Đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới ở địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN VIỆT CƯỜNG

ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

Ở ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ,

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN VIỆT CƯỜNG

ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

Ở ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ,

TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 8620115

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Văn Hùng

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi,

chưa công bố tại bất kỳ nơi nào, mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là

những thông tin xác thực.

Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Việt Cường

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Phan Văn Hùng, người đã

tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và

hoàn thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo khoa Kinh tế, khoa

Sau Đại học - Trường Đại học Kinh tế & Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên -

Đại học Thái Nguyên đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu giúp đỡ tôi trong quá

trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban lãnh đạo, các bạn bè đồng nghiệp,

đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những

thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo

và các bạn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Việt Cường

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 3

3. Đối tượng, phạm vi, và nội dung nghiên cứu ............................................... 3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 4

5. Bố cục của đề tài ........................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI......................................................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới................................................. 5

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản......................................................................... 5

1.1.2. Nội dung cơ bản về xây dựng nông thôn mới ở nước ta hiện nay........ 10

1.1.3. Những nhân tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến Chương

trình xây dựng nông thôn mới......................................................................... 15

1.1.4. Sự cần thiết phải có chính sách xây dựng nông thôn mới .................... 17

1.2. Cơ sở thực tiễn về xây dựng nông thôn mới............................................ 18

1.2.1. Các chủ trương, đường lối, chính sách về xây dựng nông thôn mới

ở Việt Nam ...................................................................................................... 18

1.2.2. Bài học kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới..................................... 19

1.2.2.1. Bài học kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới của quốc tế .............. 19

1.2.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .... 28

1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu...................................................... 30

iv

1.3.1. Các nghiên cứu trong nước ................................................................... 30

1.3.2. Các nghiên cứu ở nước ngoài................................................................ 32

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 34

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu............................................................................ 34

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 34

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu................................................................ 34

2.2.2. Phương pháp tổng hợp số liệu............................................................... 36

2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 36

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 38

2.3.1. Chỉ tiêu về quy hoạch xây dựng nông thôn mới ................................... 38

2.3.2. Chỉ tiêu phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn .......................... 38

2.3.3. Chỉ tiêu về đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển sản

xuất, nâng cao thu nhập cho người dân........................................................... 38

2.3.4. Chỉ tiêu về Văn hóa - Xã hội - Môi trường nông thôn.......................... 40

2.3.5. Chỉ tiêu về hệ thống tổ chức chính trị an ninh xã hội........................... 41

Chương 3: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở ĐỊA

BÀN HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN........................................ 42

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Đại Từ............................ 42

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 42

3.1.2. Tình hình phát triển kinh tế của huyện Đại Từ giai đoạn 2011-2016... 46

3.1.3. Đánh giá chung ..................................................................................... 48

3.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới của huyện Đại Từ.......................... 49

3.2.1. Kết quả xây dựng nông thôn mới của huyện giai đoạn 2011 - 2016 .... 49

3.2.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới huyện Đại Từ ............................. 53

3.2.3. Thực trạng hoạt động xây dựng nông thôn mới ở các xã tiến hành

nghiên cứu ....................................................................................................... 71

3.2.4. Đánh giá khái quát về xây dựng nông thôn mới ở huyện Đại Từ......... 91

v

Chương 4: MỤC TIÊU, PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP ĐẨY

MẠNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở ĐỊA BÀN HUYỆN ĐẠI

TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN ......................................................................... 98

4.1. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới ở địa bàn huyện Đại Từ trong thời

gian tới............................................................................................................. 98

4.2. Phương hướng đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới ở địa bàn huyện

Đại Từ.............................................................................................................. 98

4.3. Một số nhiệm vụ và giải pháp đẩy mạnh xây dựng NTM ở địa bàn

huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .................................................................. 99

4.3.1. Nhóm giải pháp về công tác lãnh đạo, chỉ đạo ..................................... 99

4.3.2. Nhóm giải pháp về tuyên truyền, vận động, đào tạo, tập huấn và

nâng cao chất lượng nguồn nhân lực .............................................................. 99

4.3.3. Nhóm giải pháp về phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho

người dân ...................................................................................................... 100

