Định giá tài sản và xác định lợi nhuận trên các báo cáo tài chính

MUÏC LUÏC

LÔØI MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................... 1

CHÖÔNG 1- CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ

XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH ..................... 7

1.1 BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH VAØ NHU CAÀU THOÂNG TIN. .................... 8

1.1.1 Vai troø cuûa keá toaùn vaø nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin ..... 8

1.1.2 Baùo caùo taøi chính vaø thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû

duïng thoâng tin. .................................................................................... 10

1.2 TAØI SAÛN VAØ VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN GHI NHAÄN

TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH............................................................... 16

1.2.1 Ñònh nghóa Taøi saûn ................................................................... 16

1.2.2 Phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn ................................................... 18

1.3 LÔÏI NHUAÄN VAØ VIEÄC XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN

TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH............................................................... 20

1.3.1 Khaùi nieäm lôïi nhuaän................................................................. 20

1.3.2 Xaùc ñònh lôïi nhuaän ................................................................... 22

1.4 MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ

XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN. ..................................................................... 27

1.5 CÔ SÔÛ LAÄP VAØ TRÌNH BAØY BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH THEO UÛY

BAN CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC

ÑÒNH GIAÙ QUOÁC TEÁ. ........................................................................... 29

1.5.1 Khuoân maãu lyù thuyeát cuûa UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá. 29

1.5.2 Caùc chuaån möïc thaåm ñònh giaù cuûa UÛy ban chuaån möïc ñònh giaù

quoác teá................................................................................................. 38

1.5.3 Xu höôùng hoäi tuï giöõa caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø

caùc chuaån möïc ñònh giaù quoác teá. ......................................................... 41

1.6 ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH THEO

UÛY BAN CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ THÖÏC TEÁ TAÏI

MOÄT SOÁ QUOÁC GIA. ............................................................................ 42

1.7 TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT ÑOÁI VÔÙI CAÙC CHÆ TIEÂU TREÂN

BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH.......................................................................... 46

1.7.1 Giaù trò taøi saûn vaø söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt.............................. 47

1.7.2 Lôïi nhuaän vaø söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt. .................................. 48

KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1........................................................................ 49

CHÖÔNG 2- THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM

VAØ VAÁN ÑEÀ ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN- XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN

CAÙC BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH................................................................... 51

2.1 ÑAËC ÑIEÅM CUÛA HEÄ THOÁNG KEÁ TOAÙN VIEÄT NAM VAØ VAÁN ÑEÀ

ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN- XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN................................... 51

2.1.1 Tröôùc naêm 1986 ....................................................................... 51

2.1.2 Trong neàn kinh teá thò tröôøng..................................................... 51

2.1.3 Heä thoáng keá toaùn Vieät nam ñang ñöôïc aùp duïng hieän nay........ 57

2.1.4 Vai troø cuûa keá toaùn trong doanh nghieäp. .................................. 59

2.2 THÖÏC TRAÏNG ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN

TRONG HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA VIEÄT NAM. ......... 60

2.2.1 Vieäc ñònh giaù taøi saûn treân Baûng caân ñoái keá toaùn...................... 60

2.2.2 Vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baûng keát quaû hoaït ñoäng

kinh doanh........................................................................................... 66

2.3 CAÙC MAËT HAÏN CHEÁ LIEÂN QUAN ÑEÁN VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI

SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TRONG HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO

TAØI CHÍNH CUÛA VIEÄT NAM. .............................................................. 74

2.3.1 Ñònh giaù taøi saûn treân baûng caân ñoái keá toaùn. ............................. 74

2.3.2 Xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh... 80

2.3.3 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính................................................. 87

2.3.4 Moái quan heä giöõa ñònh giaù vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän.................... 90

2.4 HAÏN CHEÁ CUÛA CAÙC THOÂNG TIN ÑAÙP ÖÙNG TREÂN BAÙO CAÙO

TAØI CHÍNH............................................................................................ 91

KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2........................................................................ 92

CHÖÔNG 3- ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN

TREÂN CAÙC BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH....................................................... 94

3.1 MUÏC TIEÂU CUÛA VIEÄC HOAØN THIEÄN......................................... 94

3.1.1 Taêng cöôøng tính höõu duïng cuûa thoâng tin treân baùo caùo

taøi chính............................................................................................... 94

3.1.2 Naâng cao tính phuø hôïp giöõa heä thoáng chuaån möïc keá toaùn

Vieät nam vaø caùc quy ñònh phaùp lyù hieän haønh coù lieân quan. ................ 96

3.1.3 Naâng cao tính phuø hôïp cuûa thoâng tin keá toaùn vôùi caùc thoâng leä

quoác teá veà keá toaùn vaø nhu caàu hoäi nhaäp. ............................................ 96

