Chuyển Dịch Cơ Cấu Nông Nghiệp Huyện Ba Vì Thành Phố Hà Nội

i

LỜI CAM ĐOAN

Đề tài: “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp huyện Ba Vì thành phố

Hà Nội ” là của cá nhân tôi thực hiện.

Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,

kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong

bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên

cứu nào đã công bố, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận

đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.

H à Nội, ngày 22 tháng 10 năm 2015

Tác giả

Phùng Thị Thanh Hải

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, Tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới tất cả các đơn

vị, cá nhân đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập,

nghiên cứu và hoàn thành bản luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn sâu

sắc tới TS. Nguyễn Thị Hải Ninh, giảng viên trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ

tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu hoàn thành luận văn này.

Tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới Lãnh đạo trường Đại học Lâm nghiệp,

Khoa sau đại học, cùng toàn thể quý thầy cô giáo.

Tôi xin chân thành cảm ơn phòng nông nghiệp, phòng thống kê, phòng

kinh tế, UBND huyện Ba Vì đã giúp đỡ tôi trong thu thập tài liệu, số liệu để

hoàn thành luận văn này.

H à Nội, ngày 22 tháng 10 năm 2015

Tác giả

Phùng Thị Thanh Hải

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan ..................................................................................................i

Lời cảm ơn.....................................................................................................ii

Mục lục .........................................................................................................iii

Danh mục các từ viết tắt................................................................................vi

Danh mục các bảng ......................................................................................vii

Danh mục các hình......................................................................................viii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ

CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP................................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ................... 5

1.1.1. Khái niệm và đặc điểm ngành nông nghiệp trong nền kinh tế quốc dân 5

1.1.2. Cơ cấu kinh tế, cơ cấu kinh tế nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu

kinh tế nông nghiệp ................................................................................. 7

1.1.3. Nội dung chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp....................... 12

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông

nghiệp.................................................................................................... 14

1.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam.............................. 21

1.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ............................................... 21

1.2.2. Ở Việt Nam.................................................................................. 25

1.2.3. Những bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn............................. 38

1.2.4. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan....................... 40

Chương 2 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU............................................................................................. 41

iv

2.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội huyện Ba Vì, thành phố

Hà Nội ...................................................................................................... 41

2.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên.................................................... 41

2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ........................................................ 47

2.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội đến chuyển

dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ............................................................ 51

2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................... 52

2.2.1. Khung logic nghiên cứu............................................................... 52

2.2.2. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu thứ cấp.............................. 54

2.2.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu........................................ 54

2.2.4. Phương pháp chuyên gia.............................................................. 55

2.2.5. Hệ thống chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu đề tài ....................... 55

Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................ 57

3.1. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp huyện Ba Vì, thành

phố Hà Nội ............................................................................................... 57

3.1.1. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Ba Vì .................... 57

3.1.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nội bộ ngành nông nghiệp

.............................................................................................................. 59

3.2. Hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong sản xuất nông nghiệp ............. 86

3.3. Những thành công, tồn tại và nguyên nhân trong quá trình chuyển dịch

cơ cấu kinh tế nông nghiệp huyện Ba Vì................................................... 88

3.3.1. Những thành công trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp 88

3.3.2. Những tồn tại trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp....... 90

3.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................ 93

3.4. Định hướng và một số giải pháp CDCCKTNN huyện Ba Vì, thành phố

Hà Nội ...................................................................................................... 94

3.4.1. Quan điểm, mục tiêu CDCCKTNN huyện Ba Vì......................... 94

v

3.4.2. Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp hóa huyện Ba

Vì, thành phố Hà Nội............................................................................. 97

3.4.3. Các giải pháp chủ yếu nhằm góp phần đẩy mạnh CDCCKTNN tại

huyện Ba Vì giai đoạn 2015 – 2020..................................................... 103

