Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

............................

NGUYỄN THANH TUẤN

GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI

TRONG LĨNH VỰC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

HÀ NỘI - NĂM 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

.................................

NGUYỄN THANH TUẤN

GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI

TRONG LĨNH VỰC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành: Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính

Mã số: 60 38 01 02

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN QUANG THÁI

HÀ NỘI - NĂM 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu được nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, xác thực và luận văn này chưa

được ai công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu nào

Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình trước nhà trường

và những qui định pháp luật.

Hà Nội, ngày 25 tháng 11 năm 2016

Tác giả

Nguyễn Thanh Tuấn

i

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN..............................................................................................i

MỤC LỤC.........................................................................................................ii

MỞ ĐẦU...........................................................................................................1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI

TRONG LĨNH VỰC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ..............................................7

1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của giải quyết khiếu nại trong lĩnh

vực thi hành án dân sự...................................................................................7

1.1.1. Khái niệm giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự

....................................................................................................................7

1.1.2. Đặc điểm của giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự

..................................................................................................................12

1.1.3. Vai trò của giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự

..................................................................................................................18

1.2. Các bước giải quyết khiếu nại trong thi hành án dân sự.......................20

1.2.1. Các bước giải quyết khiếu nại lần đầu...........................................21

1.2.2. Các bước giải quyết khiếu nại lần hai............................................26

1.2.3. Giải quyết khiếu nại trong trường hợp đặc biệt..............................26

1.3. Các yếu tố tác động đến giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành

án dân sự......................................................................................................27

1.3.1. Yếu tố về chính trị..........................................................................27

1.3.2. Yếu tố về pháp luật.........................................................................28

1.3.3. Yếu tố về kinh tế.............................................................................29

1.3.4. Về văn hóa......................................................................................29

Kết luận chương 1........................................................................................32

Chương 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH

VỰC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY...........................33

2.1. Tình hình khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự trong những

năm gần đây.................................................................................................33

ii

2.2. Ưu điểm, hạn chế bất cập của giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi

hành án dân sự.............................................................................................36

2.2.1. Ưu điểm..........................................................................................36

2.2.2. Hạn chế trong công tác giải quyết khiếu nại..................................37

2.3. Nguyên nhân hạn chế của giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi

hành án dân sự.............................................................................................51

2.3.1. Nguyên nhân khách quan...............................................................51

2.3.2. Nguyên nhân chủ quan...................................................................61

Kết luận chương 2........................................................................................68

Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC THI HÀNH ÁN DÂN

SỰ....................................................................................................................70

3.1. Quan điểm.............................................................................................70

3.1.1. Tiếp tục tuyên truyền pháp luật về giải quyết khiếu nại.................70

3.1.2. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật liên quan đến

thi hành án dân sự.....................................................................................71

3.1.3. Yêu cầu về tính khách quan............................................................71

3.1.4. Yêu cầu về tính công khai, minh bạch............................................72

3.1.5. Đảm bảo yêu cầu về thời hạn.........................................................72

3.2. Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong

lĩnh vực thi hành án dân sự..........................................................................73

3.2.1. Giải pháp chung..............................................................................73

3.2.2. Giải pháp cụ thể..............................................................................85

Kết luận chương 3........................................................................................94

KẾT LUẬN.....................................................................................................96

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................98

iii

iv

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Thi hành án dân sự là công tác phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực

trong đời sống xã hội, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền cơ bản của con người