3.2 PHÖÔNG PHAÙP HOAØN THIEÄN VIEÄC ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN

VAØ XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN HEÄ THOÁNG BAÙO CAÙO

TAØI CHÍNH............................................................................................ 97

3.2.1 Vieäc ñònh giaù taøi saûn treân Baûng caân ñoái keá toaùn...................... 98

3.2.2 Xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. 114

3.2.3 Thuyeát minh baùo caùo taøi chính............................................... 127

3.3 KIEÁN NGHÒ VAØ BIEÄN PHAÙP AÙP DUÏNG. ................................... 128

3.3.1 Trình baøy moät soá caùc vaán ñeà caàn söûa ñoåi boå sung lieân quan

ñeán caùc ñeà xuaát. ................................................................................ 128

3.3.2 Caùc kieán nghò khaùc coù lieân quan. ........................................... 133

KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3...................................................................... 137

KEÁT LUAÄN............................................................................................... 138

Danh muïc coâng trình cuûa taùc giaû

Taøi lieäu tham khaûo

Phuï luïc

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi

Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc hoaït ñoäng kinh doanh trong neàn kinh

teá thò tröôøng, keá toaùn - ngoân ngöõ cuûa kinh doanh - cuõng töøng böôùc thay ñoåi

nhaèm phuø hôïp vaø trôû thaønh coâng cuï thieát yeáu phuïc vuï cho coâng vieäc quaûn

lyù vi moâ cuõng nhö vó moâ trong neàn kinh teá.

Heä thoáng keá toaùn Vieät Nam ban haønh ngaøy 01 thaùng 11 naêm 1995

theo quyeát ñònh 1141 TC/CÑKT cuûa Boä taøi chính vôùi muïc tieâu ñaët ra laø

“xaây döïng vaø vaän haønh moät heä thoáng keá toaùn phuø hôïp vôùi neàn kinh teá thò

tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, ñoàng thôøi hoøa nhaäp vôùi heä thoáng

keá toaùn caùc nöôùc trong khu vöïc cuõng nhö treân theá giôùi, treân cô sôû vaän duïng

coù saùng taïo nhöõng nguyeân taéc, chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaø moâ hình keá

toaùn cuûa caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån töông xöùng vôùi neàn

kinh teá thò tröôøng nöôùc ta”. Veà cô baûn, heä thoáng keá toaùn hieän haønh ñaõ vaø

ñang ñöôïc xaây döïng theo xu höôùng phuø hôïp vôùi caùc thoâng leä keá toaùn quoác

teá nhaèm taïo döïng khuoân khoå phaùp lyù veà keá toaùn, kieåm toaùn trong moâi

tröôøng phaùp lyù chung cuûa neàn kinh teá Vieät nam vaø goùp phaàn thuùc ñaåy tieán

trình hoäi nhaäp cuûa Vieät nam vôùi söï phaùt trieån caùc quoác gia trong khu vöïc

vaø treân theá giôùi.

Thoâng tin treân baùo caùo taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp hieän nay treân

theá giôùi ñang coù nhieàu thay ñoåi cô baûn. Söï thay ñoåi naøy xuaát phaùt töø yeâu

caàu ñoøi hoûi caàn phaûi ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû vaø ña daïng nhu caàu thoâng

tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng trong neàn kinh teá toaøn caàu. Heä thoáng keá

toaùn Vieät nam trong neàn kinh teá thò tröôøng ñöôïc thieát keá vaø phaùt trieån vôùi

nhaän thöùc môùi veà ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. Thoâng tin treân baùo caùo taøi

chính laø caên cöù quan troïng cuûa caùc quyeát ñònh quaûn lyù, ñaàu tö vaø vay nôï,

vì theá caùc baùo caùo taøi chính caàn cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát, vaø phuø

hôïp vôùi nhu caàu thoâng tin cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng ñaõ ñöôïc xaùc laäp. Tuy

nhieân, caùc quy ñònh veà laäp vaø trình baøy thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính

trong heä thoáng keá toaùn Vieät nam hieän nay vaãn coøn chòu raøng buoäc bôûi caùc

quy ñònh theo höôùng ñoái töôïng söû duïng thoâng tin chuû yeáu laø Nhaø nöôùc vôùi

muïc tieâu kieåm soaùt, moät soá caùc quy ñònh vaãn chöa ñöôïc xaùc laäp moät caùch

roõ raøng, cuï theå ñeå coù theå ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû yeâu caàu thoâng tin cuûa

caùc ñoái töôïng trong neàn kinh teá thò tröôøng cuõng nhö söï phuø hôïp vôùi caùc

chuaån möïc keá toaùn quoác teá.

