cho bªn mua theo ®Þa ®iÓm

ghi trong hîp ®ång, sè hµng chuyÓn ®i nµy vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh

nghiÖp. Khi ngêi mua thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n vÒ sè hµng chuyÓn

giao mét phÇn hay toµn bé th× sè hµng nµy míi ®îc coi lµ tiªu thô vµ bªn b¸n

mÊt quyÒn së h÷u sè hµng ®ã.

2.3 Ph¬ng thøc tiªu thô qua c¸c ®¹i lý (ký göi)

B¸n hµng ®¹i lý (kÝ göi) lµ ph¬ng thøc mµ bªn chñ hµng (bªn giao ®¹i lý)

xuÊt hµng cho bªn nhËn ®¹i lý kÝ göi (bªn ®¹i lý). Bªn ®¹i lý sÏ ®îc hëng thï lao

®¹i lý díi h×nh thøc hoa hång hoÆc chªnh lÖch gi¸.

2.4 Ph¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp

Theo ph¬ng thøc nµy, khi giao hµng cho ngêi mua th× lîng hµng chuyÓn

giao ®îc coi lµ tiªu thô, ngêi mua ph¶i thanh to¸n nhiÒu lÇn, thanh to¸n lÇn ®Çu

ngay t¹i thêi ®iÓm mua mét phÇn sè tiÒn ph¶i tr¶. Sè tiÒn cßn l¹i ngêi mua chÊp

nhËn tr¶ dÇn ë c¸c kú tiÕp theo vµ ph¶i chÞu mét tû lÖ l·i suÊt nhÊt ®Þnh. Th«ng

thêng sè tiÒn ph¶i tr¶ ë c¸c kú tiÕp theo b»ng nhau bao gåm doanh thu gèc vµ

mét phÇn l·i suÊt tr¶ chËm.

2.5 Mét sè trêng hîp tiªu thô kh¸c

- 5 -

Ngoµi nh÷ng ph¬ng thøc tiªu thô chñ yÕu trªn, c¸c doanh nghiÖp cßn sö

dông hµng ho¸ s¶n phÈm ®Ó ®æi lÊy hµng kh¸c, thanh to¸n l¬ng, thëng cho c«ng

nh©n viªn...

2.5.1 Ph¬ng thøc tiªu thô hµng ®æi hµng

Theo ph¬ng thøc nµy, khi giao hµng th× doanh nghiÖp kh«ng nhËn tiÒn mµ

nhËn b»ng hµng ho¸ kh¸c.

2.5.2 Ph¬ng thøc tiªu thô néi bé

Theo ph¬ng thøc nµy, viÖc mua b¸n s¶n phÈm hµng ho¸ lao vô, dÞch vô ®-

îc thùc hiÖn gi÷a c¸c ®¬n vÞ chÝnh víi ®¬n vÞ trùc thuéc hay gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc

thuéc víi nhau trong cïng mét c«ng ty, tæng c«ng ty. Ngoµi ra, tiªu thô néi bé

cßn bao gåm c¸c kho¶n: S¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô xuÊt biÕu tÆng, xuÊt tr¶ l¬ng

thëng, xuÊt dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.

3. C¸c ph¬ng thøc tÝnh gi¸ vèn hµng b¸n

3.1 Ph¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n

Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ vèn thµnh phÈm tiªu thô trong kú ®îc tÝnh theo

c«ng thøc sau:

Trong ®ã:

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, chÝnh x¸c cao. Tuy

nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy kÐm linh ho¹t v× viÖc tÝnh ®¬n gi¸ b×nh qu©n dån vµo cuèi

kú g©y ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c quyÕt to¸n nãi chung.

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ kh¸ ®¬n gi¶n vµ ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh

h×nh biÕn ®éng cña thµnh phÈm trong kú. Tuy nhiªn kh«ng chÝnh x¸c v× kh«ng

tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thµnh phÈm kú nµy.

