Giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đo thị của Ủy ban nhân dân thành phố thuộc tỉnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN ĐÌNH VĂN

GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH

VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ

KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT

THỰC HIỆN QUY HOẠCH ĐÔ THỊ CỦA

ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ THUỘC TỈNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính

Mã số: 60380102

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thương Huyền

TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan những ý tưởng, nội dung đã trình bày trong Luận văn

này là những kiến thức của bản thân tác giả tiếp thu được trong quá trình học

tập, tham khảo, nghiên cứu tài liệu; là kết quả của sự phân tích, tổng hợp các

tư liệu cũng như kinh nghiệm của bản thân qua thực tiễn công tác và dưới sự

hướng dẫn, gợi ý của TS. Nguyễn Thị Thương Huyền.

Những nội dung thông tin trích dẫn trong luận văn đã được trích dẫn,

ghi chú theo đúng quy định.

Người cam đoan

Trần Đình Văn

3

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU …………………………………………………………… 1

1. Lý do chọn đề tài …………………………………………………………1

2. Tình hình nghiên cứu đề tài ………………………………………………2

3. Mục đích, đối tượng nghiên cứu, giới hạn phạm vi nghiên cứu …………4

4. Các phương pháp tiến hành nghiên cứu ………………………………….4

5. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài ………………………... 5

6. Bố cục của luận văn ………………………………………………………5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI

HÀNH CHÍNH VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI NHÀ NƯỚC THU

HỒI ĐẤT THỰC HIỆN QUY HOẠCH ĐÔ THỊ CỦA ỦY BAN NHÂN

DÂN THÀNH PHỐ THUỘC TỈNH ……………………………………….6

1.1. Khái niệm, đặc điểm khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà

nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị ………………………………. 6

1.1.1. Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện

quy hoạch đô thị……………………………………………………………6

1.1.2. Khái niệm, đặc điểm khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi

nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị…………………………..9

1.2. Giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu

hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy ban nhân dân thành phố thuộc

tỉnh………………………………………………………………………… 18

1.2.1. Khái niệm giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường khi nhà

nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy ban nhân dân thành

phố thuộc tỉnh……………………………………………………………. 18

1.2.2. Thẩm quyền của ủy ban nhân dân thành phố thuộc tỉnh trong giải

quyết khiếu nại hành chính về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất thực

hiện quy hoạch đô thị..…………………………………………………... 19

4

1.2.3. Nguyên tắc, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính về bồi

thường khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy ban

nhân dân thành phố thuộc tỉnh……………………………………………21

Kết luận chương 1………………………………………………………… 24

Chương 2. THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH

VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT THỰC

HIỆN QUY HOẠCH ĐÔ THỊ CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ

THUỘC TỈNH ……………………………………………………………. 27

2.1. Thực trạng khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu

hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị…………………………………………27

2.1.1. Thực trạng thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị…………………27

2.1.2. Thực trạng khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước

thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị……………………………………31

2.1.3. Nguyên nhân phát sinh khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ

khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị……………………..33

2.2. Thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi

Nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy ban nhân dân thành

phố thuộc tỉnh................................................................................................37

2.2.1. Những kết quả đạt được....................................................................37

2.2.2. Thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi

Nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy ban nhân dân

thành phố thuộc tỉnh................................................................................... 39

2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong giải quyết khiếu nại

về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị

của ủy ban nhân dân thành phố thuộc tỉnh……………………………….51

Kết luận chương 2 ………………………………………………………... 56

5

Chương 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC GIẢI QUYẾT

KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI NHÀ

NƯỚC THU HỒI ĐẤT THỰC HIỆN QUY HOẠCH ĐÔ THỊ CỦA ỦY

BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ THUỘC TỈNH ……………………… 58

3.1. Yêu cầu nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính về bồi

thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy

ban nhân dân thành phố thuộc tỉnh ……………………………………….. 58

3.1.1. Giải quyết khiếu nại phải quan tâm đến quyền lợi của người bị thu

hồi đất……………………………………………………………………..59

3.1.2. Giải quyết khiếu nại phải đảm bảo quyền khiếu nại của người bị thu

hồi đất theo đúng quy định pháp luật……………………………………. 59

3.1.3. Giải quyết khiếu nại phải thực sự đảm bảo tính khách quan, công

bằng……………………………………………………………………….60

3.1.4. Giải quyết khiếu nại phải thực sự đảm bảo tính minh bạch, dân chủ,

công khai…………………………………………………………………. 60

3.1.5. Giải quyết khiếu nại phải xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp

luật trong giải quyết khiếu nại…………………………………………… 61

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính về bồi

thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy

ban nhân dân thành phố thuộc tỉnh............................................................... 61

