Giải pháp tăng cường hỗ trợ DNVVN vay vốn tại ngân hàng thương mại

Lêi më ®Çu

"Cã bét míi gét nªn hå". §èi víi bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo th× vèn

còng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó b¶o ®¶m tiÕn tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®îc liªn

tôc vµ cã hiÖu qu¶. Vèn thÓ hiÖn tiÒm lùc søc m¹nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp

trªn th¬ng trêng, vèn cña mét doanh nghiÖp cµng lín th× doanh nghiÖp ®ã cµng

®îc nhiÒu ngêi biÕt ®Õn vµ tin tëng kiÕn t¹o nªn søc c¹nh tranh to lín mµ kh«ng

ai cã thÓ phñ nhËn ®îc. Víi DNVVN vèn cµng cã ý nghÜa h¬n, ®Æc biÖt lµ

nguån vèn vay ng©n hµng.

DNVVN vèn n¨ng ®éng, linh ho¹t vµ cã vai trß quan träng trong qu¸

tr×nh t¹o viÖc lµm, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Tuy nhiªn DNVVN lîi thÕ th× Ýt

mµ bÊt lîi th× nhiÒu thÓ hiÖn ë quy m« vèn tù cã nhá bÐ, c«ng nghÖ thiÕt bÞ l¹c

hËu, tr×nh ®é qu¶n lý cña chñ doanh nghiÖp vµ tay nghÒ ®éi ngò lao ®éng cßn

nhiÒu h¹n chÕ. Nhµ níc ta ®· cã nhiÒu chñ tr¬ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç

trî DNVVN vÒ mäi mÆt nh hç trî tµi chÝnh, th«ng tin, ®µo t¹o, x©y dùng c¸c

trung t©m t vÊn... Song ®Ó c¸c DNVVN ph¸t triÓn vµ ph¸t huy vai trß tÝch cùc

trong nÒn kinh tÕ th× rÊt cÇn sù trî gióp vÒ mäi mÆt cña Nhµ níc, cña nhiÒu

ngµnh, nhiÒu cÊp ®Æc biÖt lµ sù hç trî DNVVN tiÕp cËn víi vèn vay ng©n hµng.

HiÖn nay c¸c DNVVN ®ang ®øng tríc mét vÊn ®Ò nan gi¶i lµ khã tiÕp cËn víi

nguån vèn vay tõ ng©n hµng. Do ®ã lµm thÕ nµo ®Ó c¸c DNVVN tiÕp cËn ®îc

víi vèn vay ®ang lµ ®ßi hái bøc xóc trong thùc tiÔn.

Nh»m gãp phÇn ®¸p øng ®ßi hái ®ã vµ ®îc sù chØ b¶o híng dÉn tËn t×nh

cña C« gi¸o TS Lu ThÞ H¬ng, em ®· chän ®Ò tµi: "Gi¶i ph¸p t¨ng cêng

hç trî DNVVN vay vèn t¹i ng©n hµng th¬ng m¹i"

Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn, môc lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn

v¨n ®îc kÕt cÊu thµnh 3 ch¬ng:

1

Ch¬ng 1: Hç trî DNVVN vay vèn t¹i ng©n hµng

th¬ng m¹i- Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng hç trî DNVVN

vay vèn NHTM

Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p t¨ng cêng hç trî DNVVN

vay vèn t¹i NHTM.

2

Ch¬ng 1

Doanh nghiÖp võa vµ nhá

víi ho¹t ®éng

vay vèn t¹i ng©n hµng th¬ng m¹i

1.1. Tæng quan vÒ DNVVN

1.1.1. Kh¸i niÖm DNVVN, tiªu chÝ ph©n lo¹i

C©u hái ®Çu tiªn ®îc ®Æt ra khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy lµ: ThÕ nµo lµ

DNVVN ?

ViÖc nghiªn cøu nh÷ng tiªu chuÈn nµy vèn ®· cÇn thiÕt l¹i cµng trë nªn

quan träng h¬n do cã sù kh¸c biÖt kh¸ lín vÒ tiªu chuÈn DNVVN gi÷a níc nµy

víi níc kh¸c. NÕu kh«ng cã tiªu chuÈn râ rµng chÝnh x¸c vÒ DNVVN th× kh«ng

thÓ theo dâi ®îc t×nh h×nh, ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng ho¹ch ®Þnh vµ hiÖu qu¶ thùc

hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi DNVVN, hiÓu vµ ph©n tÝch ®îc sè liÖu thèng kª vÒ kÕt

qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c DNVVN.

