Động cơ sử dụng rượu bia của sinh viên đại học trên địa bàn TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Thùy Linh

ĐỘNG CƠ SỬ DỤNG RƯỢU BIA

CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN

TP. HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Thùy Linh

ĐỘNG CƠ SỬ DỤNG RƯỢU BIA

CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN

TP. HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành : Tâm lý học

Mã số : 60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. ĐINH PHƯƠNG DUY

Thành phố Hồ Chí Minh – 2013

1

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số

liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng

được công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả

Lê Thị Thùy Linh

2

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Tâm lý - Giáo dục, Phòng

Sau đại học Trường Đại học Sư phạm Tp. Hồ Chí Minh đã trực tiếp giảng dạy và

giúp đỡ tôi trong quá trình học và hoàn tất luận văn này.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Đinh Phương Duy đã tận tâm

giảng dạy và hướng dẫn tôi trong quá trình học và trong suốt quá trình thực hiện luận

văn này. Những định hướng và điều chỉnh của Thầy đã giúp tôi trưởng thành hơn,

chuyên nghiệp hơn trong nghiên cứu khoa học.

3

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ 1

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. 2

MỤC LỤC .................................................................................................................... 3

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................... 5

MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 6

1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu ...........................................................................6

2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................................7

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ..............................................................................8

4. Giả thuyết nghiên cứu ....................................................................................................8

5. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................................8

6. Giới hạn của đề tài..........................................................................................................8

7. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................................9

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ ĐỘNG CƠ SỬ DỤNG RƯỢU BIA............ 10

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................................10

1.1.1. Quan điểm của một số học thuyết về động cơ. .....................................................10

1.1.2. Các công trình nghiên cứu về động cơ ở Việt Nam..............................................14

1.1.3. Các công trình nghiên cứu về vấn đề sử dụng rượu, bia trên thế giới.........................16

1.1.4. Các công trình nghiên cứu về vấn đề sử dụng rượu, bia ở Việt Nam............................18

1.1.5. Các chính sách về phòng chống tác hại của rượu, bia ở Việt Nam.......................20

1.2. Những vấn đề lí luận chung về động cơ sử dụng bia rượu ....................................21

1.2.1. Khái niệm động cơ ................................................................................................21

1.2.2. Cấu trúc động cơ của nhân cách............................................................................25

1.2.3. Phân loại động cơ..................................................................................................28

1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến động cơ sử dụng bia rượu...........................................29

1.3. Ảnh hưởng của hành vi lạm dụng bia rượu đối với con người. ............................30

CHƯƠNG 2: KHẢO SÁT ĐỘNG CƠ SỬ DỤNG RƯỢU BIA CỦA SINH VIÊN

ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TP HCM..................................................................... 35

2.1. Thể thức nghiên cứu..................................................................................................35

2.2. Kết quả nghiên cứu....................................................................................................36

2.2.1. Mục đích sử dụng rượu, bia của sinh viên ............................................................37

4

2.2.2. Nhận thức của sinh viên đại học trên địa bàn TP HCM về rượu bia và tác hại của

hành vi lạm dụng rượu bia...............................................................................................40

2.2.3. Thái độ của sinh viên đối với vấn đề sử dụng rượu bia. .......................................59

2.2.4. Hành vi sử dụng rượu bia của sinh viên................................................................61

2.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng rượu bia của sinh viên..............................67

2.2.6. Nhu cầu và mức độ sử dụng rượu bia của sinh viên đại học trên địa bàn TP HCM

.........................................................................................................................................72

CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP SINH VIÊN TỰ ĐIỀU CHỈNH NHU

CẦU VÀ MỨC ĐỘ SỬ DỤNG RƯỢU BIA ........................................................... 80

3.1. Cơ sở đề xuất giải pháp .............................................................................................80

3.1.1. Cơ sở Tâm lí..........................................................................................................80

3.1.2 Cơ sở pháp lý..........................................................................................................81

3.2 Biện pháp thực hiện phòng, chống tác hại của lạm dụng rượu, bia của nhà nước.

.............................................................................................................................................83