Cuï theå, caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn vaãn coù nhöõng quy ñònh

chöa hoaøn chænh trong töøng tröôøng hôïp cuï theå, vaãn coøn söï truøng laép, hay

maâu thuaãn giöõa caùc quy ñònh gaây khoù khaên cho vieäc laäp vaø trình baøy baùo

caùo taøi chính.

Beân caïnh ñoù, vieäc xaùc ñònh keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh

nghieäp hieän nay vaãn chòu söï chi phoái tröïc tieáp bôûi luaät thueá thu nhaäp

doanh nghieäp, caùc doanh nghieäp vaãn chöa phaân bieät roõ raøng giöõa vieäc xaùc

ñònh lôïi nhuaän theo muïc tieâu taøi chính vaø vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän theo

muïc tieâu tính thueá. Ña soá caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ñeàu cho raèng lôïi

nhuaän theo muïc tieâu tính thueá hay lôïi nhuaän chòu thueá môùi chính laø lôïi

nhuaän ñöôïc caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn beân ngoaøi doanh

nghieäp chaáp nhaän, coøn lôïi nhuaän theo muïc tieâu taøi chính hay lôïi nhuaän keá

toaùn laø thoâng tin chæ söû duïng trong noäi boä doanh nghieäp.

Heä thoáng baùo caùo taøi chính trong heä thoáng keá toaùn Vieät nam hieän

nay veà cô baûn ñaõ coù nhöõng thay ñoåi phuø hôïp vôùi nhu caàu thoâng tin cuûa caùc

ñoái töôïng söû duïng. Tuy nhieân, vieäc ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh keát quaû

hoaït ñoäng kinh doanh ñöôïc ghi nhaän treân caùc baùo caùo taøi chính vaãn chöa

ñöôïc xaùc laäp moät caùch roõ raøng vaø cuï theå ñeå coù theå ñaùp öùng moät caùch ñaày

ñuû yeâu caàu thoâng tin ña daïng cuûa caùc ñoái töôïng trong neàn kinh teá thò

tröôøng cuõng nhö söï phuø hôïp vôùi heä thoáng caùc nguyeân taéc keá toaùn ñöôïc

chaáp nhaän roäng raõi vaø caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá.

Ñöùng tröôùc thöïc traïng naøy, chuùng toâi nhaän thaáy raèng vieäc nghieân

cöùu nhaèm hoaøn thieän caùc quy ñònh höôùng daãn cho vieäc laäp vaø trình baøy caùc

baùo caùo taøi chính lieân quan ñeán vaán ñeà ñònh giaù phuïc vuï cho nhu caàu

thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng trong moái quan heä vôùi vieäc

xaùc ñònh vaø phaân bieät keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh theo muïc tieâu taøi

chính vaø muïc tieâu tính thueá thöïc söï laø moät trong nhöõng nhu caàu caáp thieát

nhaèm hoaøn thieän hôn heä thoáng keá toaùn Vieät nam hieän nay cuõng nhö trong

thôøi gian saép tôùi. Töø nhaän ñònh ñoù, chuùng toâi ñaõ choïn ñeà taøi:

“Ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân caùc baùo caùo taøi chính.”

2. Muïc tieâu, ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu

* Ñeà taøi nghieân cöùu höôùng ñeán caùc muïc tieâu chính:

- Xaùc ñònh roõ moái quan heä giöõa vieäc choïn löïa caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi

saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baùo caùo taøi chính vaø nhu caàu thoâng tin cuûa

caùc ñoái töôïng söû duïng trong lyù luaän vaø thöïc tieãn.

- Hoaøn thieän caùc noäi dung trong heä thoáng keá toaùn Vieät nam lieân quan ñeán

vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn nhaèm naâng cao chaát löôïng cuûa baùo caùo taøi chính

ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng.

- Xaùc ñònh roõ söï khaùc bieät giöõa lôïi nhuaän keá toaùn theo muïc tieâu taøi chính

vaø lôïi nhuaän keá toaùn theo muïc tieâu tính thueá.

- Thieát laäp caùc baùo caùo keát quaû kinh doanh taùch bieät giöõa muïc tieâu taøi

chính vaø muïc tieâu tính thueá.

- Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò cuï theå coù lieân quan vieäc ñònh giaù taøi

saûn vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân baùo caùo taøi chính.

* Ñoái töôïng nghieân cöùu:

Luaän aùn nghieân cöùu caùc phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi

nhuaän treân caùc baùo caùo taøi chính trong heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp

Vieät nam ñeå ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû

duïng khaùc nhau trong neàn kinh teá thò tröôøng.