V× vËy hÇu hÕt c¸c níc ®Òu nghiªn cøu tiªu thøc ph©n lo¹i DNVVN. Tuy

nhiªn kh«ng cã tiªu thøc thèng nhÊt ®Ó ph©n lo¹i DNVVN cho tÊt c¶ c¸c níc vµ

ngay trong mét níc viÖc ph©n lo¹i còng cã sù kh¸c nhau tuú theo tõng thêi kú,

ngµnh nghÒ, ®Þa bµn. Cã hai nhãm tiªu chÝ phæ biÕn dïng ®Ó ph©n lo¹i doanh

nghiÖp võa vµ nhá:

 Tiªu chÝ ®Þnh tÝnh

 Tiªu chÝ ®Þnh lîng

Tiªu chÝ ®Þnh tÝnh:

Tiªu chÝ nµy dùa trªn nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña c¸c DNVVN nh tr×nh ®é

chuyªn m«n ho¸ thÊp, sè ®Çu mèi qu¶n lý Ýt... Sö dông c¸c tiªu chÝ nµy cã u thÕ

lµ ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña vÊn ®Ò nhng thêng khã x¸c ®Þnh trªn thùc tÕ. Do

®ã c¸c tiªu chÝ nµy chØ lµm c¬ së ®Ó tham kh¶o, kiÓm chøng mµ Ýt ®îc sö dông

®Ó ph©n lo¹i.

3

Tiªu chÝ ®Þnh lîng:

Cã thÓ sö dông c¸c tiªu thøc nh sè lao ®éng, gi¸ trÞ tµi s¶n hay vèn,

doanh thu, lîi nhuËn. Sè lao ®éng cã thÓ lµ lao ®éng trung b×nh trong danh s¸ch,

lao ®éng thêng xuyªn, lao ®éng thùc tÕ. Tµi s¶n hoÆc vèn cã thÓ dïng gi¸ trÞ

tæng tµi s¶n (hay vèn), tµi s¶n cè ®Þnh, gi¸ trÞ tµi s¶n cßn l¹i. Doanh thu cã thÓ lµ

tæng doanh thu trong mét n¨m, tæng gi¸ trÞ gia t¨ng trong mét n¨m.

ë c¸c níc tiªu chÝ ®Þnh lîng ®Ó x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp rÊt ®a

d¹ng. Díi ®©y lµ mét sè tiªu chÝ ph©n lo¹i DNVVN qua ®iÒu tra ë 12 níc vµ

khu vùc thuéc APEC. Trong c¸c níc nµy tiªu chÝ sè lao ®éng ®îc sö dông phæ

biÕn nhÊt (11/12 níc sö dông chiÕm 91,67%). C¸c tiªu chÝ kh¸c th× tuú thuéc

vµo ®iÒu kiÖn cña tõng níc: vèn ®Çu t (3/12 chiÕm 25%), tæng gi¸ trÞ tµi s¶n

(4/12 chiÕm 33,33%), doanh thu (4/12 chiÕm 33,33%) vµ tû lÖ vèn gãp (1/12

chiÕm 8,33%). Sè lîng tiªu chÝ chØ cã tõ mét ®Õn hai vµ cao nhÊt lµ ba tiªu chÝ

ph©n lo¹i.

B¶ng 1.1: tiªu chÝ ph©n lo¹i DNVVN trªn thÕ giíi

Níc Tiªu chÝ ph©n lo¹i

Australia Sè lao ®éng

Canada Sè lao ®éng; Doanh thu

Hong Kong Sè lao ®éng

Indonesia Sè lao ®éng; Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n; Doanh thu

NhËt B¶n Sè lao ®éng; Vèn ®Çu t

Malaysia Doanh thu; Tû lÖ vèn gãp

Mexico Sè lao ®éng

Philippines Sè lao ®éng; Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n; Doanh thu

Singapore Sè lao ®éng; Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n

§µi loan Vèn ®Çu t; Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n; Doanh thu