4.3.4. Nhóm giải pháp về nguồn vốn trong xây dựng nông thôn mới ............... 101

4.3.5. Nhóm giải pháp về thực hiện các tiêu chí hạ tầng cấp thiết ............... 101

4.3.6. Nhóm giải pháp về thực hiện các tiêu chí cần ít nguồn lực đầu tư..... 102

4.4. Kiến nghị................................................................................................ 103

4.4.1. Đối với Ban chỉ đạo Chương trình NTM và các Bộ, Ngành Trung ương 103

4.4.2. Đối với Tỉnh uỷ, HĐND, UBND, Uỷ ban MTTQ và các đoàn thể

tỉnh Thái Nguyên........................................................................................... 104

KẾT LUẬN .................................................................................................. 105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 107

PHỤ LỤC......................................................................................................111

vi

KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

Dạng viết tắt Dạng đầy đủ

MTQG Mục tiêu quốc gia

NTM Nông thôn mới

UBND Ủy ban nhân dân

MTTQ Mặt trận Tổ quốc

KHKT Khoa học kỹ thuật

KT - XH Kinh tế - Xã hội

CNH Công nghiệp hóa

HĐH Hiện đại hóa

HTX Hợp tác xã

THT Tổ hợp tác

DA Dự án

BCĐ Ban chỉ đạo

BQL Ban quản lý

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả thực hiện nông thôn mới theo nhóm tiêu chí .... 52

Bảng 3.3: Tình hình Quy hoạch và thực hiện quy hoạch nông thôn mới ....... 54

Bảng 3.4: Tình hình thực hiện tiêu chí Giao thông......................................... 55

Bảng 3.5: Tình hình thực hiện tiêu chí Thủy lợi............................................. 56

Bảng 3.6: Tình hình thực hiện tiêu chí về Điện nông thôn............................. 57

Bảng 3.7: Tình hình thực hiện tiêu chí về Trường học ................................... 58

Bảng 3.8: Tình hình thực hiện tiêu chí Cơ sở vật chất văn hóa...................... 59

Bảng 3.9: Tình hình thực hiện tiêu chí Chợ nông thôn................................... 60

Bảng 3.10: Tình hình thực hiện tiêu chí Bưu điện.......................................... 60

Bảng 3.11: Tình hình thực hiện tiêu chí Nhà ở dân cư ................................... 61

Bảng 3.12: Tình hình thực hiện tiêu chí Thu nhập và Tỷ lệ lao động có

việc làm thường xuyên.................................................................... 63

Bảng 3.13: Tình hình thực hiện tiêu chí Hình thức tổ chức sản xuất ............. 64

Bảng 3.14: Tình hình thực hiện tiêu chí Giáo dục .......................................... 65

Bảng 3.15: Tình hình thực hiện tiêu chí Văn hóa ........................................... 66

Bảng 3.16: Tình hình thực hiện tiêu chí Y tế .................................................. 67

Bảng 3.17: Tình hình thực hiện tiêu chí Môi trường ...................................... 68

Bảng 3.18: Tình hình thực hiện tiêu chí Hệ thống tổ chức chính trị xã hội ... 70

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Chương trình mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới

(NTM) là chương trình trọng tâm, xuyên suốt của Nghị quyết Hội nghị lần

thứ 7, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá X) về nông nghiệp, nông dân,

nông thôn, với mục tiêu: Xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội

từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý,

gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển

nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu

bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự

được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được

nâng cao. Từ năm 2010, Chính phủ đã triển khai Chương trình xây dựng nông

thôn mới trên phạm vi cả nước. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các Quyết

định: Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010, Quyết định số 491/QĐ￾TTg ngày 16/4/2009, Quyết định số 342/QĐ-TTg ngày 20/02/2013, Quyết

định số 695/QĐ-TTg ngày 06/8/2012, thống nhất thực hiện đồng bộ Bộ tiêu

chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới và phát động phong trào “Cả nước

chung sức xây dựng nông thôn mới”.

Với quyết tâm chính trị cao, tỉnh Thái Nguyên xác định xây dựng NTM

là nhiệm vụ trung tâm bao trùm; bằng nỗ lực, phấn đấu, điều hành quyết liệt

và năng động của Đảng bộ, chính quyền và sự hưởng ứng nhiệt tình của nhân

dân trên địa bàn tỉnh; sau hơn 06 năm thực hiện Chương trình đã đạt được

nhiều kết quả tích cực trên tất cả các lĩnh vực. Xây dựng NTM đã trở thành

phong trào rất sôi động ở nông thôn, huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc;