* Phaïm vi cuûa ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu 2 vaán ñeà chính:

- Vieäc ñònh giaù taøi saûn trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn cuûa doanh

nghieäp. Ñeà taøi khoâng ñi vaøo nghieân cöùu vieäc ñaùnh giaù taøi saûn doanh

nghieäp noùi chung.

- Lôïi nhuaän keá toaùn vôùi 2 döõ lieäu ñaàu ra laø lôïi nhuaän theo muïc tieâu taøi

chính vaø lôïi nhuaän theo muïc tieâu tính thueá treân baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng

kinh doanh cuûa doanh nghieäp.

3. Phöông phaùp nghieân cöùu:

- Söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng chæ ñaïo vieäc nghieân cöùu.

- Söû duïng phöông phaùp quy naïp ñeå nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù luaän vaø trình

baøy quan ñieåm veà caùc vaán ñeà lieân quan.

- Söû duïng phöông phaùp thoáng keâ vaø phaân tích ñeå nghieân cöùu caùc vaán ñeà

thöïc tieãn.

- Söû duïng phöông phaùp toång hôïp ñöa ra caùc ñeà xuaát theo caùc muïc tieâu ñaõ

ñònh höôùng.

4. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän aùn:

Luaän aùn ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp môùi nhö sau:

- Laøm roõ cô sôû lyù luaän veà taøi saûn vaø ñònh giaù taøi saûn treân baùo caùo taøi chính.

- Goùp phaàn laøm roõ cô sôû lyù luaän veà lôïi nhuaän vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän theo

muïc tieâu taøi chính vaø theo muïc tieâu tính thueá.

- Ñeà xuaát söû duïng giaù thò tröôøng trong vieäc ñònh giaù taøi saûn treân baùo caùo

taøi chính, keát hôïp vôùi thuyeát minh giaù goác nhaèm ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin

ña chieàu cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng.

- Toång hôïp thöïc traïng, chæ ra caùc khieám khuyeát veà vaán ñeà ñònh giaù taøi saûn

vaø xaùc ñònh lôïi nhuaän treân caùc baùo caùo taøi chính trong heä thoáng keá toaùn

hieän nay.

- Thieát laäp söï taùch bieät giöõa baûng keát quaû kinh doanh theo muïc tieâu taøi

chính vaø theo muïc tieâu tính thueá.

- Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vieäc ñònh giaù taøi saûn vaø xaùc ñònh lôïi

nhuaän nhaèm naâng cao chaát löôïng cuûa caùc baùo caùo taøi chính vaø ñaùp öùng

moät caùch ñaày ñuû nhu caàu söû duïng thoâng tin trong neàn kinh teá thò tröôøng.

1 CHÖÔNG 1

CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑÒNH GIAÙ TAØI SAÛN VAØ

XAÙC ÑÒNH LÔÏI NHUAÄN TREÂN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH

1.1 BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH VAØ NHU CAÀU THOÂNG TIN.

1.1.1 Vai troø cuûa keá toaùn vaø nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin

Vai troø cuûa keá toaùn laø cung caáp caùc thoâng tin veà keát quaû taùc ñoäng

cuûa caùc söï kieän, nghieäp vuï kinh teá ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh

nghieäp. Caùc thoâng tin keá toaùn cung caáp seõ taïo caàu noái lieân keát caùc nhaø

quaûn lyù vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp cuõng nhö lieân keát doanh

nghieäp vaø moâi tröôøng kinh doanh.

Tính höõu duïng cuûa thoâng tin keá toaùn trong tieán trình ra quyeát ñònh

cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ñaõ vaø ñang laø moät ñeà taøi

nghieân cöùu khoa hoïc suoát caùc thaäp kyû qua. Caùc nghieân cöùu thöôøng taäp

trung vaøo söï taùc ñoäng cuûa caùc thoâng tin trình baøy treân caùc baùo caùo taøi

chính ñeán quyeát ñònh kinh teá cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. Caùc

thoâng tin trình baøy treân caùc baùo caùo taøi chính chòu aûnh höôûng cuûa 2 nhoùm

ñoái töôïng laø noäi boä doanh nghieäp, vaø nhöõng ngöôøi söû duïng beân ngoaøi

doanh nghieäp.