Th¸i Lan Sè lao ®éng; Vèn ®Çu t

Mü Sè lao ®éng

(Nguån: Bé KÕ ho¹ch §Çu t)

Sù ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo quy m« lín, võa vµ nhá chØ mang tÝnh t-

¬ng ®èi do qu¸ tr×nh ph©n lo¹i cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh:

/ Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét níc

Tr×nh ®é ph¸t triÓn cµng cao th× trÞ sè c¸c tiªu chÝ cµng t¨ng lªn. Nh vËy ë

mét níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp th× c¸c chØ sè vÒ lao ®éng, vèn ®Ó

4

ph©n lo¹i doanh nghiÖp sÏ thÊp h¬n so víi c¸c níc ph¸t triÓn. Râ rµng lµ ë c¸c

níc ph¸t triÓn, m«i trêng sèng, thu nhËp còng nh tr×nh ®é cña ngêi d©n cao h¬n

h¼n so víi c¸c níc kh¸c nªn c¸c quan niÖm, yªu cÇu ®Æt ra cho nÒn kinh tÕ ch¾c

ch¾n sÏ cao h¬n. VÝ dô nh ë NhËt B¶n, doanh nghiÖp cã 300 lao ®éng vµ 1 triÖu

USD tiÒn vèn lµ DNVVN cßn doanh nghiÖp cã tiªu chÝ nh vËy ë Th¸i Lan l¹i lµ

doanh nghiÖp lín. ë Mü doanh nghiÖp cã 500 lao ®éng lµ DNVVN trong khi

®ã ë Hång K«ng víi tiªu chÝ nµy doanh nghiÖp ®ã l¹i ®îc coi lµ doanh nghiÖp

lín.

/ TÝnh chÊt ngµnh nghÒ

Do ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh nghÒ nªn cã ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng

nh dÖt may, l¹i cã ngµnh sö dông nhiÒu vèn, Ýt lao ®éng nh ho¸ chÊt, ®iÖn.

ChÝnh v× vËy cÇn tÝnh ®Õn nh©n tè nµy ®Ó cã sù so s¸nh ®èi chøng trong ph©n

lo¹i DNVVN gi÷a c¸c ngµnh kh¸c nhau. Thùc tÕ nhiÒu níc cho thÊy ngêi ta th￾êng ph©n chia thµnh hai ®Õn ba nhãm ngµnh víi c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i kh¸c

nhau. Thêng lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt cã tiªu chÝ cao h¬n cßn c¸c ngµnh dÞch vô cã

tiªu chÝ thÊp h¬n. Ngoµi ra cã thÓ dïng kh¸i niÖm hÖ sè ngµnh Ib ®Ó so s¸nh ®èi

chøng gi÷a c¸c ngµnh kh¸c nhau.

/ Vïng l·nh thæ

Do tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau nªn sè lîng vµ quy m«

doanh nghiÖp còng kh¸c nhau. ë thµnh phè mét doanh nghiÖp ®îc cho lµ quy

m« nhá nhng nã lµ lín ®èi víi c¸c vïng nói, n«ng th«n. V× vËy cÇn tÝnh ®Õn c¶

hÖ sè vïng Ia ®Ó ®¶m b¶o tÝnh t¬ng thÝch trong viÖc so s¸nh quy m« doanh

nghiÖp gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau.

/ TÝnh chÊt lÞch sö

Mét doanh nghiÖp tríc ®©y ®îc coi lµ lín nhng víi quy m« nh vËy, hiÖn t¹i hoÆc

trong t¬ng lai cã thÓ lµ nhá hoÆc võa. LÊy vÝ dô ®¬n cö nh ë ViÖt Nam tríc n¨m

1986 doanh nghiÖp cã quy m« tõ 100 lao ®éng trë lªn lµ doanh nghiÖp lín nhng

hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp cã sè lao ®éng díi 300 ngêi th× lµ doanh nghiÖp võa

vµ nhá. Tõ ®ã thÊy r»ng trong viÖc x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp cÇn tÝnh thªm

hÖ sè t¨ng trëng quy m« doanh nghiÖp trung b×nh Id. HÖ sè nµy chØ ®îc sö dông

khi x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp cho c¸c thêi kú kh¸c nhau.