3.2.1 Biện pháp về kiểm soát nhu cầu sử dụng rượu, bia ...............................................83

3.2.2. Biện pháp về kiểm soát nguồn cung cấp rượu, bia ...............................................84

3.2.3 Biện pháp về giảm tác hại ......................................................................................85

3.2.4. Biện pháp về huy động nguồn lực.........................................................................86

3.2.5. Biện pháp về nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế .........................................87

3.3. Đề xuất một số biện pháp giúp sinh viên tự điều chỉnh hành vi sử dụng rượu bia

.............................................................................................................................................88

3.3.1. Tác động nâng cao nhận thức của sinh viên về rượu bia và hậu quả của việc lạm

dụng rượu bia. .................................................................................................................88

3.3.2. Tác động thay đổi hành vi.....................................................................................89

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 91

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 93

PHỤ LỤC ................................................................................................................... 95

5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ĐH CN : Đại học Công Nghiệp

ĐH LĐ-XH : Đại học Lao Động - Xã Hội

ĐH TDTT : Đại học Thể Dục Thể Thao

ĐLC : Độ lệch chuẩn

SL : Số lượng

TB : Trung Bình

6

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu

Trong tâm lí học động cơ là một vấn đề được các nhà khoa học rất quan tâm.

Tất cả những công trình nghiên cứu nhằm mục đích lí giải vì sao con người hành

động thế này hay thế khác về thực chất là những công trình nghiên cứu về động cơ.

Khái niệm động cơ thường được dùng như một trong những khái niệm trung tâm để lí

giải hành vi của con người. Các nhà tâm lí học đã nghiên cứu và chỉ ra rằng động cơ

có một vai trò quan trọng trong quá trình hoạt động của con người. Động cơ chính là

lực thúc đẩy con người hành động để đạt được mục đích của mình. Nói khác đi động

cơ chính là yếu tố thôi thúc con người hành động để thoả mãn nhu cầu. Vậy thì,

những động cơ nào có vai trò thúc đẩy hành vi sử dụng rượu bia của con người nói

chung và tầng lớp sinh viên nói riêng?

Thanh niên trong đó có sinh viên là lực lượng xã hội to lớn, là nguồn lực mạnh

mẽ thúc đẩy sự phát triển xã hội hiện tại và là người chủ tương lai của đất nước. Nghị

quyết Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khoá

VII về công tác thanh niên trong thời kỳ mới đã khẳng định: “Thanh niên là lượng

xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự nghiệp đổi mới có thành

công hay không, đất nước bước vào thế kỷ 21 có vị trí xứng đáng trong cộng đồng

thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ

nghĩa hay không, phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng,

rèn luyện thế hệ thanh niên”. Lứa tuổi thanh niên trong đó có sinh viên là lực lượng

hậu bị của đất nước. Đây là độ tuổi mà mỗi cá nhân khởi đầu quá trình thực sự chủ

động và tích cực tham gia vào đời sống xã hội. Hoạt động chủ đạo của sinh viên là

học tập và rèn luyện chuẩn bị cho nghề nghiệp. Nếu họ không nhận thức được tác hại

của bia rượu nói riêng và các chất kích thích nói chung mà có hành vi lạm dụng thì sẽ

có ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân và cộng đồng.

Vấn đề sử dụng rượu bia đã có từ lâu đời nhưng càng ngày càng trở nên thịnh

hành bởi vì Việt Nam cũng như một số nước châu Á khác (Nhật Bản, Hàn Quốc…)

7

thì uống rượu bia trở thành nhu cầu đòi hỏi trong làm ăn. Quán ăn, nhà hàng là nơi

nhiều giao kèo quan trọng được kí kết, chính nhu cầu này đã ảnh hưởng đến nhận

thức của giới trẻ hiện nay về hành vi uống bia rượu, đặc biệt là hình thành trong họ

quan niệm “bia rượu” là thứ không thể thiếu trong bước đường xây dựng sự nghiệp

của một người thành công. Quan niệm người Việt Nam coi biết uống bia rượu như là

một “tố chất”, “làm sếp thì phải biết uống bia rượu”, thậm chí uống bia rượu được coi

như một cách để chứng tỏ bản lĩnh của bản thân như là: nam giới tửu lượng kém thì

bị coi là “đàn bà”, “yếu”, người có tửu lượng cao thì được coi là “đấng nam nhi”…

những quan niệm này đã ảnh hưởng không nhỏ tới hành vi sử dụng rượu bia của giới

trẻ hiện nay.

