Đánh giá tình hình xây dựng nông thôn mới tại các xã điểm của huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẶNG NGỌC TUẤN

ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

TẠI CÁC XÃ ĐIỂM CỦA HUYỆN PHÚ LƢƠNG,

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẶNG NGỌC TUẤN

ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

TẠI CÁC XÃ ĐIỂM CỦA HUYỆN PHÚ LƢƠNG,

TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN NHUẬN KIÊN

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn

“Đánh giá tình hình xây dựng nông thôn mới tại các xã điểm của huyện

Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên” là trung thực, là kết quả nghiên cứu của

riêng tôi. .

Thái Nguyên, tháng 2 năm 2014

Tác giả luận văn

Đặng Ngọc Tuấn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Đánh giá tình hình xây dựng nông

thôn mới tại các xã điểm của huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên”, tôi đã

nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể.

Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã

tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin chân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Nhà trƣờng, Phòng Quản lý

Đào tạo s

trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt

trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn

TS. Trần Nhuận Kiên.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến q

doanh - Đại học Thái Nguyên.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác

của UBND các xã và đồng nghiệp tại địa điểm nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè và gia đình đã giúp

tôi thực hiện luận văn này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.

Thái Nguyên, tháng 2 năm 2014

Tác giả luận văn

Đặng Ngọc Tuấn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT........................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2

4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của luận văn ..................................... 3

5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 3

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI......................................................................................... 4

1.1. Một số lý luận cơ bản về nông thôn........................................................... 4

1.1.1. Những vấn đề về nông thôn .................................................................... 4

1.1.2. Những vấn đề về phát triển nông thôn.................................................... 7

1.2. Những vấn đề chủ yếu về xây dựng nông thôn mới .................................. 9

1.2.1. Trƣớc hết cần làm rõ vì sao phải xây dựng nông thôn mới .................... 9

1.2.2. Nguồn gốc về xây dựng nông thôn mới............................................... 11

1.2.3. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới từ năm 2010 đến năm 2020........... 12

1.2.4. Đặc trƣng của xây dựng nông thôn mới................................................ 12

1.2.5. Nguyên tắc xây dựng nông thôn mới.................................................... 13

1.2.6. Yêu cầu của chƣơng trình xây dựng nông thôn mới............................. 14

1.2.7. Các bƣớc xây dựng nông thôn mới....................................................... 15

1.2.8. Bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới..................................................... 17

1.2.9. Nội dung đánh giá xây dựng nông thôn mới ........................................ 18

1.2.10. Những yếu tố ảnh hƣởng tới xây dựng nông thôn mới....................... 21

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.3. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 24

1.3.1. Kinh nghiệm của các nƣớc trên thế giới về xây dựng nông thôn mới ....... 24

1.3.2. Những kinh nghiệm bƣớc đầu xây dựng nông thôn mới...................... 29

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 39

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu............................................................................ 39

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 39

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu................................................................ 39

2.2.2. Phƣơng pháp tổng hợp thông tin........................................................... 40

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích thông tin .......................................................... 41

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 41

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở 5

XÃ ĐIỂM HUYỆN PHÚ LƢƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN .................... 44

3.1. Điều kiên tự nhiên - kinh tế - xã hội chung toàn huyện........................... 44

3.1.1. Các đặc điểm về điều kiện tự nhiên ...................................................... 44

3.1.2. Các đặc điểm về điều kiện kinh tế- xã hội............................................ 45

3.1.3. Đánh giá chung về thuận lợi, khó khăn của huyện ảnh hƣởng tới

xây dựng nông thôn mới ................................................................................. 47

3.2. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của các xã điểm trong xây dựng

nông thôn mới ................................................................................................. 48

3.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của các xã điểm.............................. 48

3.3. Thực trạng tình hình xây dựng nông thôn mới tại các xã điểm của

huyện Phú Lƣơng ............................................................................................ 56

3.3.1. Sự lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện .............................................................. 56

3.3.2 Tổ chức thực hiện................................................................................... 59

3.3.3. Nhu cầu vốn xây dựng nông thôn mới của 5 xã điểm .......................... 60

3.3.4. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới tại 5 xã điểm từ năm

2011 đến tháng 6/2013 .................................................................................... 63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.3.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến Chƣơng trình xây dựng nông thôn mới

ở huyện Phú Lƣơng......................................................................................... 86

3.3.6. Đánh giá chung về kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới của

huyện Phú Lƣơng ............................................................................................ 88

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI NHẰM

NHÂN RỘNG TOÀN HUYỆN PHÚ LƢƠNG ĐẾN NĂM 2020 ............. 95

4.1. Quan điểm và định hƣớng xây dựng nông thôn mới của huyện đến

năm 2020 ......................................................................................................... 95

4.2. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới đến năm 2020 ................................... 95