5

/ Môc ®Ých ph©n lo¹i

Kh¸i niÖm DNVVN sÏ kh¸c nhau tuú thuéc vµo môc ®Ých. NÕu môc ®Ých

ph©n lo¹i lµ ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp yÕu míi ra ®êi sÏ kh¸c víi môc ®Ých lµ

®Ó gi¶m thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp cã c«ng nghÖ s¹ch, hiÖn ®¹i kh«ng g©y «

nhiÔm m«i trêng.

Nh vËy ®Ó x¸c ®Þnh quy m« DNVVN cña mét níc tríc hÕt cÇn x¸c ®Þnh

quy m« trung b×nh chung sau ®ã x¸c ®Þnh c¸c hÖ sè Ia, Ib, Id.

Qua viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i DNVVN ë mét sè n￾íc, ta thÊy r»ng ®Ó x¸c ®Þnh tiªu chÝ ph©n lo¹i DNVVN ë ViÖt Nam mét c¸ch

phï hîp cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam vµ tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè

t¸c ®éng ®Õn viÖc ph©n lo¹i nh ®· tr×nh bµy ë trªn.

 VÒ tiªu chÝ ph©n lo¹i:

Ph©n lo¹i DNVVN chñ yÕu theo hai tiªu chÝ lµ lao ®éng thêng xuyªn vµ

vèn s¶n xuÊt v× chóng cã tÝnh phæ dông, tÝnh kh¶ thi vµ tÝnh chuÈn x¸c.

+ TÝnh phæ dông: tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã sè liÖu vÒ hai tiªu thøc nµy.

+ TÝnh kh¶ thi: cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc hai tiªu chÝ nµy ë mäi cÊp ®é (toµn bé nÒn

kinh tÕ, ngµnh, doanh nghiÖp).

+ TÝnh chuÈn x¸c: ®©y lµ hai tiªu chÝ cã thÓ x¸c ®Þnh t¬ng ®èi chÝnh x¸c trÞ sè

cña chóng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.

 VÒ trÞ sè c¸c tiªu chÝ:

Ngµy 20/6/1998, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· cã C«ng v¨n sè 681/CP-KTN

quy ®Þnh tiªu chÝ t¹m thêi x¸c ®Þnh DNVVN, ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn

ph¸p ®Þnh tèi ®a 5 tû ®ång vµ sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m díi 200 ngêi.

ThÕ nhng qua qu¸ tr×nh kh¶o s¸t ®iÒu tra c¸c doanh nghiÖp, ChÝnh phñ thÊy

r»ng hai tiªu chÝ nµy cha cã sù t¬ng thÝch víi nhau. V× vËy ngµy 23/11/2001

ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 90/N§-CP quy ®Þnh DNVVN lµ nh÷ng

doanh nghiÖp cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung

b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸ 300 ngêi.

 VÒ lÜnh vùc ngµnh:

CÇn ph©n biÖt hai lÜnh vùc chÝnh lµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i

dÞch vô. Tuy nhiªn viÖc ph©n lo¹i theo hai nhãm ngµnh nµy lµ qu¸ réng v× trong

6

c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th× tÝnh chÊt vµ møc ®é sö dông vèn, lao ®éng

vµ doanh thu rÊt kh¸c nhau. §Ó ®¹t tíi møc chuÈn x¸c h¬n cÇn ph©n lo¹i theo

ngµnh hÑp h¬n dùa trªn ®Æc tÝnh sö dông lao ®éng, vèn cña c¸c ngµnh vµ kÕt

qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.

Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ ®i ®Õn íc lîng tiªu chÝ ®Ó ph©n

lo¹i DNVVN nh sau:

Tiªu chÝ

C«ng nghiÖp Th¬ng m¹i, dÞch vô

Doanh

nghiÖp võa

vµ nhá

Trong ®ã:

Doanh

nghiÖp nhá

Doanh

nghiÖp võa

vµ nhá

Trong ®ã:

Doanh

nghiÖp nhá

Vèn s¶n xuÊt

( ®ång ViÖt Nam )

Díi 10 tû <3 tû Díi 5 tû <2 tû

Lao ®éng thêng

xuyªn ( ngêi )

Díi 300 <100 <200 <50

Tõ tiªu chÝ ph©n lo¹i vÒ DNVVN mµ ta cã thÓ ®a ra kh¸i niÖm mét c¸ch

chuÈn x¸c. Ngµy 23/11/2001 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 90/2001/N§-CP

®Þnh nghÜa DNVVN nh sau: Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh

doanh ®éc lËp, ®· ®¨ng ký kinh doanh theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, cã vèn ®¨ng

ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸

300 ngêi.