(quyền về tài sản, nhân thân của các bên đương sự và những người có liên

quan). Việc tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án sẽ làm phát sinh,

thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên có liên quan theo bản

án, quyết định của Tòa án và theo quy định của pháp luật. Do tính chất phức

tạp như vậy, nên việc khiếu nại trong quá trình tổ chức thi hành án dân sự là

điều khó tránh khỏi. Hoạt động thi hành án là hoạt động diễn ra sau khi kết

thúc quá trình tố tụng của các cơ quan tiến hành tố tụng, nhằm đưa bản án,

quyết định của Tòa án ra thi hành trên thực tế, khôi phục lại tình trạng ban

đầu của các quan hệ pháp luật bị xâm hại trước đó. Chất lượng và hiệu quả

của việc thi hành án dân sự phụ thuộc rất lớn vào hoạt động tố tụng của các cơ

quan tiến hành tố tụng trước đó. Trong các giai đoạn tố tụng, nếu các cơ quan

tiến hành tố tụng tiến hành điều tra, truy tố và xét xử công minh, khách quan,

đúng pháp luật, kịp thời ngăn chặn việc tẩu tán tài sản của đương sự, thì quá

trình thi hành án sẽ thuận lợi, hạn chế được rất nhiều việc khiếu nại của các

bên đương sự và người có liên quan. Thực tiễn cho thấy, nhiều đương sự có

điều kiện thi hành án nhưng vẫn cố tình chây ỳ, không tự nguyện thi hành án,

thậm chí có trường hợp còn chống đối quyết liệt, nhiều trường hợp không

hiểu trình tự thủ tục thi hành án hoặc lợi dụng quyền tư do dân chủ của công

dân làm đơn khiếu nại không đúng, nhằm để trì hoãn việc thi hành án. Nhiều

trường hợp khiếu nại, cơ quan thi hành án dân sự đã giải quyết khiếu nại hết

thẩm quyền nhưng các đương sự vẫn tiếp tục khiếu nại gửi đến nhiều ngành,

nhiều cấp, nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng và nhà nước, thậm chí có trường

hợp còn tổ chức tụ tập đông người, kéo đến các cơ quan Đảng, nhà nước, gây

rối trật tự, làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, đơn vị

1

hoặc ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương.

Bên cạnh đó, vẫn còn có những trường hợp không quan tâm, chú trọng đến

công tác giải quyết khiếu nại trong thi hành án dân sự, dẫn đến ảnh hưởng đến

quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.

Xuất phát từ vị, vai trò, tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu

nại nên thời gian qua, Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hảnh án dân sự, các cơ quan

thi hành án dân sự địa phương đã quan tâm, chú trọng đối với việc giải quyết

khiếu nại thi hành án, xem công tác giải quyết khiếu nại là một nhiệm vụ

trọng tâm của công tác thi hành án dân sự. Từ đó, đã tăng cường, tập trung

giải quyết và chỉ đạo giải quyết những vụ việc khiếu nại, tố cáo nhất là các vụ

việc tồn đọng, bức xúc, kéo dài, hạn chế phát sinh mới, chú trọng tiến độ, thời

hạn, chất lượng giải quyết, tăng cường đối thoại, giải thích, giáo dục, thuyết

phục, kết hợp với đi xác minh thực tế, tập hợp đầy đủ các thông tin, diễn biến

của vụ việc, kể cả tâm tư nguyện vọng của đương sự, qua đó căn cứ vào qui

định của pháp luật ra quyết định giải quyết phù hợp. Nhờ đó, mà trong những

năm gần đây, việc khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vưc thi hành án dân sự đã giảm

đi đáng kể.

Tuy nhiên, so với yêu cầu thì công tác giải quyết khiếu nại vẫn còn có

những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được đòi hỏi của công tác thi hành án

dân sự trong tình hình mới, một số cơ quan thi hành án dân sự chưa coi trọng

công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, còn đùn đẩy né tránh; việc phân công,

bố trí người làm công tác tham mưu giải quyết khiếu nại còn chưa tương

xứng; có nơi việc giải quyết khiếu nại chậm, thiếu chặt chẽ làm cho đương sự

bức xúc khiếu nại nhiều lần, vượt cấp.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó có nguyên nhân