3.2.1. Hoàn thiện pháp luật đất đai và pháp luật về khiếu nại...................61

3.2.2. Các giải pháp khác........................................................................... 68

Kết luận chương 3………………………………………………………… 75

KẾT LUẬN .................................................................................................. 77

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

Đất nước ta đang trong thời kỳ phát triển về mọi mặt, nhiều địa phương

tiến hành thực hiện các dự án về phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch xây dựng

khu đô thị, khu công nghiệp, đường giao thông, các công trình công cộng khác

… Cùng với sự phát triển đó, tình hình khiếu nại của công dân cũng diễn biến

hết sức phức tạp. Hàng năm, mỗi địa phương đều giải quyết hàng ngàn vụ

khiếu nại. Nhiều vụ việc công dân tập trung khiếu nại đông người gây ảnh

hưởng đến trật tự, an toàn xã hội ở một số tỉnh, thành phố. Một số vụ khiếu nại

đã được cơ quan nhà nước giải quyết nhiều lần nhưng công dân vẫn không

chấp nhận và tiếp tục khiếu nại, dẫn đến vụ việc kéo dài, không dứt điểm.

Về nội dung khiếu nại, phần lớn các vụ việc khiếu nại hiện nay liên

quan đến lĩnh vực đất đai (ước tính chiếm khoảng 70 - 75% số vụ việc khiếu

nại), trong đó chiếm chủ yếu là khiếu nại liên quan đến việc bồi thường, hỗ

trợ khi nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án quy hoạch xây dựng đô

thị, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, các khu du lịch, xây dựng các công

trình cơ sở hạ tầng (chủ yếu là khiếu nại về kiểm định đất đai, tài sản trên đất

không đầy đủ, không chính xác; giá bồi thường đất bị thu hồi, bồi hoàn, hỗ

trợ thành quả lao động, tài sản trên đất không đúng quy định, không phù hợp

hoặc không sát với giá thị trường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng không thỏa

đáng …).

Nhìn chung, tình hình khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu

hồi đất diễn biến rất phức tạp. Số vụ việc tăng nhanh, tính chất gay gắt, phức

tạp, khiếu nại đông người, vượt cấp ngày càng tăng. Việc giải quyết khiếu nại

đối với việc bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thời gian qua của các

cấp còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập.

Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế đó là:

Về nguyên nhân chủ quan: từ phía các cơ quan nhà nước mà trực tiếp là

người có thẩm quyền chưa làm tốt việc giải quyết các khiếu nại, chưa tập

trung chỉ đạo giải quyết kịp thời, đúng quy định pháp luật về giải quyết khiếu

nại, nhất là việc giải quyết khiếu nại liên quan đến việc bồi thường, hỗ trợ khi

nhà nước thu hồi đất.

Về nguyên nhân khách quan: Cơ chế, chính sách, pháp luật về quản lý

đất đai chưa phù hợp với thực tiễn, còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ… Các

2

văn bản pháp luật về quản lý đất đai thường xuyên thay đổi; Giá đất, giá tài

sản trong bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng còn chưa phù hợp với tình

hình phát triển kinh tế, xã hội; Người dân được bồi thường, hỗ trợ sau khi nhà

nước thu hồi đất, tài sản trên đất còn chưa đảm bảo ổn định cuộc sống; Cơ chế

giải quyết khiếu nại chưa khách quan, công khai, dân chủ trong quá trình giải

quyết; Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại chưa cụ thể, rõ ràng, chưa tạo

thuận lợi cho công dân; Thiếu chế tài cụ thể trong việc xử lý trách nhiệm

trong công tác giải quyết khiếu nại; Chất lượng giải quyết khiếu nại thấp, còn

nhiều sai sót, hiệu lực thi hành các quyết định giải quyết khiếu nại chưa cao.

Bên cạnh đó, một số văn bản pháp luật hiện hành quy định về khiếu nại và

giải quyết khiếu nại, nhất là trong lĩnh vực đất đai… còn mâu thuẫn, chồng

chéo, chưa tạo được sự thống nhất trong các quy định.

Trước những yêu cầu của công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện

đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế cũng đặt ra nhiều vấn đề mới đối với

công tác giải quyết khiếu nại, trong đó có việc giải quyết khiếu nại hành chính

về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất. Từ tình hình thực tế đó đã đặt

ra yêu cầu các vấn đề trên phải được giải đáp, đòi hỏi phải được nghiên cứu

một cách tổng thể cả về lý luận và thực tiễn. Vì những lý do nêu trên, tôi chọn

đề tài luận văn: “Giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi

nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của Ủy ban nhân dân

thành phố thuộc tỉnh”. Đề tài vừa có tính khách quan, cấp thiết vừa có tính

lý luận và thực tiễn trong điều kiện giải quyết khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ

khi nhà nước thu hồi đất, trong đó có việc giải quyết khiếu nại của ủy ban

nhân dân thành phố thuộc tỉnh hiện nay. Đề tài luận văn được minh chứng từ

thực tiễn giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước

thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của Ủy ban nhân dân một số thành phố

của một số tỉnh có giá trị tham khảo.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài:

