Giải quyết tranh chấp theo quy định của Hiến chương ASEAN

HiÕn ch−¬ng ASEAN víi hîp t¸c chuyªn ngµnh

t¹p chÝ luËt häc sè 9/2008 73

TS. NguyÔn Toµn th¾ng *

"Chúng tôi hình dung một Đông Nam Á,

ở đó tranh chấp lãnh thổ và các tranh chấp

khác sẽ được giải quyết bằng biện pháp hoà

bình".(1) Mục tiêu nói trên đã được các quốc

gia ASEAN hiện thực hoá bằng những hành

động cụ thể.

Từ Tuyên bố Băng Cốc (ngày 8/8/1967)

khẳng định xây dựng khu vực Đông Nam Á

hoà bình, ổn định qua việc tôn trọng công lí,

tuân thủ pháp luật và các nguyên tắc của

Hiến chương Liên hợp quốc, năm 1976,

bằng việc thông qua Hiệp ước thân thiện và

hợp tác ở Đông Nam Á (Hiệp ước Bali)

(ngày 24/2/1976)(2) ASEAN đã có bước tiến

quan trọng, đó là thiết lập cơ chế khu vực

giải quyết các vấn đề an ninh và chính trị

nảy sinh trong quan hệ giữa các nước thành

viên. Năm 1996, trước nhu cầu cấp thiết cần

có cơ chế hữu hiệu để giải quyết các tranh

chấp trong lĩnh vực kinh tế-thương mại,

ASEAN đã tiếp tục thông qua Nghị định thư

về cơ chế giải quyết tranh chấp (ngày

20/11/1996).(3) Hợp tác giữa các quốc gia

ASEAN ngày càng mở rộng và đạt được

nhiều thành tựu đáng kể sau hơn 40 năm tồn

tại và phát triển. Nỗ lực hướng tới xây dựng

Cộng đồng ASEAN dựa trên ba trụ cột là

Cộng đồng an ninh, Cộng đồng kinh tế và

Cộng đồng văn hoá-xã hội, Hội nghị thượng

đỉnh ASEAN lần thứ 13 tại Singapore đã

thông qua văn kiện lịch sử: Hiến chương

ASEAN (ngày 20/11/2007). Được đánh giá

là thành tựu đỉnh cao của ASEAN, liệu bản

Hiến chương có tạo ra luồng khí mới, tăng

cường sức mạnh và hiệu quả cho việc giải

quyết tranh chấp phát sinh giữa các nước

thành viên?

1. Cơ chế chung

Giải quyết tranh chấp bằng biện pháp

hoà bình, đó là thông điệp mà ASEAN muốn

gửi tới các quốc gia thành viên. Được nêu ra

trong hầu hết các văn kiện kí kết trong

khuôn khổ ASEAN, nguyên tắc này, một lần

nữa, được khẳng định trong Hiến chương

ASEAN,(4)

văn bản có giá trị pháp lí cao

nhất

(5) và trở thành nguyên tắc cơ bản chi

phối toàn bộ quá trình giải quyết tranh chấp

giữa các quốc gia ASEAN.

Khi tranh chấp xảy ra, các bên tranh

chấp có quyền lựa chọn tất cả các biện pháp

hoà bình để giải quyết tranh chấp, dù đó là

biện pháp ngoại giao hay tài phán, trao đổi

quan điểm trực tiếp hay thông qua bên thứ

ba, được quy định hay không quy định trong

Hiến chương:(6)

- Giải quyết tranh chấp thông qua đàm

phán trực tiếp: Đây là biện pháp được ưu

tiên hàng đầu;

- Áp dụng các quy trình giải quyết tranh

chấp được quy định trong Hiến chương, bao

* Giảng viên Khoa luật quốc tế

Trường Đại học Luật Hà Nội