Động cơ học tập của sinh viên học viện Phật giáo Việt Nam tại TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Thái Văn Anh

ĐỘNG CƠ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN

HỌC VIỆN PHẬT GIÁO VIỆT NAM

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Thái Văn Anh

ĐỘNG CƠ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN

HỌC VIỆN PHẬT GIÁO VIỆT NAM

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tâm lý học

Mã số: 60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. TRẦN THỊ THU MAI

Thành phố Hồ Chí Minh - 2013

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến:

Quý Thầy Cô trong Ban giám hiệu, Phòng sau đại học, Khoa Tâm lý giáo

dục trường Đại học Sư Phạm TP.HCM đã tạo môi trường học tập và trực tiếp giảng

dạy cho tôi những kiến thức vô cùng hữu ích trong suốt khóa học.

Tiến sĩ Trần Thị Thu Mai, người hướng dẫn khoa học, đã tận tình dành nhiều

thời gian hướng dẫn, góp ý và động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn

tốt nghiệp.

Chư Tôn đức Hội đồng điều hành và giảng viên, sinh viên Học viện Phật

giáo Việt Nam tại TP.HCM đã tạo điều kiện thuận lợi, nhiệt tình giúp đỡ tôi trong

quá trình khảo sát, thu thập số liệu.

Quý Thầy Cô trong Hội đồng khoa học bảo vệ đề cương, Hội đồng khoa học

bảo vệ luận văn đã góp ý, hướng dẫn, chỉ ra những thiếu sót giúp tôi thực hiện tốt

luận văn tốt nghiệp của mình.

Gia đình, các bậc ân nhân, bạn bè cùng lớp đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn

thành luận văn này.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2013

Tác giả

Thái Văn Anh

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết

quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ

một công trình nào khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2013

Tác giả

Thái Văn Anh

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cảm ơn

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các biểu đồ

3TMỞ ĐẦU 3T ...................................................................................................................1

3TChương 1 - CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỘNG CƠ HỌC TẬP3T ...................................7

3T1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu về ĐCHT3T ...................................................................7

3T1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài3T .......................................................7

3T1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước3T .......................................................9

3T1.2. Lý luận về động cơ học tập của sinh viên3T...........................................................12

3T1.2.1. Lý luận về động cơ3T ........................................................................................12

3T1.2.2. Lý luận về động cơ học tập3T ...........................................................................24

3T1.3. Hoạt động học tập của SV Học viện Phật giáo Việt Nam3T ................................37

3T1.3.1. Đặc điểm hoạt động học tập của SV HVPG Việt Nam3T .............................37

3T1.3.2. Động cơ học tập của SV Học viện Phật giáo Việt Nam3T ............................48

3T1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến ĐCHT của SV HVPG Việt Nam3T....................54

3TTiểu kết chương 13T......................................................................................................59

3TChương 2 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG ĐỘNG CƠ HỌC TẬP

CỦA SV HỌC VIỆN PHẬT GIÁO VIỆT NAM TẠI THÀNH PHỐ

HỒ CHÍ MINH3T ......................................................................................60

3T2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng3T ............................................................................60

3T2.2. Thực trạng động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại

Thành phố Hồ Chí Minh3T .......................................................................................63

3T2.2.1. Lý do SV thi tuyển vào HVPGVNTTPHCM3T .............................................63

3T2.2.2. Động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành

phố Hồ Chí Minh3T ............................................................................................70

3T2.2.3. Hứng thú học tập của SV HVPGVNTTPHCM3T ..........................................84

3T2.2.4. Biểu hiện nhận thức, thái độ, hành vi về ĐCHT của SV Học viện Phật

giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh3T................................................88

3T2.2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến ĐCHT của SV HVPGVNTTPHCM3T.......110

3TTiểu kết chương 23T....................................................................................................119

3TChương 3 - MỘT SỐ BIỆN PHÁP THÚC ĐẨY ĐỘNG CƠ HỌC TẬP CỦA

SINH VIÊN HỌC VIỆN PHẬT GIÁO VIỆT NAM TẠI THÀNH

PHỐ HỒ CHÍ MINH3T...........................................................................120

3T3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp3T ......................................................................................120

3T3.2. Tổ chức khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của một số biện pháp thúc đẩy

ĐCHT của SV HVPGVNTTPHCM3T .................................................................121

3T3.3. Kết quả thăm dò ý kiến GV và SV về mức độ cần thiết và tính khả thi của các

biện pháp thúc đẩy động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo3T ........122

3T3.3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp đã đề xuất3T ........................................122

3T3.3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất3T .........................124