4.2.1. Mục tiêu chung...................................................................................... 95

4.2.2. Mục tiêu cụ thể...................................................................................... 96

4.3. Các giải pháp cơ bản xây dựng nông thôn mới ....................................... 96

4.3.1. Tuyên truyền phải thực hiện cuộc vận động xã hội sâu rộng về xây

dựng NTM....................................................................................................... 96

4.3.2. Hỗ trợ phát triển kinh tế hộ nông dân phát triển sản xuất nông

nghiệp hàng hóa .............................................................................................. 97

4.3.3. Tăng cƣờng nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực ................................ 99

4.3.4. Nâng cao chất lƣợng, tiến độ quy hoạch và nội dung văn bản

hƣớng dẫn lập quy hoạch NTM cấp xã......................................................... 101

4.3.5. Huy động nguồn lực và cơ chế sử dụng nguồn lực............................. 102

4.3.6. Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao thu nhập và đời

sống nhân dân................................................................................................ 103

4.4. Kiến nghị................................................................................................ 105

KẾT LUẬN.................................................................................................. 106

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 107

PHỤ LỤC..................................................................................................... 109

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ANTT An ninh trật tự

BQ Bình quân

CSHT Cơ sở hạ tầng

CSVC Cơ sở vật chất

GTNT Giao thông nông thôn

GTSX Giá trị sản xuất

HTX Hợp tác xã

HTXDV Hợp tác xã dịch vụ

KDC Khu dân cƣ

KHKT Khoa học kỹ thuật

KT - XH Kinh tế - xã hội

NN Nông nghiệp

PTNT Phát triển nông thôn

QHXH Quy hoạch xây dựng

TSVM Trong sạch vững mạnh

CN - TTCN Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp

TTVH Trung tâm văn hóa

SX - DV Sản xuất - dịch vụ

SXNN Sản xuất nông nghiệp

XDNTM Xây dựng nông thôn mới

XHCN Xã hội chủ nghĩa

TVTU Thƣờng vụ tỉnh ủy

UBND Ủy ban nhân dân

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

BHYT Bảo hiểm y tế

VSMT Vệ sinh môi trƣờng

MTTQ Mặt trận Tổ quốc

CTMTQG Chƣơng trình mục tiêu quốc gia

NN-ND-NT Nông nghiệp - nông dân - nông thôn

CT - XH Chính trị - xã hội

TTXH Trật tự xã hội

TDTT Thể dục thể thao

TCSX Tổ chức sản xuất

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Số lƣợng mẫu phỏng vấn................................................................ 40

Bảng 3.1. Đặc điểm chung của 5 xã điểm nghiên cứu sau khi rà soát............ 48

Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu cơ bản của 5 xã điểm nghiên cứu sau khi rà soát ..... 56

Bảng 3.3. Kết quả thành lập Ban chỉ đạo, Ban Quản lý XDNTM và Ban

phát triển thôn tại 5 xã tháng 5/2011 .............................................. 58

Bảng 3.4. Kết quả rà soát, đánh giá hiện trạng TCXDNTM năm 2011 ......... 60

Bảng 3.5. Nhu cầu vốn xây dựng NTM của năm xã điểm năm 2011............. 62

Bảng 3.6. Kết quả lập quy hoạch, kế hoạch XDNTM từ năm 2011 - 2013 ... 65

Bảng 3.7. Kết quả quy hoạch sử dụng đất XDNTM từ năm 2011 - 2013...... 79

Bảng 3.8. Kết quả thực hiện một số chỉ tiêu chủ yếu của 5 xã điểm đến

tháng 6 năm 2013............................................................................ 81

Bảng 3.9. Kết quả thực hiện đạt tiêu chí XDNTM theo Bộ tiêu chí từ

năm 2011 - tháng 6/2013 ................................................................ 82

Bảng 3.10. Ý kiến đánh giá của lãnh đạo, chính quyền và Ban quản lý xã

về sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng NTM ..................... 84

Bảng 3.11. Ý kiến đánh giá của Đoàn thể xã hội về đóng góp của ngƣời

dân phục vụ vào những hoạt động nào trong xây dựng NTM........ 85

Bảng 3.12. Ý kiến đánh giá của thôn trƣởng và ngƣời dân về việc đóng

góp vật chất, tiền của, ngày công trong xây dựng NTM ................ 86

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nông nghiệp, nông dân, nông thôn nƣớc ta đã đạt đƣợc thành tựu khá

toàn diện và to lớn trong những năm đổi mới. Tuy nhiên, những thành tựu đạt

đƣợc chƣa tƣơng xứng với tiềm năng, lợi thế và chƣa đồng đều giữa các vùng,

miền khác nhau. Nông nghiệp phát triển còn kém bền vững, chƣa phát huy tốt

nguồn lực cho phát triển sản xuất chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp còn