- 6 -

Gi¸ vèn thµnh phÈm

tiªu thô trong kú =

§¬n gi¸

b×nh qu©n x

Sè l­îng thµnh phÈm

xuÊt b¸n trong kú

§¬n gi¸ b×nh qu©n

c¶ kú dù tr÷ =

TrÞ gi¸ thùc tÕ thµnh

phÈm tån ®Çu kú +

TrÞ gi¸ thùc tÕ thµnh

phÈm nhËp trong kú

S¶n l­îng thµnh phÈm

tån kho ®Çu kú +

TrÞ gi¸ tæng thµnh

phÈm nhËp trong kú

§¬n gi¸ b×nh qu©n

cuèi kú tr­íc =

Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm tån

kho cuèi kú tr­íc

Sè l­îng thùc tÕ thµnh

phÈm tån kho cuèi kú tr­íc

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ sau mçi lÇn nhËp tÝnh to¸n x¸c ®Þnh ®îc

ngay ®¬n gi¸ b×nh qu©n, kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña hai ph¬ng ph¸p trªn.

Song viÖc tÝnh to¸n nhiÒu lÇn phøc t¹p kh«ng phï hîp víi kÕ to¸n thñ c«ng.

3.2 Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh

Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho tiªu thô ®îc x¸c

®Þnh c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm theo tõng lÇn nhËp.

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy ph¶n ¸nh chÝnh x¸c gi¸ trÞ tõng l« hµng

xuÊt, gi¸ trÞ cña hµng xuÊt ®em b¸n phï hîp víi doanh thu cña nã t¹o ra. H¬n

n÷a, gi¸ trÞ hµng tån kho ph¶n ¸nh ®óng theo gi¸ trÞ thùc tÕ cña nã

Nhîc ®iÓm lµ viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p naú ®ßi hái nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¾t

khe, chØ cã thÓ ¸p dông khi hµng tån kho cã thÓ ph©n biÖt, chia t¸ch thµnh tõng

lo¹i ®îc b¶o qu¶n riªng biÖt theo tõng l« cña mçi lÇn nhËp.

3.3 Ph¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n

Theo ph¬ng ph¸p nµy, thµnh phÈm xuÊt ra trong kú ®îc ph¶n ¶nh theo gi¸

h¹ch to¸n, cuèi kú ®iÒu chØnh tõ gi¸ h¹ch to¸n sang gi¸ thùc tÕ:

Trong ®ã:

Gi¸ h¹ch to¸n do ®¬n vÞ tù ®Æt ra, cã thÓ theo gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ thùc tÕ

cuèi kú tríc.

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, kh«ng mÊt nhiÒu thêi

gian, tuy nhiªn kÕ to¸n ph¶i thùc hiÖn bót to¸n ®iÒu chØnh cuèi kú.

Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh tæng

hîp nhiÒu mÆt hµng, t×nh h×nh nhËp xuÊt thêng xuyªn vµ gi¸ thùctÕ lu«n biÕn

®éng.

- 7 -

§¬n gi¸ b×nh qu©n

sau mçi lÇn nhËp =

Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm

tån cuèi lÇn nhËp N +

Gi¸ thùc tÕ thµnh

phÈm nhËp lÇn N+1

Sè l­îng thµnh phÈm

tån cuèi lÇn nhËp N +

Sè l­îng thµnh

phÈm nhËp N+1

Gi¸ thùc tÕ cña thµnh

phÈm tiªu thô trong kú =

Gi¸ h¹ch to¸n cña thµnh

phÈm tiªu thô trong kú x

HÖ sè gi¸ thµnh phÈm

tiªu thô trong kú

HÖ sè gi¸ =

Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm tån

®Çu kú vµ nhËp trong kú

Sè l­îng thùc tÕ thµnh phÈm

tån ®Çu kú vµ nhËp trong kú

3.4 Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ nhËp tríc xuÊt tríc (FIFO)

Theo ph¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n gi¶ ®Þnh thµnh phÈm nµo nhËp tríc sÏ xuÊt

tríc, nhËp sau xuÊt sau vµ c¸c hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ c¸c hµng tån kho

®îc mua hoÆc s¶n xuÊt gÇn thêi ®iÓm cuèi kú kÕ to¸n.