là do lượng việc thi hành án hàng năm phát sinh ngày càng nhiều, năm sau

bao giờ cũng cao hơn năm trước, tính chất ngày càng đa dạng, phức tạp; có

trường hợp do các cơ quan hữu quan thiếu sự phối hợp thi hành án, có nhiều

2

vụ việc còn đùn đẩy, né tránh làm cho việc thi hành án dân sự ở từng lúc, từng

nơi gặp nhiều trở ngại; nhận thức của xã hội về vị trí, vai trò của cơ quan thi

hành án, Chấp hành viên chưa thật sự đầy đủ, chưa đúng với chức năng,

nhiệm vụ được giao; thể chế về thi hành án dân sự (nhất là thể chế về giải

quyết khiếu nại trong thi hành án dân sự) còn bất cập, không phù hợp, thậm

chí mâu thuẫn chồng chéo giữa các văn bản luật; có trường hợp bản án, quyết

định của Tòa án đã được tổ chức thi hành án xong, lại bị Tòa án, Viện kiểm

sát nhân dân cấp trên kháng nghị yêu cầu xét xử lại theo thủ tục giám đốc

thẩm hoặc tái thẩm; có trường hợp do các cơ quan thi hành án dân sự chưa

nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo;

nhiều trường hợp để đương sự yêu cầu nhiều lần nhưng không có biện pháp

giải quyết thoả đáng, kịp thời hoặc không giải thích cụ thể để đương sự hiểu

và thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình.

Tất cả những vấn đề nêu trên cho thấy cần phải nghiên cứu một cách

toàn diện cả về lý luận và thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh

vực thi hành án dân sự là rất cần thiết. Qua đó, thấy được cơ sở lý luận, thực

trạng tình hình giải quyết khiếu nại thời gian qua với những bất cập, hạn chế,

từ đó đưa ra những giải pháp để điều chỉnh cho phù hợp. Đó chính là lý do để

tác giả chọn làm đề tài“ Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân

sự ở Việt Nam hiện nay” làm luận văn thạc sĩ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Liên quan đến chủ đề khiếu nại và giải quyết khiếu nại cũng đã có một

số công trình nghiên cứu như:

- Luận văn thạc sĩ “Nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại tại

Tổng cục Thi hành án dân sự” của tác giả Lê Thị Kim Dung, năm 2009.

- Luận văn thạc sĩ “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền

của Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự” của tác giả Nguyễn Công Toàn,

năm 2012.

3

- Luận văn thạc sĩ “Tổ chức và hoạt động của cơ quan thi hành án cấp

tỉnh (thực tiễn từ TPHCM)” của tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Phượng.

Ngoài ra còn nhiều nghiên cứu khác được đăng tải trên các phương tiện

thông tin, báo, tạp chí khoa học đã phần nào đó đề cập tới các nội dung liên

quan tới khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự

như “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự” của tác giả

Hoàng Quốc Hùng - Thanh tra Bộ tư pháp; bài viết của tác giả Lương Thanh

Tùng đăng trên trang thông tin điện tử của Bộ Tư Pháp “Những điểm kế thừa

và điểm mới của Luật thi hành án dân sự 2008 so với pháp lệnh thi hành án

dân sự 2004 và Luật khiếu nại sửa đổi năm 2005 về giải quyết khiếu nại trong

thi hành án dân sự”.

Các công trình nghiên cứu đó đã ít nhiều làm sáng tỏ những vấn đề lý

luận và thực tiễn của tình hình khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực

thi hành án dân sự, nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một

cách đầy đủ và toàn diện hệ thống những vấn đề lý luận, thực tiễn về giải

quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự hiện nay. Tuy vậy, đây vẫn

là những tài liệu nghiên cứu quan trọng được tác giả lựa chọn tham khảo khi

thực hiện đề tài của mình.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ một số vấn đề lý luận về

giải quyết khiếu nại trong thi hành án; nhận diện được những hạn chế và các

tồn tại, vướng mắc trong hệ thống pháp luật cũng như thực tiễn giải quyết

khiếu nại đối với những quyết định, hành vi của các chủ thể bị khiếu nại. Từ

đó, tìm ra một số giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại, vướng mắc, hạn

chế, bất cập, góp phần giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong công tác

giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự hiện nay, góp phần bảo

vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và tăng cường trách nhiệm của

Nhà nước trong hoạt động quản lý nhà nước và trách nhiệm trước nhân dân.

4