3T3.4. Một số biện pháp thúc đẩy ĐCHT của SV Học viện Phật giáo Việt Nam tại

Thành phố Hồ Chí Minh3T .....................................................................................126

3T3.4.1. Các biện pháp thuộc về nhà trường3T ............................................................126

3T .4.2. Các biện pháp thuộc về GV3T.........................................................................131

3T3.4.3. Biện pháp thuộc về tự viện nơi SV tu học.3T................................................136

3T3.4.4. Biện pháp thuộc về bản thân sinh viên3T ......................................................137

3TTiểu kết chương 33T....................................................................................................140

3TKẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ3T ..............................................................................141

3TTÀI LIỆU THAM KHẢO3T ....................................................................................146

3TPHỤ LỤC3T ...............................................................................................................154

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

• ĐCHT : Động cơ học tập

• GV : Giảng viên

• HVPGVNTTPHCM: Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành

Phố Hồ Chí Minh

• Nxb : Nhà xuất bản

• P : P-value

• Sig. : Mức ý nghĩa

• STT : Số thứ tự

• SV : Sinh viên

• TB : Trung bình

• TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh

• XB : Xếp bậc

DANH MỤC CÁC BẢNG

STT Tên bảng Trang

1 Bảng 1.2. Tóm tắt các quan điểm về ĐCHT 27

2 Bảng 1.3. Chương trình đào tạo cử nhân Phật học 42

3 Bảng 2.1. Tỷ lệ khách thể nghiên cứu trong mẫu nghiên cứu 62

4

Bảng 2.2.1a. Kết quả khảo sát lý do SV thi tuyển vào Học viện Phật

giáo

63

5 Bảng 2.2.2a. Động cơ học tập của SV Học viện Phật giáo 71

6

Bảng 2.2.2b. Mối tương quan giữa các nhóm ĐCHT của SV Học

viện Phật giáo

82

7 Bảng 2.2.3a. Hứng thú học tập của SV HVPGVNTTPHCM 84

8 Bảng 2.2.3b. Tương quan giữa ĐCHT và hứng thú học tập của SV 86

9

Bảng 2.2.3c. So sánh hứng thú học tập giữa các nhóm khách thể tại

HVPGVNTTPHCM

87

10

Bảng 2.2.4a. Nhận thức của SV viên HVPGVNTTPHCM về lý do

đến lớp

88

11

Bảng 2.2.4b.Nhận thức của SV viên HVPGVNTTPHCM về mục

đích hướng đến trong học tập

92

12 Bảng 2.2.4c. Tương quan giữa ĐCHT và mục đích học tập của SV 94

13 Bảng 2.2.4d. Hành vi học tập trên lớp của SV HVPGVNTTPHCM 96

14

Bảng 2.2.4e. Hành động học tập ngoài giờ lên lớp của SV

HVPGVNTTPHCM

101

15 Bảng 2.2.4f. Thái độ học tập của SV Học HVPGVNTTPHCM 106

16

Bảng 2.2.5. Nhận thức của SV HVPGVNTTPHCM về những yếu tố

ảnh hưởng đến ĐCHT

111

17 Bảng 3.4a. Mức độ cần thiết của các biện pháp thúc đẩy ĐCHT 122

18 Bảng 3.4b. Tính khả thi của các biện pháp thúc đẩy ĐCHT của SV 124

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

STT Tên biểu đồ Trang

1 Biểu đồ 2.1. Tỷ lệ các lý do SV thi tuyển vào Học viện Phật giáo 64

2

Biểu đồ 2.2.2. Kết quả so sánh các nhóm ĐCHT của SV Học viện

Phật giáo 74

3

Biểu đồ 2.2.4a. Nhận thức của SV HVPGVNTTPHCM về lý do đến

lớp 90

4

Biểu đồ 2.2.4b. Mức độ thực hiện hành vi học tập trên lớp giữa SV các

vùng miền 100

5

Biểu đồ 2.2.4c. So sánh mức độ biểu hiện nhận thức, thái độ và

hành vi về ĐCHT của sinh viên HVPGVNTTPHCM 109

6

Biểu đồ 2.2.3. So sánh các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến ĐCHT của

SV HVPGVNTTPHCM 117

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Về mặt lý luận

Giữa tháng 6/2012 Thủ tướng chính phủ đã ký phê duyệt Chiến lược phát triển

giáo dục 2011 -2020. Trong đó có đề cập đến mục tiêu phát triển giáo dục ở bậc

giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học như sau: “Hoàn thiện cơ cấu hệ thống

giáo dục nghề nghiệp và đại học; điều chỉnh cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo,

đáp ứng nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế-xã hội; đào tạo ra những con người

có năng lực sáng tạo, tư duy độc lập, trách nhiệm công dân, đạo đức và kỹ năng

nghề nghiệp, năng lực ngoại ngữ, kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp, năng lực

tự tạo việc làm và khả năng thích ứng với những biến động của thị trường lao động

và một bộ phận có khả năng cạnh tranh trong khu vực và thế giới”[3].