KẾT LUẬN ............................................................................................... 108

TÀI LIỆU THAM KHẢO

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Ký hiệu Viết đầy đủ

CCKT Cơ cấu kinh tế

CDCC Chuyển dịch cơ cấu

CDCCKT Chuyển dịch cơ cấu kinh tế

CDCCKTNN Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp

CN Công nghiệp

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

GTSX Giá trị sản xuất

KT - XH Kinh tế xã hội

SXHH Sản xuất hàng hóa

SXNN Sản xuất nông nghiệp

TĐPTBQ Phát triển bình quân

tr.đ Triệu đồng

TT Thứ tự

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

XDNTM Xây dựng nông thôn mới

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

TT Tên bảng Trang

2.1 Dân số và cơ cấu dân số huyện Ba Vì 46

2.2 Các nguồn thu thập thông tin thứ cấp 52

3.1 Giá trị sản xuất các ngành kinh tế của huyện Ba Vì 2010 – 2014 56

3.2 Giá trị sản xuất và cơ cấu kinh tế nông nghiệp tổng hợp huyện 60

3.3 Giá trị sản xuất ngành trồng trọt của huyện Ba Vì 62

3.4 Tình hình chuyển dịch cơ cấu cây trồng của huyện Ba Vì 65

3.5

Giá trị và cơ cấu GTSX các loại vật nuôi trên địa bàn huyện Ba

Vì

70

3.6 Số lượng và sản lượng sản phẩm chăn nuôi huyện Ba Vì 72

3.7 Chuyển dịch cơ cấu trong lĩnh vực thủy sản huyện Ba Vì 74

3.8 Kết quả sản xuất ngành lâm nghiệp giai đoạn 2010-2014 77

3.9 Tình hình chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp huyện Ba

Vì

79

3.10 Một số chỉ tiêu về lao động giai đoạn 2010 - 2014 82

3.11 Chuyển dịch cơ cấu đầu tư trong lĩnh vực SXNN 84

3.12

Giá trị sản phẩm thu hoạch trên 1 ha đất trồng trọt và nuôi trồng

thủy sản huyện Ba Vì

85

3.13. Cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế của huyện Ba vì năm

2020

94

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

TT Tên hình Trang

2.1 Biểu đồ cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp huyện Ba Vì 43

3.1 Biểu đồ cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Ba Vì 57

3.2 Biểu đồ cơ cấu kinh tế nông nghiệp tổng hợp huyện Ba Vì 59

3.3

Cơ cấu giá trị sản xuất ngành trồng trọt huyện Ba Vì 2010 –

2014

63

3.4 Biểu đồ tình hình chuyển dịch cơ cấu cây trồng của huyện Ba Vì 66

3.5 Biểu đồ cơ cấu GTSX các loại vật nuôi trên địa bàn huyện 69

3.6 Biểu đồ cơ cấu dịch chuyển thủy sản huyện Ba Vì 75

3.7 Giá trị sản xuất ngành lâm nghiệp huyện Ba Vì 2010 - 2014 78

3.8

Số lượng lao động trong ngành nông nghiệp và phi nông

nghiệp của huyện Ba vì 2010 - 2014

81

3.9 Biểu đồ cơ cấu đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp huyện Ba Vì 84

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Cơ cấu kinh tế nông nghiệp có vai trò vô cùng quan trọng trong nền

kinh tế quốc dân, ảnh hưởng trực tiếp tới nhịp độ tăng trưởng kinh tế. Một cơ

cấu kinh tế nông nghiệp hợp lý sẽ tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện mục

tiêu kinh tế - xã hội (KT-XH) của địa phương, quốc gia. Cơ cấu kinh tế nông

nghiệp hợp lý sẽ mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển, thúc đẩy quá

trình phát triển KT-XH giữa các vùng, các ngành, bảo đảm tăng cường quốc

phòng, giữ vững thành quả xây dựng đất nước, tạo điều kiện cho nền kinh tế

quốc dân hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới.

Việt Nam đang bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH,

HĐH) vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn

minh. Nội dung chủ yếu của CNH, HĐH chính là quá trình sử dụng thành tựu

khoa học công nghệ tiên tiến, đổi mới công nghệ nhằm chuyển nền kinh tế

của đất nước từ trạng thái năng suất lao động thấp, sử dụng lao động thủ công

là chính sang nền kinh tế có hiệu quả cao dựa trên khoa học công nghệ tiên

tiến. Nói cách khác, CNH, HĐH là quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế

(CDCCKT) theo hướng gia tăng ngày càng cao hàm lượng khoa học công

nghệ trong giá trị các sản phẩm và dịch vụ được sản xuất của quốc gia.