đã tác động tích cực trên tất cả các mặt của đời sống xã hội, từ học tập tới đưa

tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, xây dựng cơ sở hạ tầng, công tác đảm bảo an

ninh quốc phòng,... làm cho cuộc sống ở nông thôn văn minh hơn, trách

nhiệm hơn, nhiều mặt tích cực được phát huy, như phong trào hiến đất xây

2

dựng hạ tầng nông thôn, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng tình làng nghĩa

xóm... Đến nay, tỉnh có 56 xã đạt chuẩn nông thôn mới (đạt tỷ lệ 39,16%) (1)

;

01 thành phố Thái Nguyên được Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận

hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, 01 thành phố Sông Công đang

hoàn thiện hồ sơ trình Trung ương thẩm định công nhận hoàn thành nhiệm vụ

xây dựng nông thôn mới, tiêu chí bình quân trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đạt

14,5 tiêu chí/xã (tăng 9,7 tiêu chí/xã so với năm 2011), không còn xã dưới 06

tiêu chí, thu nhập bình quân đầu người dân nông thôn Thái Nguyên đạt 22 triệu

đồng/người/năm (tăng 7,72 triệu đồng so với năm 2010); tỷ lệ hộ nghèo (theo

chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều) giảm còn 10,66%. Trong đó, huyện Đại Từ đã

có 10 xã được UBND tỉnh công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, gồm: Hùng

Sơn (đã sát nhập với thị trấn Đại Từ thành thị trấn Hùng Sơn), La Bằng, Bản

Ngoại, Mỹ Yên, Hà Thượng, Tân Thái, Cù Vân, Tiên Hội, Ký Phú, Vạn Thọ

(trong đó xã Tiên Hội không phải là xã điểm), tăng 10 xã so với khi bắt đầu

triển khai chương trình; Đại Từ là huyện có xã được công nhận đạt chuẩn

Nông thôn mới đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên, đồng thời cũng là huyện có số

xã đạt chuẩn Nông thôn mới nhiều nhất tỉnh.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình triển khai thực hiện

Chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ cũng gặp không ít

những khó khăn, thách thức như:

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, việc triển khai thực hiện Chương

trình xây dựng nông thôn mới huyện Đại Từ giai đoạn 2017-2020 cũng gặp

phải không ít khó khăn, thách thức, đó là: Hầu hết những xã có khả năng, có

điều kiện được lựa chọn để thực hiện chỉ đạo điểm trong giai đoạn 2011-2016

và đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Những xã phấn đấu đạt

chuẩn nông thôn mới trong giai đoạn 2017-2020 là những xã có điều kiện khó

1 Giai đoạn 2011-2015 có 40 xã đạt chuẩn (được Trung ương đánh giá là một trong các tỉnh dẫn đầu khu vực

miền núi phía Bắc); năm 2016 có thêm 16 xã, dự kiến 2017 có trên 10 xã đạt chuẩn.

3

khăn hơn, kết cấu hạ tầng còn nhiều hạn chế, thu nhập của người dân thấp, tỷ

lệ hộ nghèo cao; hầu hết những tiêu trí, những nội dung dễ thực hiện đều đã

đạt được trong giai đoạn 2011-2016, còn lại trong giai đoạn 2017-2020 là

những nội dung, tiêu chí khó, trong khi nguồn vốn đầu tư cho Chương trình

thấp và ngày càng khó khăn; yêu cầu một số tiêu chí xây dựng nông thôn mới

được nâng cao... đây là những khó khăn, thách thức lớn đòi hỏi sự nỗ lực và

quyết tâm cao hơn nữa của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân

huyện Đại Từ trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2017-2020.

Xuất phát từ những vấn đề trên và sự đòi hỏi cấp bách của thực tiễn - đề

tài nghiên cứu: “Đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới ở địa bàn huyện Đại

Từ, tỉnh Thái Nguyên” được lựa chọn làm luận văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Trên cơ sở đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng tới xây dựng

nông thôn mới ở huyện Đại từ, nghiên cứu đưa ra một số giải pháp đẩy mạnh

xây dựng nông thôn mới ở huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới;

- Đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng tới xây dựng NTM tại

huyện Đại Từ;

- Đề xuất một số giải pháp Đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới ở địa bàn

huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.

3. Đối tượng, phạm vi, và nội dung nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là thực trạng xây dựng nông thôn mới

huyện Đại Từ và công tác xây dựng nông thôn mới (19 tiêu chí).

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Nghiên cứu được tiến hành ở huyện Đại Từ, tỉnh

Thái Nguyên.