Trong quy chế sinh viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí

Minh, điều 2 có nói đến mục tiêu đào tạo: “Đào tạo một thế hệ Tăng Ni và cư sĩ trí

đức song toàn, có tri thức khoa học công nghệ, kiến thức văn hóa - xã hội, có kỹ

năng nghề nghiệp, kỹ năng mềm, năng động và sáng tạo, có tính kỷ luật, có sức

khoẻ, đáp ứng cao yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập

quốc tế của đất nước nói chung và sự nghiệp phát triển Giáo hội Phật giáo Việt Nam

nói riêng”[24, tr.3].

Từ chiến lược phát triển giáo dục của bậc đại học mà Thủ tướng chính phủ

vừa phê duyệt và mục tiêu đào tạo của Học viện Phật giáo Việt Nam như vừa trích

dẫn, chúng ta thấy rằng trong giáo dục để đào tạo ra những con người có năng lực,

phẩm chất và khả năng thích ứng như vậy, đó không chỉ là sự nỗ lực đơn phương

của ngành giáo dục mà quan trọng hơn hết là sự nỗ lực học tập chiếm lĩnh tri thức,

kỹ năng, kỹ xảo của từng sinh viên khi còn ngồi trên giảng đường đại học. Liên

quan đến các nhân tố chủ quan chi phối hoạt động học tập của sinh viên, chúng ta

thấy động cơ học tập đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nó quyết định mục đích và

2

thúc đẩy sự tích cực tìm tòi, sáng tạo trong quá trình học tập và vượt qua những khó

khăn, hạn chế của sinh viên. Vì vậy, nếu không có động cơ học tập tích cực thì hoạt

động học tập sẽ trở nên kém hiệu quả, khó thành công và không đáp ứng được mục

tiêu đào tạo của nhà trường.

1.2. Về mặt thực tiễn

Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh là một trong bốn

Học viện Phật giáo trực thuộc Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Là nơi có

chức năng, nhiệm vụ giáo dục và đào tạo Tăng - Ni trẻ ở bậc đại học và sau đại học,

đáp ứng yêu cầu của Giáo hội, có kiến thức về Phật học, về văn hóa, khoa học, xã

hội… có đức hạnh trong tu học, đồng thời đảm trách sự nghiệp truyền bá Phật pháp,

phục vụ lợi ích nhân sinh; đóng góp tích cực vào sự phát triển đất nước Việt Nam

thanh bình và thịnh trị. Như vậy đối tượng sinh viên chủ yếu của Học viện là các tu

sĩ Phật giáo ở khắp mọi miền đất nước. Họ học tập để hoàn thiện tri thức phục vụ

cho việc tu tập, kế thừa mạng mạch Phật pháp, phát huy văn hóa dân tộc và phục vụ

nhân sinh.

Cũng như một số trường đại học nổi tiếng trong nước, Học viện Phật giáo Việt

Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng khẳng định vị thế của mình, trở thành

trung tâm thu hút các học giả, các nhà nghiên cứu từ nhiều nơi trên thế giới. Những

thành tựu đó một mặt thể hiện sự nỗ lực phấn đấu không ngừng nghỉ của Hội đồng

điều hành Học viện trong công tác tổ chức, quản lý, giảng dạy sinh viên. Mặt khác

thể hiện động cơ học tập mạnh mẽ của toàn thể sinh viên nhà trường trong vấn đề

học tập và nghiên cứu chiếm lĩnh tri thức khoa học, kinh nghiệm lịch sử - xã hội, kỹ

năng, kỹ xảo nghề nghiệp của mình cũng góp phần tạo nên thành tựu trên.

Ở Việt Nam thời gian qua đã có các công trình nghiên cứu về động cơ học tập

của sinh viên ở từng ngành học hay trường học cụ thể. Nhưng vấn đề động cơ học

tập của sinh viên là Tăng-ni Phật giáo tại các trường Học viện Phật giáo thì chưa

được quan tâm.