Theo nghiên cứu của WHO thì rượu là nguyên nhân đứng thứ 5 trong danh

sách 10 nguyên nhân gây tử vong cao nhất trên toàn cầu. Theo đánh giá của bộ y tế

mỗi năm người Việt Nam tiêu thụ hàng tỉ lít bia và là nước tiêu thụ Heineken đứng

thứ 3 trên thế giới (sau Mĩ và Đức). Năm 2011 Việt Nam tiêu thụ 2,6 tỉ lít bia. Một

nghiên cứu mới đây của Viện Chiến lược và Chính sách y tế cho thấy, có 1/3 dân số

Việt Nam sử dụng bia rượu. Tỷ lệ lạm dụng rượu là gần 1/5 (đối với bia, tỷ lệ này

thấp hơn). Theo thống kê của Viện chiến lược & chính sách y tế thì 1/3 số người sử

dụng rượu bia bắt đầu uống trước 20 tuổi, đây là lứa tuổi học sinh và đầu sinh viên.

Đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về động cơ, đặc biệt là các đề tài về động cơ

học tập và động cơ lựa chọn nhề nghiệp…. Tuy nhiên, tôi nhận thấy chưa có một đề

tài cụ thể nào nghiên cứu về động cơ sử dụng rượu bia của sinh viên trong phạm vi

rộng và ở phạm vi hẹp hơn là sinh viên TP HCM. Vì những lí do trên, người nghiên

cứu quyết định chọn đề tài “Động cơ sử dụng rượu bia của sinh viên đại học TP

HCM” làm đề tài nghiên cứu của mình.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu động cơ sử dụng bia rượu của sinh viên đại học trên địa

bàn TP HCM, người nghiên cứu chỉ ra những động cơ chủ đạo thúc đẩy hành vi sử

dụng và hành vi lạm dụng rượu bia ở sinh viên. Từ đó, đề xuất một số kiến nghị giúp

8

sinh viên tự điều chỉnh mức độ và cường độ sử dụng bia rượu cho phù hợp với sức

khỏe của cá nhân và yêu cầu của cộng đồng.

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: Sinh viên các trường đại học trên địa bàn TP HCM

3.2. Đối tượng nghiên cứu: Động cơ sử dụng bia rượu của sinh viên

4. Giả thuyết nghiên cứu

- Hiện nay, sinh viên đại học trên địa bàn TP HCM sử dụng rượu bia thường

xuyên và ở mức độ lạm dụng.

- Sinh viên sử dụng rượu bia vì một số động cơ mang tính chất tâm lý như: để

giảm thiểu các cảm xúc tiêu cực, để hòa nhập với nhóm bạn bè, để phù hợp với yêu

cầu của xã hội.

- Không có sự khác biệt về động cơ sử dụng rượu bia của sinh viên các nhóm

ngành được khảo sát.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu các vấn đề lí luận về động cơ, lý thuyết về ảnh hưởng của rượu

bia đối với con người

- Khảo sát động cơ sử dụng bia rượu của sinh viên đại học trên địa bàn TP

HCM

- Đề xuất một số kiến nghị giúp sinh viên tự điều chỉnh mức độ và cường độ sử

dụng bia rượu cho phù hợp với sức khỏe của cá nhân và yêu cầu của cộng đồng.

6. Giới hạn của đề tài

6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu động cơ sử

dụng rượu bia của sinh viên đại học trên địa bàn TP HCM ở 3 mặt biểu hiện (nhận

thức của sinh viên về rượu bia và tác hại của hành vi lạm dụng rượu bia, thái độ - tình

cảm của sinh viên đối với vấn đề sử dụng rượu bia, mức độ và cường độ sử dụng