Định giá tài sản trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn theo luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN HOÀNG ĐÔNG

ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN TRONG TRƯỜNG HỢP

TÀI SẢN BỊ THẤT LẠC HOẶC KHÔNG CÒN

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN TRONG TRƯỜNG HỢP

TÀI SẢN BỊ THẤT LẠC HOẶC KHÔNG CÒN

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ HUỲNH TẤN DUY

Học viên: TRẦN HOÀNG ĐÔNG

Lớp: Cao học Luật Khóa 1 – Sóc Trăng

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu

trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu,

ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực.

Tác giả

Trần Hoàng Đông

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT TỪ VIẾT TẮT TỪ ĐẦY ĐỦ

3 BLHS Bộ luật hình sự

1 BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự

4 CQĐT Cơ quan điều tra

2 TTHS Tố tụng hình sự

5 VKS Viện Kiểm sát

MỤC LUC

PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1

CHƯƠNG 1. ĐỊNH GIÁ TÀI SẢN LẦN ĐẦU ĐỐI VỚI TRƯỜNG HỢP

TÀI SẢN BỊ THẤT LẠC HOẶC KHÔNG CÒN TRONG TỐ TỤNG HÌNH

SỰ...........................................................................................................................6

1.1. Khái niệm, đặc điểm hoạt động định giá tài sản đối với trường hợp tài

sản bị thất lạc hoặc không còn trong tố tụng hình sự....................................6

1.1.1. Khái niệm định giá tài sản đối với trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc

không còn trong tố tụng hình sự......................................................................6

1.1.2. Đặc điểm hoạt động định giá tài sản đối với trường hợp tài sản bị thất

lạc hoặc không còn trong tố tụng hình sự .......................................................8

1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về định giá tài sản lần đầu

trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn ....................................9

1.2.1. Căn cứ định giá tài sản..........................................................................9

1.2.2. Hội đồng định giá tài sản ....................................................................11

1.2.3. Thời hạn định giá tài sản.....................................................................13

1.2.4. Tiến hành định giá tài sản ...................................................................14

1.2.5. Kết luận định giá tài sản......................................................................15

1.3. Thực tiễn hoạt động định giá lần đầu đối với trường hợp tài sản bị

thất lạc hoặc không còn trong tố tụng hình sự.............................................16

1.4. Kiến nghị nâng cao chất lượng hoạt động định giá tài sản đối với

trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn trong tố tụng hình sự .......25

Kết luận Chương 1 .............................................................................................28

CHƯƠNG 2. ĐỊNH GIÁ LẠI TÀI SẢN ĐỐI VỚI TRƯỜNG HỢP TÀI

SẢN BỊ THẤT LẠC HOẶC KHÔNG CÒN TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

..............................................................................................................................29

2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về định giá lại tài sản trong

trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn.............................................29

2.1.1. Căn cứ định giá lại tài sản ..................................................................29

2.1.2. Trình tự, thủ tục định giá lại tài sản....................................................30

2.1.3. Kết luận định giá lại tài sản ................................................................31

2.2. Thực tiễn hoạt động định giá lại tài sản đối với trường hợp tài sản bị

thất lạc hoặc không còn trong tố tụng hình sự.............................................32

2.3. Kiến nghị nâng cao chất lượng hoạt động định giá lại tài sản đối với

trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn trong tố tụng hình sự .......38

Kết luận Chương 2 .............................................................................................39

KẾT LUẬN.........................................................................................................40

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong BLHS có rất nhiều tội danh quy định yếu tố giá trị tài sản bị xâm

phạm (hư hỏng, hủy hoại, chiếm đoạt, chiếm giữ, sử dụng trái phép,...) là một

trong những dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm. Vì vậy, việc xác định giá

trị tài sản bị xâm phạm có ý nghĩa quan trọng và mang tính bắt buộc để xác định

một hành vi có phải là tội phạm hay không. Bên cạnh đó, việc định giá tài sản

còn là căn cứ để xác định khung hình phạt; đánh giá tính chất, mức độ nguy

hiểm của hành vi phạm tội khi lượng hình và xác định mức bồi thường cho

người bị thiệt hại.

