Giải pháp tăng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN ĐẮC THẢO

GIẢI PHÁP TĂNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Đỗ Đức Bình

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài là trung thực và

chưa từng được sử dụng, công bố trong bất kì nghiên cứu nào.

Tôi xin can đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này đã

được cảm ơn và thông tin trích dẫn trong đề tài đều được ghi rõ nguồn gốc.

Bắc Ninh, ngày tháng năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Đắc Thảo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ và được tạo

điều kiện thuận lợi từ nhiều cá nhân và tập thể.

Trước hết tôi xin nói lời cảm ơn chân thành nhất tới GS.TS. Đỗ Đức Bình,

thầy đã giúp đỡ tận tình và trực tiếp hướng dẫn em trong suốt thời gian tôi thực hiện

nghiên cứu đề tài.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các ý kiến đóng góp và hướng dẫn của các

Thầy, Cô giáo trong khoa Sau Đại học - trường Đại học kinh tế và Quản trị kinh

doanh - Đại học Thái Nguyên trong suốt thời gian học tập.

Tôi xin chân thành cám ơn lãnh đạo Sở Tài chính Bắc Ninh, Cục thuế tỉnh Bắc

Ninh, UBND tỉnh Bắc Ninh, các ban ngành cùng với các doanh nghiệp, hộ kinh doanh

trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh đã giúp tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận văn.

Tôi xin chân thành cám ơn./.

Bắc Ninh, ngày tháng năm 2013

Tác giả luận văn

Nguyễn Đắc Thảo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii

DANH MỤC BẢNG.............................................................................................. viii

DANH MỤC HÌNH................................................................................................. ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên của đề tài ......................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................3

5. Bố cục của luận văn ................................................................................................3

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGÂN SÁCH VÀ THU

NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC......................................................................................4

1.1. Khái quát một số vấn đề cơ bản về ngân sách Nhà nước.....................................4

1.1.1. Khái niệm về ngân sách Nhà nước....................................................................4

1.1.2. Vai trò của ngân sách Nhà nước ......................................................................4

1.1.3. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước ............................................................5

1.2. Cơ sở lý luận về thu ngân sách Nhà nước............................................................6

1.2.1. Khái niệm, đặc điểm của thu ngân sách Nhà nước ...........................................6

1.2.2. Phân loại và chức năng của thu ngân sách Nhà nước .....................................7

1.2.3. Yêu cầu và nội dung của thu ngân sách Nhà nước .........................................13

1.2.4. Các yếu tổ ảnh hưởng tới thu ngân sách .........................................................21

1.3. Kinh nghiệm về quản lý thu ngân sách của một số nước và bài học rút ra .....26

1.3.1. Kinh nghiệm của một số nước ........................................................................26

1.3.2. Những bài học kinh nghiệm về thu Ngân sách Nhà nước rút ra từ nghiên cứu.....30

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................32

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................32

? .................................................................................................................32

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

2.1.2. Thực trạng công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc

Ninh giai đoạn 2010 - 2012 đã diễn ra như thế nào và thu được kết quả gì? ...........32

2.1.3. Để tăng

? ...................................................................32

2.1.4. Những giải pháp tăng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong

những năm tới? ..........................................................................................................32

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................32

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .....................................................................32

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin.....................................................................35

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................35

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................36

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiện trạng của địa phương ........................................36

.......................36

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG THU NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH

BẮC NINH.....................................................................................................37

3.1. Những đặc điểm chủ yếu của tỉnh Bắc Ninh .....................................................37

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ...........................................................................................37

3.1.2. Đặc điểm về nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội..........................................38

3.2. Thực trạng thu ngân sách nhà nước của tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2010-2012..........43

3.2.1. Một số qui định về thu Ngân sách Nhà nước của Nhà nước Việt Nam..........43

3.2.2. Khái quát tình hình thực hiện dự toán thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn

tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................................46