3

Xuất phát từ lý luận và thực tiễn nói trên, để góp phần vào việc nâng cao chất

lượng, hiệu quả học tập, nghiên cứu khoa học của Tăng - Ni sinh viên Học viện

Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh, chúng tôi lựa chọn và nghiên cứu

đề tài: “Động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành

phố Hồ Chí Minh”.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại

Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất một số biện pháp thúc đẩy động cơ học tập

của sinh viên.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại TPHCM.

3.2. Khách thể nghiên cứu

- Sinh viên khóa VIII và IX của Học viện Phật giáo Việt Nam tại TPHCM.

- Giảng viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại TPHCM.

4. Giả thuyết khoa học

Động cơ học tập của sinh viên HVPGVNTTPHCM thiên về nhóm động cơ

nghề nghiệp và nhóm động cơ nhận thức khoa học.

Động cơ học tập của sinh viên HVPGVNTTPHCM chịu sự tác động của các

yếu tố chủ quan nhiều hơn yếu tố khách quan.

Mức độ biểu hiện động cơ học tập của sinh viên HVPGVNTTPHCM về ba

mặt nhận thức, thái độ, hành vi không có sự khác biệt ý nghĩa về mặt thống kê.

4

Có sự khác biệt ý nghĩa giữa sinh viên khóa 8 và sinh viên khóa 9, giữa sinh

viên nam và sinh viên nữ, giữa sinh viên các vùng miền về động cơ học tập và mức

độ biểu hiện của động cơ học tập.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu lý luận liên quan đến đề tài

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận liên quan đến đề tài.

5.2. Nghiên cứu thực trạng

- Khảo sát thực trạng, tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến động cơ học tập hiện

nay của sinh viên Học viện Phật Giáo Việt Nam tại Thành Phố Hồ Chí Minh.

5.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của một số biện pháp

thúc đẩy động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật Giáo Việt Nam tại

Thành Phố Hồ Chí Minh.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

6.1. Về nội dung

- Động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo Việt Nam tại TPHCM.

6.2. Về địa điểm

- Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh.

6.3. Về đối tượng khảo sát

- 323 sinh viên khóa VIII và XI đang theo học tại Học viện Phật giáo Việt

Nam tại TPHCM.

- 10 giảng viên Học Viện Phật giáo Việt Nam tại TPHCM.

5

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp luận

- Người nghiên cứu tiếp cận quan điểm hệ thống cấu trúc của hoạt động trong

quá trình nghiên cứu. Tâm lý của mỗi người chỉ được hình thành và biểu hiện trong

quá trình cá nhân hoạt động. Vì vậy, để hình thành, thúc đẩy và tìm hiểu động cơ

học tập của mỗi sinh viên phải thông qua quá trình hoạt động của họ.

- Động cơ học tập là một bộ phận của cấu trúc hoạt động học tập. Nhờ có động

cơ học tập chủ thể xác định được mục đích và phương tiện để có những thao tác,

hành động cho phù hợp. Từ đó người học hình thành được khả năng chiếm lĩnh tri

thức, hoàn thiện và nâng cao trình độ của mình. Thiếu động cơ thì hoạt động học

tập sẽ trở nên kém hiệu quả và không thể diễn ra được.

7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể

7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

- Đọc, phân tích, tổng hợp các tài liệu cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu,

nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.

7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực trạng

7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

- Bảng hỏi được xây dựng dưới dạng phiếu thăm dò ý kiến nhằm làm rõ thực

trạng động cơ học tập của sinh viên đang theo học tại nhà trường.

7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu sinh viên

- Chọn một số vấn đề nào đó nổi trội trong phần trả lời để phỏng vấn sâu một

số đối tượng sinh viên.

6

7.2.3. Phương pháp khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi

- Sau khi tìm hiểu về thực trạng động cơ học tập của sinh viên và thăm dò

được các biện pháp thúc đẩy động cơ học tập cho sinh viên, người nghiên cứu lựa

chọn ra các biện pháp tiêu biểu và tổ chức khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi dựa

vào bảng hỏi đối với các giảng viên và sinh viên HVPGVNTTPHCM.

7.3. Phương pháp thống kê toán học

Nhằm xử lý, phân tích, đánh giá kết quả thu được, người nghiên cứu dùng

phần mềm SPSS 13.0 for windown để xử lý các số liệu thống kê.

8. Cấu trúc luận văn

Luận văn gồm có 3 phần chính:

Phần I: Mở đầu

Phần II: Nội dung nghiên cứu

Chương 1: Cơ sở lý luận về động cơ học tập

Chương 2: Thực trạng động cơ học tập của sinh viên Học viện Phật giáo Việt

Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh

Chương 3: Một số biện pháp thúc đẩy động cơ học tập của sinh viên Học viện

Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh