Đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ THỊ THU TRANG

ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẠCH THÔNG,

TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2016

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ THỊ THU TRANG

ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẠCH THÔNG,

TỈNH BẮC KẠN

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ THÚY PHƯƠNG

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên

địa bàn huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn” là công trình nghiên cứu của

riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực,

khách quan và chưa từng dùng bảo vệ để lấy bất kì học vị nào. Các số liệu,

kết quả trong luận văn là trung thực, có tính độc lập, số liệu và dữ liệu sử

dụng trong luận văn được trích dẫn đúng quy định.

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016

Tác giả

Hà Thị Thu Trang

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô

giáo đã tận tình hướng dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu

và rèn luyện tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh.

Tôi xin chân thành cảm ơn giáo viên hướng dẫn PGS.TS. Đỗ Thị Thúy

Phương đã tận tình, chu đáo hướng dẫn tôi thực hiện luận văn này.

Cảm ơn các lãnh đạo, cán bộ UBND huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn

đã tạo điều kiện, cung cấp đề tài nghiên cứu các thông tin trong công tác thực

hiện điều tra số liệu hữu ích phục vụ cho việc nghiên cứu đề hoàn thành luận

văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh

nhất, nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định mà bản thân chưa

thấy được. Tôi rất mong được sự góp ý của Thầy, Cô giáo và các bạn đồng

nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016

Tác giả

Hà Thị Thu Trang

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................viii

DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................ ix

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3

4. Đóng góp của luận văn.................................................................................. 3

5. Bố cục của đề tài ........................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI......................................................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới................................................. 5

1.1.1. Lý luận về nông thôn .......................................................................... 5

1.1.2. Lý luận về xây dựng nông thôn mới ................................................... 8

1.1.3. Nội dung xây dựng nông thôn mới ................................................... 13

1.1.4. Các tác nhân tham gia xây dựng nông thôn mới............................... 16

1.1.5. Vai trò của mô hình nông thôn mới trong phát triển KT - XH......... 20

1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng nông thôn mới ........................ 22

1.2. Kinh nghiệm thực tiễn về xây dựng nông thôn mới ................................ 24

1.2.1. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới tại một số nước trên

thế giới ............................................................................................................ 24

1.2.2. Kinh nghiệm của Việt Nam về xây dựng nông thôn mới................. 33

iv

1.2.3. Bài học kinh nghiệm trong việc xây dựng nông thôn mới tại

huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn ................................................................... 38

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 40

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 40

2.2. Các phương pháp nghiên cứu................................................................... 40

2.2.1. Chọn địa điểm nghiên cứu ................................................................ 40

2.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu ........................................................... 40

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ...................................................... 44

2.2.4. Phương pháp phân tích dãy số thời gian........................................... 44

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 44

Chương 3: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN

ĐỊA BÀN HUYỆN BẠCH THÔNG, TỈNH BẮC KẠN ............................ 46

3.1. Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu ............................................................ 46

3.1.1. Điều kiện tự nhiên............................................................................. 46

3.1.2. Điều kiện kinh tế, xã hội ................................................................... 47

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới tại

huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn ................................................................... 50

3.3.1. Chính sách của Đảng, Nhà nước và của địa phương ........................ 50

3.3.2. Huy động vốn xây dựng nông thông mới trên địa bàn huyện

Bạch Thông ..................................................................................................... 52

3.3.3. Trình độ dân trí, đời sống và thu nhập của người dân...................... 54

3.3.4. Năng lực, trình độ và kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới của

cán bộ địa phương ........................................................................................... 55

3.3.5. Sự phối hợp của các tổ chức đoàn thể, doanh nghiệp trên địa

bàn trong công tác xây dựng nông thôn mới................................................... 57

3.4. Thực trạng xây dưng nông thôn m ̣ ới trên địa bàn huyện Bạch Thông,

tỉnh Bắc Kạn.................................................................................................... 60

v

3.4.1. Thực trạng xây dựng nông thôn mới các xã tại huyện Bạch Thông .... 60

3.4.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới theo tiêu chí quy hoạch và

phát triển quy hoạch........................................................................................ 63

3.4.3. Thực trạng xây dựng nông thôn mới theo tiêu chí hạ tầng - kinh

tế - xã hội......................................................................................................... 64

3.5.4. Thực trạng xây dựng nông thôn mới theo tiêu chí kinh tế và tổ

chức sản xuất................................................................................................... 71

3.5.5. Thực trạng xây dựng nông thôn mới theo tiêu chí văn hóa - xã

hội- môi trường ............................................................................................... 73

3.2.6. Thực trạng xây dựng nông thôn mới theo tiêu chí hệ thống

chính trị - an ninh xã hội ................................................................................. 78

3.2.7. Kết luận về đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới tại huyện Bạch

Thông, tỉnh Bắc Kạn ....................................................................................... 79

3.4. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình xây dựng nông thôn

mới tại huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn....................................................... 84

3.4.1. Thuận lợi ........................................................................................... 84

3.4.2. Những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân............................................ 85

Chương 4: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM ĐẨY MẠNH XÂY

DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẠCH

THÔNG, TỈNH BẮC KẠN .......................................................................... 86

4.1. Quan điểm về đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới.................................. 86

4.1.1. Xây dựng nông thôn mới phải phù hợp với chủ trương đường

lối của Đảng và Nhà nước............................................................................... 86

4.1.2. Xây dựng nông thôn mới trên quan điểm phát triển nông thôn

bền vững.......................................................................................................... 86

4.1.3. Xây dựng nông thôn mới trên quan điểm vừa hiện đại, vừa giữ

gìn được bản sắc dân tộc ................................................................................. 87

vi

4.1.4. Xây dựng nông thôn mới trên quan điểm kế thừa những thành

tựu đã đạt được................................................................................................ 87

4.1.5. Xây dựng nông thôn mới trên quan điểm phát huy mọi nguồn

lực để xây dựng với tốc độ nhanh ................................................................... 87

4.2. Định hướng, mục tiêu nhằm đầy mạnh quá trình xây dựng nông thôn

mới tại huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn....................................................... 88

4.2.1. Định hướng chung............................................................................. 88

4.2.2. Mục tiêu ............................................................................................ 88

4.3. Giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa

bàn huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn ............................................................ 89

4.3.1. Giải pháp xây dựng và hoàn thiện quy hoạch nông thôn mới .......... 89

4.3.2. Giải pháp xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn

huyện trong công tác đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới.............................. 90

4.3.2.1. Phát huy nội lực của cộng đồng dân cư trên địa bàn ..................... 90

4.3.2.2. Tăng cường vốn vay tín dụng trong công cuộc đẩy mạnh xây

dựng nông thôn mới trên địa bàn .................................................................... 91

4.3.2.3. Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn ...... 93

4.3.2.4. Tăng cường quản lý đất đai, phát huy các lợi thế từ quỹ đất......... 94

4.3.2.5. Sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM.............. 95

4.3.2.6. Đẩy mạnh phát triển sản xuất......................................................... 96

4.3.3. Giải pháp củng cố hệ thống chính trị................................................ 97

KẾT LUẬN.................................................................................................... 99

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 100

PHẦN PHỤ LỤC......................................................................................... 103

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

GTVT : Giao thông vận tải

HĐND : Hội đồng nhân dân

KH : Kế hoạch

KHHGĐ : Kế hoạch hóa gia đình

NNPTNT : Nông nghiệp phát triển nông thôn

NTM : Nông thôn mới

PTNT : Phát triển nông thôn

SL : Số lượng

THCS : Trung học cơ sở

UBND : Ủy ban nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tổng hợp ý kiến điều tra đề nghị thay đổi một số tiêu chí xây

dựng nông thôn mới năm 2015....................................................... 50

Bảng 3.2. Ảnh hưởng của trình độ văn hóa đến nhận thức về xây dựng

NTM của các hộ điều tra năm 2015................................................ 55

Bảng 3.3. Ảnh hưởng của trình độ cán bộ địa phương đến nhận thức về

xây dựng nông thôn mới ở huyện Bạch Thông năm 2015 ............. 56

Bảng 3.4. Sự tham gia đóng góp kiến của cán bộ hội trong xây dựng đề án

và quy hoạch nông thôn mới năm 2015 tại Huyện Bạch Thông ....... 58

Bảng 3.5. Thực trạng quy hoạch và quản lý quy hoạch.................................. 63

Bảng 3.6. Thực trạng tiêu chí hạ tầng kinh tế - xã hội.................................... 65

Bảng 3.7. Thực trạng chỉ tiêu các nhân tố kinh tế và tổ chức sản xuất của

huyện Bạch Thông .......................................................................... 71

Bảng 3.8. Thực trạng tiêu chí văn hóa - xã hội của huyện Bạch Thông......... 74

Bảng 3.9. Thực trạng tiêu chí hê ̣thống chính tri ̣- an ninh xãhôị huyện

Bạch Thông..................................................................................... 78

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ của các tác nhân tham gia xây dựng nông thôn mới 16

Sơ đồ 1.2. Vai trò của người dân tham gia xây dựng nông thôn mới............. 17

Biểu đồ 3.1: Ý kiến thay đổi một số tiêu chí xây dựng nông thôn mới.......... 51

Biểu đồ 3.2. Huy động các nguồn vốn trên địa bàn huyện Bạch Thông ........ 52

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986), đất nước ta bước vào

công cuộc đổi mới, nền kinh tế được vận hành theo cơ chế kinh tế thị trường

định hướng xã hội chủ nghĩa và ngày càng hội nhập sâu hơn với kinh tế thế

giới. Phát triển nông nghiệp, nông thôn là một một yêu cầu cũng như thách

thức trong giai đoạn đổi mới đất nước. Nhận thức được vấn đề đó, ngày

05/08/2008 Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban

hành Nghị quyết số 26 - NQ/TW về nông nghiệp, nông dân nông thôn. Mục

tiêu của Nghị quyết, đến năm 2020: “… Giải quyết cơ bản việc làm, nâng cao

thu nhập của dân cư nông thôn gấp trên 2,5 lần so với hiện nay. Lao động

nông nghiệp còn khoảng 30% lao động xã hội, tỉ lệ lao động nông thôn thông

qua đào tạo đạt trên 50%; số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới khoảng 50%;

phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn…”.

Trước thực trạng nêu trên, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ

trương, giải pháp để hạn chế những tác động tiêu cực của kinh tế thị trường và

hội nhập như triển khai thực hiện chương trình đầu tư cho các xã đặc biệt khó

khăn (Chương trình 135) và đầu tư cho các huyện nghèo theo Nghị quyết

30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của Chính phủ… Các địa phương cũng đã

có những cố gắng để xây dựng nông thôn mới, nhưng nông thôn nước ta có

phạm vi rộng lớn, kinh tế của nông thôn chủ yếu là sản xuất nông nghiệp nên

nhìn chung nông thôn nước ta còn rất nghèo.

Thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa X về “Nông nghiệp, nông

dân và nông thôn”, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành “Bộ tiêu chí Quốc gia

về nông thôn mới” và “Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn

mới” nhằm thống nhất chỉ đạo việc xây dựng nông thôn mới trên cả nước.

Tuy thời gian triển khai thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới chưa

lâu nhưng các địa phương, nhất là cấp cơ sở đã bộc lộ nhiều lúng túng, vướng

mắc trong quá trình chỉ đạo thực hiện.