Những vấn đề mà tác giả chọn để trình bày trong luận văn này có tính

thực tế và thời sự. Cho đến nay, đã có nhiều công trình, đề tài khoa học

nghiên cứu về khiếu nại, giải quyết khiếu nại; về bồi thường, hỗ trợ khi nhà

nước thu hồi đất; về nội dung liên quan đến việc giải quyết khiếu nại hành

chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất. Một số công trình

nghiên cứu về những vấn đề liên quan đến nội dung của đề tài như sau: Luận

3

án Tiến sĩ: “Tăng cường hiệu quả pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo

của công dân ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thế Thuấn - Học

viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; Luận văn Thạc sĩ: “Khiếu nại hành

chính và cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính của công dân - từ thực tiễn

tỉnh Đồng Nai” của tác giả Nguyễn Ngọc Thiên Kim; Luận văn Thạc sĩ đề tài

“Giải quyết tranh chấp, khiếu nại trong lĩnh vực đất đai theo thủ tục hành

chính tại thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Nguyễn Thiện Thành; Luận

văn “Đổi mới mô hình tổ chức giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta

hiện nay” của tác giả Đỗ Khắc Tuấn; Luận văn Thạc sĩ:“Khía cạnh pháp lý

về hoạt động bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất để

thực hiện dự án - Thực trạng và giải pháp” của tác giả Dương Tấn Vinh;

Luận văn Thạc sĩ: “Khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính

về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” của tác giả Võ

Phan Lê Nguyễn; Luận văn “Quản lý nhà nước về định giá đất và bồi thường

thiệt hại về đất khi thu hồi tại thành phố Cần Thơ” của tác giả Hồ Minh Hà;

Sách chuyên khảo “Chế độ pháp lý về sở hữu và quyền tài sản đối với đất

đai” của tác giả Phạm Văn Võ (Nhà xuất bản Lao động); “Một số vấn đề đổi

mới cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn

Văn Thanh và Đinh Văn Minh (Nhà xuất bản Tư pháp)…Tuy nhiên, qua

nghiên cứu, tìm hiểu các đề tài luận án, luận văn, sách chuyên khảo, một số

bài viết trên các tạp chí chuyên ngành có đề cập ở những khía cạnh khác nhau

về khiếu nại, giải quyết khiếu nại, về chính sách, pháp luật về bồi thường, hỗ

trợ khi nhà nước thu hồi đất một cách chung chung, một số đề tài thực hiện

cách đây đã khá lâu nên nhiều vấn đề lý luận đã không đáp ứng được yêu cầu

của thực tiễn đặt ra. Hiện nay, những vấn đề liên quan đến khiếu nại, giải

quyết khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất các quy định

pháp luật đã thay đổi nhiều trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường, cải

cách hành chính và hội nhập quốc tế. Theo sự khảo cứu của học viên chưa tìm

thấy công trình nghiên cứu nào thể hiện một cách toàn diện và có hệ thống về

vấn đề “Giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà

nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy ban nhân dân thành

phố thuộc tỉnh” như đề tài học viên đã chọn.

4

3. Mục đích, đối tượng nghiên cứu, giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề

tài:

- Mục đích của luận văn là: trên cơ sở nghiên cứu, phân tích làm rõ

những vấn đề lý luận, thực tiễn giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường,

hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất của ủy ban nhân dân thành phố thuộc tỉnh hiện

nay, luận văn đề xuất phương hướng, giải pháp nhằm góp phần xây dựng các

chính sách, quy định pháp luật về giá đất, giá tài sản trên đất khi nhà nước thu

hồi đất thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ phù hợp với tình hình thực tế và hội

nhập kinh tế quốc tế của nước ta hiện nay. Đồng thời, luận văn đã đưa ra

những giải pháp nhằm nâng cao năng lực, hiệu quả giải quyết khiếu nại hành

chính nói chung và giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ khi

nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của ủy ban nhân dân thành

phố thuộc tỉnh nói riêng.

- Đối tượng nghiên cứu: vấn đề về thực trạng giải quyết khiếu nại hành

chính về bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô

thị của ủy ban nhân dân thành phố thuộc tỉnh trong tình hình thực tế hiện nay.

- Giới hạn nghiên cứu của đề tài: Giải quyết khiếu nại về bồi thường,

hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất thực hiện quy hoạch đô thị của thành phố

thuộc tỉnh là vấn đề rộng và phức tạp. Do vậy dưới góc độ lý luận, luận văn

chỉ tập trung nghiên cứu về giải quyết khiếu nại hành chính, thể hiện trong

các văn kiện chính trị, văn bản pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính về

nội dung này, và qua thực tiễn trong phạm vi một số thành phố thuộc tỉnh

như: thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng; thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh

Hòa; thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; thành phố Biên Hòa, tỉnh

Đồng Nai.

4. Các phương pháp tiến hành nghiên cứu:

Phương pháp nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu trên cơ sở phương

pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác - Lênin;

tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm, chủ trương của Đảng Cộng sản

Việt Nam; chính sách, pháp luật của nhà nước về bồi thường, hỗ trợ; quy định

pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước

thu hồi đất. Việc thực hiện nghiên cứu các vấn đề lý luận, thực tiễn và đưa ra

các giải pháp nhằm hoàn thiện các văn bản pháp luật có liên quan và nâng cao