Ba Vì là một huyện trung du miền núi nằm ở phía tây thành phố Hà

Nội, cơ cấu kinh tế nông nghiệp (CCKTNN) vẫn chiếm tỷ trọng cao, chiếm

33% trong tỷ trọng các ngành kinh tế, có hơn 90% dân số sống ở khu vực

nông thôn và hơn 80% dân số sống, lao động và làm việc trong ngành sản

xuất nông nghiệp.

Cùng với những thành tựu đã đạt được trong hơn 20 năm đổi mới của

đất nước, huyện Ba Vì cũng đã có bước tiến mới về phát triển KT-XH, kinh tế

có bước tăng trưởng khá và ổn định. Ba Vì được xác định là huyện có vị trí

2

đặc biệt về phát triển các loại hình du lịch: Du lịch sinh thái cảnh quan, du

lịch văn hoá, du lịch tâm linh, du lịch nghỉ dưỡng… và bảo vệ môi trường

sinh thái cho thủ đô Hà Nội. Nông nghiệp tiếp tục chuyển sang sản xuất hàng

hoá, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản được mở rộng. Đã huy động được nhiều

nguồn lực cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng nên làm cho bộ mặt đô thị và

nông thôn thay đổi nhanh chóng. Các lĩnh vực văn hoá - xã hội tiếp tục được

chăm lo phát triển. Các chính sách xã hội được quan tâm giải quyết, số hộ

nghèo giảm nhanh, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, kinh tế của huyện Ba Vì còn gặp

nhiều khó khăn, yếu kém, chưa xứng với tiềm năng vốn có của địa phương và

chưa đáp ứng được xu thế phát triển chung của đất nước trong thời kỳ đẩy

mạnh CNH, HĐH. Cụ thể, đó là một nền kinh tế chuyển dịch chậm trong đó

cơ cấu kinh tế nông nghiêp chưa cân đối, hàm lượng khoa học kỹ thuật đưa

vào sản xuất còn khiêm tốn, đời sống nhân dân còn thấp. Các tiềm năng kinh

tế của khu vực nông thôn, đặc biệt là tiềm năng về lao động, đất đai, tài

nguyên thiên nhiên... chưa được khai thác đầy đủ. Bởi vậy, việc CDCCKTNN

huyện Ba Vì theo hướng CNH, HĐH là một đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn.

Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề: CDCCKTNN trong thời kỳ CNH,

HĐH hội nhập kinh tế quốc tế là một việc làm thiết thực. Đây là nhiệm vụ của

nhiều ngành khoa học, nhằm đánh giá, tổng kết những thành công bên cạnh

những hạn chế của quá trình thực hiện đường lối đổi mới của Đảng. Điều này

sẽ tạo thêm những cứ liệu, cơ sở khoa học và thực tiễn để Đảng và Nhà nước

tiếp tục hoàn thiện bổ sung đường lối, chính sách phát triển KT-XH đất nước

trong giai đoạn tới.

Xuất phát từ những lý do trên, Tôi chọn đề tài: “Chuyển dịch cơ cấu

nông nghiệp huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội” làm luận văn thạc sỹ chuyên

ngành kinh tế nông nghiệp nhằm góp phần phát triển kinh tế của huyện Ba Vì

theo hướng hiện đại, hiệu quả.

3

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.2.1. Mục tiêu tổng quát

Đề xuất giải pháp góp phần đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu

kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Ba Vì giai đoạn 2015 - 2020.

2.2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ cấu ngành và chuyển

dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.

- Đánh giá được thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp

huyện Ba Vì trong giai đoạn(2010-2014).

- Chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong quá

trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp huyện Ba Vì.

- Đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu

kinh tế nông nghiệp huyện Ba Vì.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Quá trình CDCCKTNN trên địa bàn huyện Ba Vì – thành phố Hà Nội.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

+ Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu tại huyện Ba Vì – thành

phố Hà Nội.

+ Phạm vi về thời gian: Số liệu được thu thập trong giai đoạn từ năm

2010 đến năm 2014.

4. Nội dung nghiên cứu

- Cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ cấu ngành và chuyển dịch cơ cấu

ngành kinh tế nông nghiệp.

- Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp huyện Ba Vì trong

giai đoạn(2010-2014).