- Noäi boä doanh nghieäp:

Laø nhöõng nhaø quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Theo töøng caáp ñoä, nhöõng

nhaø quaûn lyù cuûa moät doanh nghieäp laø nhoùm ñoái töôïng chính söû duïng caùc

thoâng tin keá toaùn. Caùc nhaø quaûn lyù chòu traùch nhieäm trong vieäc hoaïch ñònh

keá hoaïch, thöïc hieän keá hoaïch vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng cuûa doanh

nghieäp. Keát quaû cuûa coâng vieäc quaûn lyù ñöôïc ño löôøng thoâng qua caùc soá

lieäu keá toaùn. Caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp luoân phaûi ñöa ra caùc quyeát

ñònh phuø hôïp vôùi nhöõng keá hoaïch, vaø muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Ñeå coù nhöõng

quyeát ñònh ñuùng ñaén, hoï caàn phaûi coù nhöõng thoâng tin coù giaù trò vaø kòp thôøi.

Phaàn lôùn caùc quyeát ñònh thöôøng caên cöù vaøo nguoàn thoâng tin keá toaùn vaø söï

phaân tích nguoàn thoâng tin naøy.

- Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi söû duïng thoâng tin

Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia ra

thaønh 2 nhoùm ngöôøi:

+ Nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn coù quyeàn lôïi tröïc tieáp veà taøi

chính:

Laø caùc nhaø nhaø ñaàu tö vaø nhöõng ngöôøi cho vay. Caùc nhaø ñaàu tö caàn

bieát caùc thoâng tin taøi chính veà khaû naêng sinh lôïi vaø ruûi ro tieàm taøng lieân

quan ñeán voán ñaàu tö. Hoï caàn nhöõng thoâng tin ñeå xaùc ñònh xem khi naøo thì

neân mua, neân giöõ laïi hay neân baùn caùc khoaûn ñaàu tö cuõng nhö caùc thoâng tin

veà khaû naêng thanh toaùn caùc khoaûn coå töùc cuûa doanh nghieäp. Nhöõng ngöôøi

cho vay caàn nhöõng thoâng tin keá toaùn veà giaù trò caùc taøi saûn theá chaáp nôï vay,

vaø khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp khi caùc khoaûn nôï goác vaø laõi vay

ñeán haïn.

+ Nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn coù quyeàn lôïi giaùn tieáp veà taøi

chính:

Bao goàm caùc nhoùm ngöôøi nhö:

+ Chính phuû vaø caùc cô quan cuûa chính phuû: caàn nhöõng thoâng tin keá toaùn

nhaèm kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, xaùc ñònh caùc chính saùch

thueá, nguoàn thu ngaân saùch vaø xem ñoù laø cô sôû ñeå thoáng keâ thu nhaäp quoác

daân cuõng nhö caùc chæ tieâu vó moâ khaùc.

+ Caùc nhaø cung caáp vaø caùc khaùch haøng: quan taâm ñeán nhöõng thoâng tin taøi

chính veà khaû naêng thanh toaùn cuõng nhö khaû naêng tieáp tuïc hoaït ñoäng cuûa

doanh nghieäp khi hoï coù nhöõng moái lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh

nghieäp.

+ Nhöõng nhoùm ngöôøi khaùc: nhö nhöõng nhaø phaân tích taøi chính vaø nhöõng coá

vaán, ngöôøi moâi giôùi kinh doanh, baùo chí, nhöõng nhaø nghieân cöùu kinh doanh

vaø coâng chuùng. Hoï caàn nhöõng thoâng tin taøi chính döôùi nhieàu daïng veà xu

höôùng phaùt trieån vaø khaû naêng taêng tröôûng trong caùc lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa

doanh nghieäp.

Tieán trình phaùt trieån vaø thoâng ñaït nhöõng thoâng tin taøi chính cho

nhöõng ngöôøi söû duïng beân ngoaøi ñôn vò thöôøng ñöôïc goïi laø keá toaùn taøi

chính. Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi ñôn vò vì söï taùch bieät cuûa hoï ñoái vôùi toå

chöùc, vì theá hoï thöôøng phaûi döïa vaøo nhöõng baùo caùo taøi chính cuûa toå chöùc

ñeå coù ñöôïc caùc thoâng tin caàn thieát trong vieäc thöïc hieän caùc quyeát ñònh.

1.1.2 Baùo caùo taøi chính vaø thoâng tin caàn thieát cuûa caùc ñoái töôïng söû

duïng thoâng tin.

1.1.2.1 Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin

Caùc nhoùm ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn vôùi caùc nhu caàu thoâng

tin khaùc nhau laøm naûy sinh tính ña daïng vaø phöùc taïp ñoái vôùi nhu caàu thoâng

tin caàn cung caáp.

Söû duïng bieåu ñoà Venn ñeå dieãn giaûi tính ña daïng cuûa caùc thoâng tin keá

toaùn caàn thieát töø caùc nhoùm ñoái töôïng:

- Nhoùm ñoái töôïng I: Nhöõng ngöôøi beân ngoaøi, nhu caàu thoâng tin caàn thieát

theå hieän ôû voøng troøn I.