BLTTHS năm 2003 không có những quy định về việc định giá tài sản, do

đó trước đây các cơ quan tiến hành tố tụng chỉ thực hiện trưng cầu giám định để

xác định giá trị của tài sản. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến kết quả điều tra,

xử lý các vụ án hình sự cần xác định giá trị của tài sản bị xâm hại. Nhằm khắc

phục hạn chế trên, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 30/2018/NĐ-CP ngày

07/3/2018 Quy định chi tiết việc thành lập và hoạt động của Hội đồng định giá

tài sản; trình tự thủ tục trong định giá tài sản. Có thể nói, Nghị định số

30/2018/NĐ-CP đã bước đầu thiết lập hành lang pháp lý cho công tác định giá

tài sản trong TTHS nhằm bảo đảm tính khách quan và nâng cao chất lượng hoạt

động này. Tuy nhiên, đến nay các quy định của Nghị định vẫn chưa thực sự đáp

ứng được yêu cầu của thực tiễn, nguyên nhân là do các quy định của pháp luật

chưa rõ ràng, chưa thống nhất về trình tự thủ tục; điều kiện của cơ quan tiến

hành định giá chưa đảm bảo yêu cầu về năng lực chuyên môn, phương tiện; có

sự nhận thức khác nhau giữa các cơ quan tiến hành tố tụng về một vấn đề trong

định giá tài sản; các cơ quan tố tụng vận dụng các quy định của pháp luật về định

giá tài sản ở từng nơi, từng địa phương cũng khác nhau, người tiến hành tố tụng

vẫn còn nhận thức chưa đúng về các quy định của Nghị định này.

Có thể nhận thấy về mặt lập pháp BLTTHS năm 2015 đã khắc phục được

các thiếu sót của BLTTHS năm 2003 thông qua việc bổ sung quy định điều

chỉnh những vấn đề liên quan đến hoạt động định giá tài sản. Tuy nhiên, quy

định trong BLTTHS năm 2015 về định giá tài sản chủ yếu được xây dựng và

2

phát triển từ các quy định tại Nghị định số 26/2005/NĐ-CP về Hội đồng định giá

tài sản trong tố tụng hình sự và bổ sung một số vấn đề để phù hợp với thực tiễn.

Trong những năm qua, Cơ quan điều tra các cấp tỉnh Sóc Trăng đã thực

hiện tương đối có hiệu quả các quy định của pháp luật về định giá tài sản để điều

tra, xử lý các vụ án hình sự. Theo thống kê của Phòng tham mưu Công an tỉnh

Sóc Trăng từ năm 2011 đến năm 2016, toàn tỉnh xảy ra 2.046 vụ án hình sự,

trong đó 564 vụ án có trưng cầu định giá tài sản, tập trung chủ yếu ở các vụ án

xâm phạm sở hữu. Hầu hết mục đích của hoạt động định giá tài sản là làm căn cứ

để khởi tố vụ án, định khung hình phạt và bồi thường thiệt hại.

Tuy vậy, đánh giá một cách tổng thể thì các quy định về định giá tài sản

trong BLTTHS, các Thông tư, Nghị định hướng dẫn vẫn còn nhiều bất cập và

chưa hợp lý, chưa khắc phục được một số hạn chế trước đó và về nhận thức, áp

dụng pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng vẫn

chưa đầy đủ và thống nhất. Đặc biệt, định giá tài sản trong trường hợp tài sản bị

thất lạc hoặc không còn đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc dẫn đến định giá

tài sản không đảm bảo căn cứ, không định giá được tài sản, mỗi Hội đồng định

giá có những nhận thức và phương pháp định giá khác nhau ảnh hưởng rất lớn

đến kết quả xử lý tội phạm. Vì những lý do trên tôi chọn đề tài: “Định giá tài

sản trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn theo luật Tố tụng

hình sự Việt Nam” để làm luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Các công trình nghiên cứu về định giá tài sản trong TTHS hiện nay rất hạn

chế và chưa có công trình nào nghiên cứu một cách chuyên sâu và toàn diện.

Qua quá trình tìm hiểu, tác giả đã tiếp cận được các công trình nghiên cứu sau có

liên quan đến đề tài luận văn:

- Sách chuyên khảo:

+ TS. Phạm Mạnh Hùng (2016), Giáo trình Luật Tố tụng hình sự Việt

Nam, Nxb Chính trị Quốc gia sự thật. Tại công trình này tác giả chỉ mang tính

khái quát chung nhất về yêu cầu định giá tài sản, chưa đi nghiên cứu sâu về trình

tự, thủ tục tiến hành hoạt động định giá tài sản, nhất là định giá lại tài sản trong

trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn.