Theo ®Þnh nghÜa nµy DNVVN bao gåm nh÷ng doanh nghiÖp sau:

- C¸c doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt

doanh nghiÖp.

- C¸c doanh nghiÖp nhµ níc cã quy m« võa vµ nhá thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo

LuËt doanh nghiÖp nhµ níc.

- C¸c hîp t¸c x· cã quy m« võa vµ nhá thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt Hîp

t¸c x·.

- C¸c hé kinh doanh c¸ thÓ ®¨ng ký theo NghÞ ®Þnh sè 02/2000/N§-CP ngµy 03

th¸ng 2 n¨m 2000 cña ChÝnh phñ vÒ ®¨ng ký kinh doanh.

7

1.1.2. §Æc ®iÓm cña DNVVN

BÊt kú mét níc nµo còng ®Òu cã DNVVN vµ muèn ph¸t triÓn c¸c doanh

nghiÖp nµy cµng ngµy cµng lín m¹nh. Muèn thÕ hä cÇn n¾m ®îc ®Æc ®iÓm cña

DNVVN. §Æc ®iÓm DNVVN bao gåm c¶ ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu.

 Nh÷ng ®iÓm m¹nh cña DNVVN:

- DÔ khëi nghiÖp, lóc ban ®Çu kh«ng ®ßi hái g× nhiÒu vÒ mäi mÆt. C¸c doanh

nghiÖp lín hiÖn nay còng thêng b¾t ®Çu tõ DNVVN .

- C¸c DNVVN n¨ng ®éng linh ho¹t nªn dÔ thÝch øng thËm chÝ cßn ®ãn ®Çu

nh÷ng biÕn chuyÓn cña c«ng nghÖ qu¶n lý, nh÷ng dao ®éng tõng lóc hoÆc c¬

b¶n l©u dµi cña thÞ trêng, nh÷ng thay ®æi cã khi ®ét ngét cña m«i trêng thÓ chÕ,

chÕ ®é kinh tÕ x· héi

- §Æc biÖt thÝch nghi víi viÖc ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña ®Þa ph¬ng vµ c¬ së,

kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng.

- T¹o ra nh÷ng hiÖu øng tÝch cùc vµ gi¶m bít ®îc nh÷ng hiÖu øng tiªu cùc so

víi c¸c doanh nghiÖp lín.

- ThuËn lîi ®Ó kÕt hîp t¨ng trëng kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi, thÓ hiÖn trong

kinh tÕ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vµ nh÷ng nÐt riªng u tréi cña ®Þa ph¬ng.

- Lµ sù bæ sung thiÕt yÕu cho chÝnh sù sinh tån vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp

lín. VÒ nghiªn cøu triÓn khai, DNVVN lµ n¬i thö nghiÖm nh÷ng ®æi míi ph¸t

minh s¸ng chÕ. VÒ s¶n xuÊt lµ ngêi ®¶m nhiÖm cã hiÖu qu¶ cao nh÷ng c«ng

®o¹n c¶ ë phÇn ®Çu, phÇn gi÷a vµ phÇn cuèi cña qu¸ tr×nh chÕ t¸c mµ doanh

nghiÖp lín kh«ng cÇn lµm. VÒ dÞch vô DNVVN cã kh¶ n¨ng cung øng tèt nhiÒu

dÞch vô do cã u thÕ trong viÖc tiÕp xóc víi kh¸ch hµng. VÒ th¬ng m¹i DNVVN

cã tÝnh c¬ ®éng nhanh nh¹y th©m nhËp vµo nh÷ng thÞ trêng tèt vµ rót khái

nh÷ng thÞ trêng kh«ng cã tiÒm n¨ng.

 Nh÷ng ®iÓm yÕu cña DNVVN

- ThiÕu nguån lùc ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu lín ®¸p øng yªu

cÇu vµ tËn dông kh¶ n¨ng cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ

vèn.

8