- Nhoùm ñoái töôïng II: Noäi boä doanh nghieäp, nhu caàu thoâng tin caàn thieát theå

hieän ôû voøng troøn II.

Döïa vaøo bieåu ñoà Venn 1.2 treân, caùc phöông phaùp cung caáp thoâng tin treân

caùc baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc ñeà xuaát vaø gaây nhieàu tranh caõi nhö sau:

Beân

ngoaøi

Noäi boä

doanh

nghieäp

I

I

+

II

Bieåu ñoà 1.1- Thoâng tin keá toaùn vaø ñoái töôïng söû duïng

II

Phöông phaùp 1: Choïn nhu caàu thoâng tin cuûa nhoùm ñoái töôïng I laø chính, vaø

cung caáp theâm caùc thoâng tin hoã trôï cho nhoùm II (Voøng troøn I).

Phöông phaùp 2: Choïn nhu caàu thoâng tin cuûa nhoùm ñoái töôïng II laø chính, vaø

cung caáp theâm caùc thoâng tin hoã trôï cho nhoùm I (Voøng troøn II).

Phöông phaùp 3: Choïn nhu caàu thoâng tin chung cuûa 2 nhoùm ñoái töôïng laø

chính (Phaàn giao nhau cuûa 2 voøng troøn I vaø II).

1.1.2.2 Baùo caùo taøi chính vaø muïc tieâu cung caáp thoâng tin

Phaàn lôùn caùc baùo caùo taøi chính hieän nay taïi caùc quoác gia cung caáp

thoâng tin theo phöông phaùp I (troïng taâm cung caáp thoâng tin cho ngöôøi söû

duïng beân ngoaøi doanh nghieäp). Caùc baùo caùo taøi chính naøy thöôøng goïi laø

caùc baùo caùo taøi chính theo muïc ñích chung, vaø khoâng nhaèm yù ñònh ñaùp

öùng nhu caàu cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng ñoøi hoûi nhöõng nhu caàu thoâng tin cuï

theå cuûa hoï. Caùc baùo caùo taøi chính theo muïc ñích chung bao goàm nhöõng

baùo caùo ñöôïc trình baøy taùch bieät hay keøm theo nhöõng baùo caùo khaùc nhö

baùo caùo thöôøng nieân cuûa doanh nghieäp.

Muïc tieâu cuûa nhöõng baùo caùo taøi chính theo muïc ñích chung laø nhaèm

theå hieän nhöõng taùc ñoäng veà maët kinh teá cuûa nhöõng nghieäp vuï cuõng nhö caùc

söï kieän ñaõ xaûy ra ñoái vôùi tình traïng taøi chính vaø quaù trình hoaït ñoäng kinh

doanh cuûa ñôn vò. Maëc duø coù nhieàu caùch khaùc nhau trong vieäc theå hieän

nhöõng thoâng tin taøi chính, tuy nhieân nhöõng baùo caùo taøi chính cho muïc ñích

chung thöôøng trình baøy nhöõng thoâng tin taøi chính phuø hôïp vôùi nhöõng quyeát

ñònh veà ñaàu tö (ñoái vôùi nhaø ñaàu tö), tín duïng (ñoái vôùi nhöõng chuû nôï), vaø

nhöõng chính saùch chung.

Nhaèm thöïc hieän 3 muïc tieâu naøy, caùc loaïi baùo caùo taøi chính thöôøng

ñöôïc söû duïng laø:

- Baùo caùo veà tình traïng taøi chính: Baûng Caân ñoái Keá toaùn.

- Nhöõng baùo caùo veà söï thay ñoåi lieân quan ñeán 1 thôøi kyø:

+ Baûng keát quaû kinh doanh.

+ Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä.

Nhöõng baùo caùo taøi chính naøy ñöôïc boå sung vôùi nhieàu thoâng tin chi

tieát treân caùc baûng thuyeát minh baùo caùo taøi chính. Nhöõng thoâng tin boå sung

treân thuyeát minh baùo caùo taøi chính laø moät phaàn khoâng theå taùch rôøi cuûa caùc

baùo caùo taøi chính.

1.1.2.3 Söû duïng thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính

Caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn

thöôøng lieân quan ñeán caùc thoâng tin trình baøy treân caùc baùo caùo taøi chính.

- Thoâng tin treân baûng caân ñoái keá toaùn

Baûng caân ñoái keá toaùn hay baùo caùo veà tình hình taøi chính laø baûng baùo

caùo veà taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp taïi moät

thôøi ñieåm nhaát ñònh. Maëc duø hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp xaûy

ra lieân tuïc, nhöng baûng caân ñoái keá toaùn ñöôïc xem nhö moät “böùc aûnh” chuïp

laïi toaøn boä nguoàn löïc (taøi saûn) vaø nguoàn hình thaønh taïo ra cô caáu cuûa caùc

nguoàn löïc, bao goàm nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp taïi

moät thôøi ñieåm.