chậm, phổ biến vẫn là sản xuất nhỏ, phân tán. Công nghiệp, dịch vụ và ngành

nghề trong nông thôn phát triển chậm chƣa đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh

sản xuất hàng hoá. Nông nghiệp và nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết

cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn kém. Đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời

dân nông thôn còn thấp, tỉ lệ hộ nghèo cao ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu

số, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới; khoảng cách giàu, nghèo ngay trong

nông thôn và so thành thị có xu hƣớng tăng, phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức

xúc. Trƣớc thực tiễn đó, Trung ƣơng Đảng và Nhà nƣớc đã rất quan tâm về

xây dựng nông thôn với mục tiêu, nội dung và các tiêu chí mới. Chƣơng trình

mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn từ năm 2010 - 2020

đã đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ phê duyệt là cụ thể hóa Nghị quyết số 26-

NQ/TW về xác định nhiệm vụ xây dựng Chƣơng trình mục tiêu Quốc gia về

xây dựng nông thôn mới. Đây là chƣơng trình với mục tiêu xây dựng nông

thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bƣớc hiện đại, cơ cấu kinh tế

và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển

nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy

hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi

trƣờng sinh thái đƣợc bảo về, an ninh trật tự đƣợc giữ vững; đời sống vật chất

và tinh thần của ngƣời dân ngày càng đƣợc nâng cao. Cụ thể hóa chƣơng trình

trên đƣợc thể hiện bằng Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới. Sự vận dụng

Bộ tiêu chí này cho từng vùng, miền, địa phƣơng có sự khác nhau để phù hợp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

với điều kiện cụ thể, trên cơ sở xây dựng mô hình mẫu cấp xã để từ đó rút

kinh nghiệm, học tập và nhân rộng. Để Chƣơng trình xây dựng nông thôn mới

đạt mục tiêu, việc tìm ra cách vận dụng tốt nhất các tiêu chí trong thực hiện

nhƣ sự chủ động của các địa phƣơng, tiến độ thực hiện, sự phối hợp với các

ngành, các cấp, sự xác định chủ thể thực sự của ngƣời dân, đồng thời việc bổ

sung, thay thế một số nội dung tiêu chí chƣa phù hợp, là hết sức cần thiết đối

với thực tiễn một huyện miền núi Phú Lƣơng, tỉnh Thái Nguyên. Do đó, tôi đã

lựa chọn đề tài: “Đánh giá tình hình xây dựng nông thôn mới tại các xã

điểm của huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên” để nghiên cứu.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đề tài đánh giá thực trạng tình hình xây dựng nông thôn mới, tìm ra

những hạn chế, nguyên nhân trong quá trình thực hiện tại 5 xã xây dựng mô

hình điểm, từ đó đề xuất các giải pháp trong quá trình vận dụng nhằm nhân

rộng toàn huyện thực hiện chƣơng trình xây dựng nông thôn mới đạt kết quả

tốt nhất đến năm 2020 tại huyện Phú Lƣơng, tỉnh Thái Nguyên.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và tổng kết thực tiễn về nông thôn và xây

dựng nông thôn mới.

- Đánh giá thực trạng thực hiện xây dựng nông thôn mới 5 xã xây dựng

điểm. Từ đó, đánh giá kết quả, tìm ra tồn tại, hạn chế cùng các nguyên nhân

trong quá trình thực hiện.

- Đề xuất các giải pháp để nhân rộng mô hình xây dựng nông thôn mới

cho toàn huyện Phú Lƣơng, tỉnh Thái Nguyên đến năm 2020.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu là đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới 5

xã xây dựng điểm của huyện Phú Lƣơng, tỉnh Thái Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

3

3.2. Phạm vi nghiên cứu

+ Về không gian: Tại 5 xã Tức Tranh, Sơn Cẩm, Ôn Lƣơng, Phấn Mễ,

Cổ Lũng của huyện Phú Lƣơng, tỉnh Thái Nguyên.

+ Nội dung: Việc thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới

+ Về thời gian: Từ năm 2011 - 2012 và 6 tháng đầu năm 2013.

4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp của luận văn

Luận văn góp phần làm rõ hơn một số vấn đề về lý luận trên cơ sở

thông qua thực tiễn xây dựng nông thôn mới tại 5 xã điểm của huyện Phú

Lƣơng. Đề xuất các giải pháp vận dụng các tiêu chí phù hợp để nhân rộng cho

toàn huyện Phú Lƣơng đến năm 2020.

5. Bố cục của luận văn

Nội dung của luận văn gồm có 4 chƣơng:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới.

Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu.

Chương 3: Thực trạng xây dựng nông thôn mới ở 5 điểm của huyện

Phú Lƣơng, tỉnh Thái Nguyên.

Chương 4: Giải pháp xây dựng nông thôn mới nhằm nhân rộng toàn

huyện Phú Lƣơng đến năm 2020.