3.2.3. Cơ cấu thu Ngân sách Nhà nước theo nguồn hình thành................................50

3.2.4. Cơ cấu thu Ngân sách Nhà nước theo sắc thuế...............................................53

3.3. Phân tích thu ngân sách Nhà nước theo kết quả điều tra ...................................55

3.3.1. Tình hình thu NSNN đối với doanh nghiệp và hộ kinh doanh thông qua kết

quả điều tra................................................................................................................55

3.3.2. Tình hình thu NSNN đối với hộ kinh doanh cá thể ........................................60

3.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu Ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh

Bắc Ninh....................................................................................................................65

3.4. Đánh giá thực trạng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.........66

3.4.1. Ưu điểm ..........................................................................................................66

3.4.2. Hạn chế ............................................................................................................69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.4.3. Nguyên ngân của những hạn chế ....................................................................71

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP TĂNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA

BÀN TỈNH BẮC NINH ..........................................................................................77

4.1. Bối cảnh trong nước và thế giới ảnh hưởng tới thu ngân sách Nhà nước của

Việt Nam và tỉnh Bắc Ninh.......................................................................................77

4.1.1. Môi trường kinh tế vĩ mô ................................................................................77

4.1.2. Hội nhập kinh tế thế giới.................................................................................77

4.2. Quan điểm tăng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh...............77

Việc tăng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới cần

dựa trên các quan điểm sau: ......................................................................................77

- ............................................................................77

4.2.2.

...................................................................................................................78

4.2.3.

............................................................................................78

4.3. Mục tiêu, phương hướng tăng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh

Bắc Ninh...................................................................................................................79

4.3.1. Mục tiêu tăng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ...............79

4.3.2. Phương hướng tăng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ..........79

4.4. Giải pháp tăng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh .............79

4.4.1. Tạo môi trường ổn định cho sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả và chất

lượng tăng trưởng kinh tế (Đây là điều kiện đảm bảo tăng thu NS cho tỉnh) ...............80

4.4.2. Đổi mới công tác quản lý thu Ngân sách ........................................................82

4.4.3. Tăng cường chất lượng công tác lập, quản lý điều hành và quyết toán NSNN.....85

4.4.4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý NSNN.....................87

4.4.5. Giải pháp về thu thuế ......................................................................................87

4.4.6. Các biện pháp quản lý thu ngoài thuế .............................................................91

4.5. Một số kiến nghị (Điều kiện để thực hiện các giải pháp)...............................92

4.5.1. Đối với Chính phủ, Bộ Tài chính....................................................................92

4.5.2. Đối với UBND tỉnh Bắc Ninh.........................................................................93

4.5.3. Đối với các địa phương trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh........................................94

KẾT LUẬN..............................................................................................................95

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................98

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

PHỤ LỤC...............................................................................................................100

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

Công ty TNHH Công ty Trách nhiệm hữu hạn

DN Doanh nghiệp

DNNN Doanh nghiệp nhà nước

ĐTPT Đầu tư phát triển

GTGT Giá trị gia tăng

HĐND Hội đồng nhân dân

HTX Hợp tác xã

KBNN Kho bạc nhà nước

KTTĐ Bắc Bộ Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ

NNL Nguồn nhân lực

NS Ngân sách

NSĐP Ngân sách địa phương

NSNN Ngân sách Nhà nước

NSTW Ngân sách Trung ương

SXKD Sản xuất kinh doanh

TW Trung ương

Thuế GTGT Thuế Giá trị gia tăng

Thuế NK Thuế Nhập khẩu

Thuế TNDN Thuế thu nhập doanh nghiệp

Thuế XK Thuế Xuất khẩu

Thuế XNK Thuế Xuất nhập khẩu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Thông tin chung về loại hình doanh nghiệp điều tra................................34

Bảng 2.2: Loại hình kinh doanh của hộ điều tra .......................................................34

Bảng 3.1: Tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2010-2012................................................41

Bảng 3.2: Tổng thu và tỷ suất thu ngân sách nhà nước so với tổng sản phẩm

trong nước.......................................................................................47

Bảng 3.3: Cơ cấu thu ngân sách theo nguồn hình thành...........................................51

Bảng 3.4: Cơ cấu thu ngân sách nhà nước theo sắc thuế ..........................................54