Baûng caân ñoái keá toaùn cung caáp caùc thoâng tin taøi chính laøm cô sôû ñeå

ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng, tính linh hoaït taøi chính, khaû naêng thanh toaùn,

vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa caùc taøi saûn.

- Ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng: caên cöù vaøo caùc nguoàn löïc kinh teá maø

doanh nghieäp coù theå söû duïng trong caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy. Caùc khoaûn

muïc taøi saûn theå hieän caùc nguoàn löïc kinh teá maø doanh nghieäp ñang söû duïng

hay ñaàu tö taïi thôøi ñieåm laäp baùo caùo nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñònh.

Caùc thoâng tin veà caùc nguoàn löïc kinh teá do doanh nghieäp kieåm soaùt vaø khaû

naêng quaûn lyù caùc nguoàn löïc naøy trong quaù khöù nhö theá naøo laø caùc thoâng

tin höõu ích ñeå döï ñoaùn naêng löïc cuûa doanh nghieäp trong vieäc taïo ra nguoàn

tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn trong töông lai.

- Ñaùnh giaù tính linh hoaït taøi chính: laø ñaùnh giaù khaû naêng cuûa doanh

nghieäp trong vieäc thöïc hieän caùc hoaït ñoäng taøi chính hieäu quaû nhaèm ñaùp

öùng caùc nhu caàu vaø cô hoäi chöa döï tính tröôùc. Tyû leä khoaûn nôï phaûi traû vaø

voán chuû sôû höõu cung caáp thoâng tin veà cô caáu taøi chính cuûa doanh nghieäp.

Nhöõng thoâng tin naøy höõu ích cho vieäc döï ñoaùn nhu caàu ñi vay trong töông

lai, khaû naêng huy ñoäng caùc nguoàn löïc taøi chính vaø phöông thöùc phaân phoái

lôïi nhuaän.

- Ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn: caên cöù vaøo tính thanh khoaûn cuûa

caùc taøi saûn vaø möùc ñoä caân ñoái giöõa caùc taøi saûn vaø nguoàn hình thaønh. Tính

thanh khoaûn cuûa taøi saûn laø khaû naêng chuyeån hoaù thaønh tieàn cuûa caùc taøi saûn

vaø khaû naêng thanh toaùn theå hieän soá tieàn coù theå ñaùp öùng caùc nôï phaûi traû

ñeán haïn (nhö tyû leä thanh toaùn ngaén haïn, tyû leä thanh toaùn nhanh,…). Thoâng

tin veà khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp höõu ích cho ngöôøi söû duïng

trong vieäc döï ñoaùn khaû naêng thöïc hieän caùc cam keát taøi chính khi ñeán haïn

cuûa doanh nghieäp.

- Ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi: thoâng tin treân baûng caân ñoái keá toaùn keát

hôïp vôùi thoâng tin treân keát quaû kinh doanh cuõng cung caáp thoâng tin veà khaû

naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp qua 2 caùch:

+ Thöù nhaát, taøi saûn ñöôïc ñònh nghóa nhö caùc nguoàn löïc kinh teá hy

voïng mang laïi lôïi ích kinh teá töông lai. Töông öùng vôùi giaû ñònh hoaït ñoäng

lieân tuïc cuûa doanh nghieäp, caùc lôïi ích kinh teá töông lai naøy khoâng chæ theå

hieän laø doøng tieàn maø coøn theå hieän thoâng qua khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän.

Soá lieäu cuûa caùc khoaûn muïc khoaûn phaûi thu laø caùc khoaûn öôùc tính

doøng tieàn seõ thu vaøo, haøng toàn kho vaø taøi saûn coá ñònh laø caùc taøi saûn taïo ra

doanh thu trong töông lai. Söï taêng hay giaûm caùc taøi saûn naøy hoã trôï cho söï

döï ñoaùn doanh thu vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp thoâng qua tyû leä

doanh thu treân taøi saûn vaø tyû leä lôïi nhuaän treân taøi saûn.

+ Thöù hai, vieäc ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp caàn

döïa treân thoâng tin veà caùc nguoàn löïc nhö tyû leä doanh thu hay lôïi nhuaän treân

möùc ñaàu tö ñeå ño löôøng hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng doanh nghieäp thoâng

qua tyû leä lôïi nhuaän treân voán hay tyû leä hoaøn voán ñaàu tö.