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ph¶n ¸nh gÇn ®óng luång nhËp xuÊt trong

thùc tÕ vµ do ®ã ph¶n ¸nh t¬ng ®èi chÝnh x¸c gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt kho, tån kho.

H¬n n÷a, gi¸ trÞ hµng tån kho sÏ ®îc tÝnh gÇn s¸t víi thùc tÕ v× bao gåm gi¸ trÞ

hµng ho¸ ë lÇn mua cuèi cïng. §Æc biÖt, khi gi¸ cã xu híng t¨ng lªn th× doanh

nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy sÏ cã sè l·i nhiÒu h¬n so víi khi ¸p dông c¸c ph-

¬ng ph¸p kh¸c do gi¸ vèn cña hµng b¸n bao gåm gi¸ trÞ cña s¶n phÈm nhËp vµo

tõ tríc.

Tuy nhiªn, nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ lµm cho doanh thu hiÖn t¹i

®îc t¹o ra bëi gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®îc nhËp vµo tõ tríc. H¬n n÷a, viÖc tÝnh to¸n

phøc t¹p ®ßi hái thñ kho ph¶i ph©n lo¹i thµnh phÈm râ rµng khoa häc vµ hîp lý.

3.5 Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ nhËp sau xuÊt tríc (LIFO)

Theo ph¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n gi¶ ®Þnh nh÷ng thµnh phÈm nhËp sau sÏ ®îc

xuÊt tríc, xuÊt hÕt sè nhËp sau míi ®Õn sè nhËp tríc vµ c¸c hµng tån kho cßn l¹i

trong kho lµ c¸c hµng tån kho ®îc mua hoÆc s¶n xuÊt ®Çu tiªn.

¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµm cho doanh thu hiÖn t¹i phï hîp víi chi

phÝ hiÖn t¹i do doanh thu hiÖn t¹i ®îc t¹o ra bëi gi¸ trÞ cña s¶n phÈm hµng ho¸

míi nhËp. Quan träng h¬n, khi gi¸ c¶ thÞ trêng cã xu híng t¨ng th× ph¬ng ph¸p

LIFO gióp cho doanh nghiÖp gi¶m sè thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép cho

nhµ níc bëi v× gi¸ s¶n phÈm nhËp vµo sau cïng thêng cao h¬n gi¸ s¶n phÈm nhËp

vµo tríc lµm cho gi¸ vèn hµng b¸n cña s¶n phÈm thùc tÕ t¨ng. Nh vËy, lîi nhuËn

gi¶m lµm thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp gi¶m.

Bªn c¹nh ®ã, ph¬ng ph¸p nµy cã nhîc ®iÓm lµ tån kho ®îc ph¶n ¸nh

thÊp h¬n so víi gi¸ trÞ thùc tÕ cña nã v× theo ph¬ng ph¸p nµy, hµng tån kho sÏ

bao gåm s¶n phÈm ®îc nhËp vµo ®Çu tiªn víi gi¸ thÊp h¬n so víi thùc tÕ. Do gi¸

trÞ hµng tån kho ®îc ph¶n ¸nh thÊp h¬n so víi thùc tÕ lµm cho vèn lu ®éng cña

doanh nghiÖp còng thÊp h¬n so víi thùc tÕ, do ®ã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh

nghiÖp kÐm h¬n so víi thùc tÕ.

Trong m«i trêng kinh doanh hiÖn nay, khi gi¸ c¶ thêng cã xu híng t¨ng

lªn theo thêi gian, ph¬ng ph¸p LIFO dêng nh sÏ ®îc c¸c doanh nghiÖp thÝch h¬n

v× gióp cho hä cã mét lîng tiÒn nhiÒu h¬n do ph¶i nép thuÕ Ýt h¬n so víi viÖc sö

dông c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c.