Bảng 3.5: Thông tin về tài chính của công ty, doanh nghiệp tại Bắc Ninh.....................56

Bảng 3.6: Tổng hợp đánh giá của công ty, doanh nghiệp về chính sách thuế và tính

chất của các khoản thuế tại Bắc Ninh......................................................58

Bảng 3.7: Tổng hợp doanh thu, mức thuế đang thực hiện........................................61

Bảng 3.8: Tổng hợp chung đánh giá của hộ về thuế.................................................63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ix

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Các khoản thu Ngân sách Nhà nước...........................................................8

Hình 1.2: Hệ thống cơ quan quản lý .........................................................................10

Hình 1.3: Hệ thống NSNN ở Việt Nam....................................................................25

Hình 3.1: Tổng thu Ngân sách Nhà nước tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2010 -2012.......48

Hình 3.2: Tốc độ thu Ngân sách Nhà nước và tổng sản phẩm trong nước (%)........49

Hình 3.3. Tỷ trọng thu ngân sách tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2010-2012 ....................52

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngân sách nhà nước, hay ngân sách chính phủ, là một phạm trù kinh tế và là

phạm trù lịch sử; là một thành phần trong hệ thống tài chính. Sự hình thành và phát

triển của ngân sách nhà nước gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế hàng

hóa - tiền tệ trong các phương thức sản xuất của cộng đồng và nhà nước của từng

cộng đồng. Nói cách khác, sự ra đời của nhà nước, sự tồn tại của kinh tế hàng hóa -

tiền tệ là những tiền đề cho sự phát sinh, tồn tại và phát triển của ngân sách nhà nước.

Hiện nay, đất nước ta đang trong quá trình đổi mới và hội nhập. Một trong

những nhân tố tài chính giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện đường lối đổi

mới và hội nhập là ngân sách Nhà nước. Một quốc gia được đánh giá là phồn thịnh

trước tiên người ta chú ý đến sự lớn mạnh và bền vững về tài chính. Kinh tế có phát

triển lớn mạnh thì kéo theo tài chính cũng lớn mạnh và ngược lại nguồn tài chính

công có lớn mạnh và bền vững sẽ kéo theo kinh tế phồn thịnh giảm tỉ lệ nghèo khó

thất nghiệp, bên cạnh đó nó còn là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, kiềm chế lạm

phát, bình ổn giá cả...Từ đó thu ngân sách nhà nước được các ngành các cấp chú ý

đến. Từ Trung ương đến địa phương đã và đang đề ra các nhiệm vụ thiết thực nhằm

tăng cường thu ngân sách nhà nước theo hướng bền vững với mục tiêu luôn có nguồn

lực tài chính lớn mạnh, ổn định. Tỉnh Bắc Ninh là cửa ngõ phía Bắc của Thủ đô Hà

Nội, gần sân bay Quốc tế Nội Bài, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm: Hà Nội, Hải

Phòng, Bắc Ninh. Bắc Ninh có các trục đường giao thông lớn quan trọng chạy qua,

nối liền tỉnh với các trung tâm kinh tế, văn hoá và thương mại của phía Bắc Việt Nam

có nhiều tiềm năng về phát triển kinh tế trong quá trình hội nhập, nhất là trong giai

đoạn hiện nay Bắc Ninh chuẩn bị đi những bước đầu cho sự phát triển lên một tỉnh

phồn thịnh đòi hỏi phải có nguồn lực tài chính lớn mạnh chủ yếu là từ thu ngân sách

nhà nước. Cùng với tiến độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tỉnh Bắc Ninh dần dần

thay đổi cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ với các khu công

nghiệp mới. Bên cạnh đó là sự phát triển của các làng nghề truyền thống trên địa bàn

để phục vụ cho thành công mục tiêu đã đề ra bên cạnh sự hỗ trợ nguồn lực từ ngân

sách cấp trên cần phải có ngân sách địa phương...

Tuy nhiên trong những năm qua, Việt Nam nói chung và tỉnh BN nói riêng đang

đối mặt với không ít khó khăn. Trong số đó phải kể đến hầu hết các doanh nghiệp,các