Beân caïnh caùc thoâng tin höõu ích, tính höõu duïng cuûa baûng caân ñoái keá

toaùn bò haïn cheá bôûi caùc yeáu toá sau:

- Söï khoâng ñaày ñuû: Moät soá taøi saûn vaø nôï phaûi traû khoâng ñöôïc trình

baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn (do khoâng coù giaù trò xaùc ñònh moät caùch ñaùng

tin caäy nhö nguoàn nhaân löïc, lôïi theá thöông maïi töï taïo,…) hay moät soá taøi saûn

trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn khoâng coù giaù trò kinh teá (nhö taøi saûn

thieáu chôø xöû lyù) vì tuaân thuû theo caùc ñieàu kieän ghi nhaän quy ñònh trong caùc

chuaån möïc hay nguyeân taéc keá toaùn.

- Vaán ñeà ñònh giaù: Moät soá taøi saûn, nôï phaûi traû ñöôïc ghi nhaän theo giaù

goác (nhö taøi saûn coá ñònh), moät soá taøi saûn khaùc thì ñöôïc ghi nhaän theo giaù

thò tröôøng (nhö haøng toàn kho, caùc khoaûn ñaàu tö) gaây khoù khaên trong vieäc

hieåu vaø so saùnh.

- Vaán ñeà ghi nhaän: Moät soá chuaån möïc, nguyeân taéc keá toaùn cho pheùp

trì hoaõn vieäc ghi nhaän lieân quan ñeán söï thay ñoåi giaù trò.

- Söï öôùc tính: Moät vaøi khoaûn muïc nôï phaûi traû ñöôïc xaùc ñònh baèng

phöông phaùp öôùc tính laøm aûnh höôûng ñeán tính ñaùng tin caäy cuûa thoâng tin

taøi chính treân baûng caân ñoái keá toaùn.

- Thoâng tin treân baûng keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh:

Baûng keát quaû kinh doanh hay baùo caùo thu nhaäp trình baøy keát quaû

hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp trong 1 thôøi kyø. Baûng keát quaû kinh

doanh bao goàm 2 yeáu toá : doanh thu vaø chi phí. Cheânh leäch giöõa doanh thu

vaø chi phí laø keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Baûng keát

quaû kinh doanh trình baøy taát caû caùc khoaûn laõi vaø loã töø caùc hoaït ñoäng cuûa

doanh nghieäp trong moät thôøi kyø. Thoâng tin treân baûng keát quaû kinh doanh

ñöôïc nhieàu ñoái töôïng beân ngoaøi doanh nghieäp söû duïng hôn thoâng tin treân

baûng caân ñoái keá toaùn vì baûng keát quaû kinh doanh cung caáp thoâng tin lieân

quan ñeán khaû naêng sinh lôïi, vaø naêng löïc hoaït ñoäng.

- Ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi : keát hôïp vôùi caùc thoâng tin treân baûng

caân ñoái keá toaùn, caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin coù theå ñaùnh giaù khaû naêng

sinh lôïi hay ruûi ro cuûa doanh nghieäp trong quaù khöù thoâng qua caùc tyû leä lôïi

nhuaän treân doanh thu, lôïi nhuaän treân taøi saûn, lôïi nhuaän treân voán,…. Caùc

thoâng tin veà khaû naêng sinh lôïi hay ruûi ro trong quaù khöù thöôøng ñöôïc caùc

ñoái töôïng söû duïng baùo caùo taøi chính laøm caên cöù ñeå tieân ñoaùn keát quaû töông

lai cuûa doanh nghieäp.

- Ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng : thoâng tin treân baûng keát quaû kinh

doanh cuõng giuùp cho ngöôøi söû thoâng tin ñaùnh giaù caùc thay ñoåi tieàm taøng

cuûa caùc khoaûn muïc chi phí maø doanh nghieäp coù theå kieåm soaùt. Thoâng tin

theå hieän treân baûng keát quaû kinh doanh cuõng laø caên cöù ñaùnh giaù khaû naêng

cuûa doanh nghieäp thích nghi vôùi caùc ruûi ro vaø cô hoäi ñaõ qua, cuõng nhö khaû

naêng cuûa doanh nghieäp nhaèm duy trì moät möùc ñoä hoaït ñoäng cuï theå naøo ñoù.

Thoâng tin veà keát quaû kinh doanh cuõng höõu ích trong vieäc döï tính khaû

naêng taïo ra caùc nguoàn tieàn cuûa doanh nghieäp treân cô sôû caùc nguoàn löïc

hieän coù vaø ñaùnh giaù veà tính hieäu quaû cuûa caùc nguoàn löïc boå sung maø doanh

nghieäp coù theå söû duïng.