- 8 -

Gi¸ vèn hµng b¸n cã ¶nh hëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. Do

vËy, doanh nghiÖp ph¶i linh ho¹t lùa chän ph¬ng ph¸p thÝch hîp sao cho cã lîi

nhÊt mµ vÉn ph¶n ¸nh thùc chÊt gi¸ trÞ hµng tån kho cña doanh nghiÖp, ph¬ng

ph¸p ®ã ph¶i nhÊt qu¸n trong suèt mét kú kÕ to¸n.

4. H¹ch to¸n ban ®Çu qu¸ tr×nh tiªu thô

Theo chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n sè 1141/TC /Q§KT ngµy 1/1/1995 cña Bé

tµi chÝnh, c¸c chøng tõ kÕ to¸n tiªu thô thµnh phÈm sö dông chñ yÕu:

Ho¸ ®¬n b¸n hµng, ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho mÉu sè 02 – BH, thÎ

kho mÉu sè 06 – VT, phiÕu thu, phiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé mÉu sè

03 - VT. Tõ ngµy 1/1/1999 cã thªm ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng ®Ó phï hîp víi luËt

thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng míi.

Chu tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ nh sau:

NÕu kh¸ch hµng thanh to¸n ngay kÕ to¸n lËp phiÕu thu:

5. H¹ch to¸n chi tiÕt tiªu thô thµnh phÈm & x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô tiªu thô

§Ó theo dâi h¹ch to¸n tiªu thô thµnh phÈm, kÕ to¸n sö dông c¸c sæ chi tiÕt.

Sæ chi tiÕt lµ sæ dïng ph¶n ¸nh chi tiÕt c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo ®èi t￾îng kÕ to¸n riªng biÖt mµ trªn sæ s¸ch kÕ to¸n tæng hîp cha ph¶n ¸nh ®îc.

C¨n cø vµo c¸c chøng tõ b¸n hµng nh ho¸ ®¬n b¸n hµng, Hîp ®ång kinh tÕ,

kÕ to¸n tiÕn hµnh ghi sæ chi tiÕt b¸n hµng cã chi tiÕt riªng cho tõng lo¹i s¶n phÈm.

Sæ chi tiÕt b¸n hµng dïng ®Ó theo dâi sè lîng còng nh gi¸ trÞ tõng lo¹i s¶n phÈm

tiªu thô, cã theo dâi doanh thu b¸n hµng bÞ tr¶ l¹i. §ång thêi kÕ to¸n më sæ chi tiÕt

gi¸ vèn hµng b¸n, sæ nµy ®îc më ®Ó theo dâi trÞ gi¸ vèn cho tõng s¶n phÈm tiªu

thô

Trong trêng hîp kh¸ch hµng mua cha thanh to¸n ngay, kÕ to¸n më sæ chi

tiÕt thanh to¸n víi ngêi mua. Mçi kh¸ch hµng thêng xuyªn ®îc theo dâi riªng

- 9 -

Liªn 1: L­u

Liªn 2: Giao cho kh¸ch hµng

Liªn 3 Thñ quü

(Thu tiÒn, ghi

sæ quü)

Thñ kho

(XuÊt hµng,

ghi thÎ kho)

Ho¸ ®¬n b¸n hµng

(Phßng kinh doanh

lËp)

KT tiªu thô

(Ghi sæ

doanh thu)

PhiÕu thu

(KT thanh

to¸n lËp)

Liªn 1: L­u

Liªn 1: Giao ng­êi nép

Liªn 3 Thñ quü

(Thu tiÒn,

ghi sæ quü)

KT thanh to¸n

(Ghi sæ chi tiÕt, sæ

c¸i TK 111)