3

+ TS. Trần Văn Biên - ThS. Đinh Thế Hưng (2016), Bình luận khoa học

Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Nxb Hồng Đức, Hà Nội. Tại Công trình này

các tác giả bình luận các quy định về các quy định về BLTTHS năm 2015, trong

đó đưa ra cơ sở lý luận về hoạt động định giá tài sản, định giá tài sản trong

trường hợp bị thất lạc hoặc không còn, định giá lại tài sản trong trường hợp bị

thất lặc hoặc không còn nhưng chưa đi sâu, phân tích việc áp dụng các quy định

của pháp luật này trong thực tiễn.

+ Võ Khánh Vinh (2011), Bình luận khoa học Bộ luật Tố tụng hình sự,

Nxb Tư pháp, Hà Nội. Tại công trình này tác giả bình luận các quy định của

BLTTHS năm 2003, trong đó có nói khái quát về hoạt động định giá tài sản.

Tuy nhiên tác giả chỉ đưa ra các vấn đề lý luận chứ chưa đề cập đến thực tiễn áp

dụng các quy định của pháp luật về định giá tài sản trong TTHS.

+ Trần Quang Tiệp (2011), Chế định chứng cứ trong luật Tố tụng hình

sự, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Tại công trình này tác giả phân tích làm rõ

các vấn đề cần chứng minh trong vụ án hình sự, trong đó có trình tự thu thập

chứng cứ trong điều tra vụ án hình sự, khẳng định kết luận định giá tài sản là

một nguồn chứng cứ chứng minh tội phạm. Tuy nhiên tác giả chưa đi nghiên

cứu sâu về trình tự, thủ tục tiến hành hoạt động định giá tài sản, nhất là định giá

tài sản trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn.

- Bài viết khoa học:

Trần Thu Hiền (2018), Một số điểm mới về định giá tài sản tố tụng hình

sự theo Nghị định 30/2018/NĐ-CP, có hiệu từ ngày 01/5/2018, Tạp chí Cảnh sát

nhân dân, tháng 4/2018.

Có thể nói ở Việt Nam, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu

chuyên biệt về định giá tài sản trong Tố tụng hình sự và càng không có sản phẩm

nghiên cứu về hoạt động định giá tài sản trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc

không còn. Do đó đây là một đề tài khá mới mẽ, ít có tài liệu tham khảo, nghiên

cứu rút kinh nghiệm.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn

Đề tài tập trung làm rõ những quy định của pháp luật về định giá tài sản

trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn trong TTHS, đồng thời

4

nghiên cứu thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về định giá tài sản, sử

dụng kết luận định giá tài sản, từ đó tìm ra được những vấn đề vướng mắc của

Cơ quan điều tra khi tiến hành trưng cầu định giá tài sản trong trường hợp tài sản

bị thất lạc hoặc không còn. Qua đó đưa ra những kiến nghị để hoàn thiện pháp

luật, tìm ra hướng xử lý để Cơ quan điều tra giải quyết các trường hợp không

trưng cầu định giá tài sản được hoặc có những nhận thức khác nhau khi sử dụng

kết luận định giá tài sản, định giá lại trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc

không còn… góp phần hạn chế việc kéo dài thời gian giải quyết vụ án hình sự.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn

4.1 Đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu các quy định cụ thể của pháp luật Việt Nam

về hoạt động định giá tài sản trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không còn

trong tố tụng hình sự, đồng thời nghiên cứu thực tiễn tiến hành hoạt động tố tụng

này của Hội đồng định giá tài sản, quyết định trưng cầu định giá tài sản và vận

dụng các quy định của pháp luật về định giá tài sản trong trường hợp tài sản bị

thất lạc hoặc không còn của Cơ quan điều tra.

4.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đề tài chỉ nghiên cứu pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, cụ thể là

BLTTHS sự năm 2015, trên cơ sở so sánh, đối chiếu với BLTTHS năm 2003 và

các văn bản pháp luật có liên quan đến định giá tài sản trong trường hợp tài sản

bị thất lạc hoặc không còn. Đề tài không nghiên cứu so sánh với pháp luật của

các nước về vấn đề này. Về không gian, tác giả khảo sát, đánh giá thực tiễn tiến

hành hoạt động định giá tài sản trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc không

còn trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự của Cơ quan điều tra 03 tỉnh: Sóc

Trăng, Bạc Liêu và Hậu Giang từ năm 2013 đến năm 2017

5. Phương pháp nghiên cứu

Để nghiên cứu có hiệu quả đề tài, tác giả sử dụng phương pháp phân tích,

so sánh, tổng hợp và bình luận án xuyên suốt quá trình thực hiện luận văn. Qua

đó phân tích quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về các vấn đề liên

quan đến hoạt động định giá tài sản trong trường hợp tài sản bị thất lạc hoặc