Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng hợp lý trên địa bàn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

BÙI THỊ THỦY

CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THEO HƢỚNG HỢP LÝ TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

BÙI THỊ THỦY

CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THEO HƢỚNG HỢP LÝ TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa họ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu khoa học của

riêng tôi và không trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học của

tác giả khác. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và

chƣa hề đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi khẳng định rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã đƣợc

cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trƣớc Nhà nƣớc, Bộ, ngành chủ

quản, cơ sở đào tạo và Hội đồng đánh giá khoa học của Trƣờng Đại học Kinh

tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên về công trình và kết quả nghiên cứu

của mình.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014

Tác giả luận văn

Bùi Thị Thủy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn với đề tài “Chuyển

dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng hợp lý trên địa bàn huyện Tam

Dương, tỉnh Vĩnh Phúc” tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm, giúp đỡ của nhiều tập

thể và cá nhân trong và ngoài trƣờng.

Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ sự cảm ơn đối với Ban Giám hiệu nhà trƣờng,

Phòng QLĐT Sau đại học và các thầy, cô giáo Trƣờng Đại học Kinh tế và

Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành

chƣơng trình học tập và nghiên cứu.

Có đƣợc kết quả này, tôi vô cùng biết ơn và bày tỏ lòng kính trọng sâu

sắc đối vớ - ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn giúp đỡ tôi

hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Lãnh đạo Huyện ủy,

UBND huyện Tam Dƣơng, các phòng, ban chuyên môn thuộc huyện đã cung

cấp những số liệu khách quan giúp tôi đƣa ra những phân tích chính xác.

Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp và

những ngƣời thân trong gia đình đã chia sẻ những khó khăn và thƣờng xuyên

động viên tôi trong khi thực hiện luận văn này.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014

Tác giả luận văn

Bùi Thị Thủy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii

MỤC LỤC....................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii

DANH MỤC BẢNG..................................................................................... viii

MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1

1.Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 3

4. Những đóng góp mới của luận văn .......................................................... 3

5. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH

CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP .......................................... 5

1.1. Cơ cấu kinh tế và cơ cấu kinh tế nông nghiệp...................................... 5

1.1.1. Cơ cấu kinh tế ................................................................................. 5

1.1.2. Khái niệm kinh tế nông nghiệp ...................................................... 9

1.1.3. Khái niệm về cơ cấu kinh tế nông nghiệp ...................................... 9

1.1.4. Các bộ phận cấu thành kinh tế nông nghiệp ................................. 10

1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ............................................ 10

1.2.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế .......................................................... 10

1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ..................................... 11

1.2.3. Vì sao phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ................... 14

1.2.4. Nội dung của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ................ 16

1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. 21

1.3.1. Điều kiện tự nhiện ........................................................................ 21

1.3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................. 21

1.3.3. Công nghệ và kỹ thuật .................................................................. 25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.3.4. Cơ chế, chính sách ........................................................................ 25

1.4 . Chỉ tiêu phản ánh hiệu quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp...... 27

1.4.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả, hiệu quả chuyển dịch cơ cấu

kinh tế nông nghiệp ................................................................................ 27

1.4.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả tác động của các nhóm nhân tố

đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp .......................................... 28

1.5. Một số kinh nghiệm thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp 29

1.5.1. Kinh nghiệm của một số nƣớc về chuyển dịch cơ cấu kinh tế

nông nghiệp ........................................................................................... 29

1.5.2. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở một số

địa phƣơng trong nƣớc ........................................................................... 31

1.5.3. Một số bài học kinh nghiệm chung từ thực tiễn các quốc gia và

các địa phƣơng ........................................................................................ 38

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 40

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................. 40

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................... 40

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu , dữ liệu thứ cấp ............................ 40

2.2.2 . Phƣơng pháp nghiên cứu tổng hợp, so sánh và phân tích hệ thống .. 41

2.2.3. Phƣơng pháp phân tích tổng hợp các tác động của các nhân tố về

thể chế chính trị, kinh tế , môi trƣờng, xã hội và công nghệ .................. 42

2.2.4. Phƣơng pháp định lƣợng .............................................................. 42

2.2.5. Phƣơng pháp phân tích định tính .................................................. 43

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................ 43

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

HUYỆN TAM DƢƠNG - TỈNH VĨNH PHÚC ......................... 45

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Tam Dƣơng ............... 45

3.1.1. Về điều kiện tự nhiên ................................................................... 45

3.1.2. Điều kiện về xã hội ....................................................................... 50

3.1.3. Điều kiện kinh tế ........................................................................... 52

3.2. Thực trạng cơ cấu kinh tế nông nghiệp ............................................... 57

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.2.1. Đánh giá tác động của các đặc điểm tự nhiên - kinh tế - xã hội

đến cơ cấu kinh tế nông nghiệp của huyện Tam Dƣơng ........................ 57

3.2.2. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp..................... 59

3.2.3. Cơ cấu kinh tế theo vùng lãnh thổ ................................................ 69

3.2.4. Cơ cấu theo thành phần kinh tế .................................................... 70

3.3. Nhận xét, đánh giá ............................................................................... 72

3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ............................................................... 72

3.3.2. Hạn chế, bất cập và nguyên nhân ................................................. 74

Chƣơng 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY SỰ CHUYỂN DỊCH

CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THEO HƢỚNG

HỢP LÝ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TAM DƢƠNG

TRONG THỜI GIAN TỚI ................................................... 77

4.1. Một số yếu tố bên ngoài tác động đến phát triển kinh tế - xã hội

huyện Tam Dƣơng nói chung và ngành nông nghiệp nói riêng ................. 78

4.1.1. Xu hƣớng phục hồi sau khủng hoảng và tiếp tục hội nhập

quốc tế, khu vực .............................................................................. 78

4.1.2. Tiến bộ khoa học công nghệ ......................................................... 79

4.1.3. Thị trƣờng trong nƣớc .................................................................. 79

4.1.4. Tác động của quá trình đô thị hoá, công nghiệp hoá và hiện

đại hoá trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đến sự phát triển kinh tế xã hội

của huyện Tam Dƣơng .................................................................. 80

4.2. Quan điểm - Phƣơng hƣớng và mục tiêu phát triển nông nghiệp......... 80

4.2.1. Quan điểm .................................................................................... 80

4.2.2. Phƣơng hƣớng .............................................................................. 83

4.2.3. Mục tiêu ........................................................................................ 86

4.3. Nội dung chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp huyện Tam

Dƣơng theo hƣớng hợp lý trong thời gian tới............................................. 86

4.3.1. Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo ngành ............................... 86

4.3.2. Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo vùng, lãnh thổ .................. 88

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

4.4. Giải pháp thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo

hƣớng hợp lý của huyện Tam Dƣơng trong thời gian tới ........................... 90

4.4.1. Giải pháp về tổ chức sản xuất ....................................................... 90

4.4.2. Giải pháp về thị trƣờng ................................................................. 90

4.4.3. Giải pháp về vốn ........................................................................... 93

4.4.4. Giải pháp về ruộng đất ................................................................. 93

4.4.5. Giải pháp áp dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất ............................ 96

4.4.6. Đầu tƣ xây dựng phát triển hạ tầng cơ sở phục vụ sản xuất nông

nghiệp nông thôn .................................................................................... 98

4.4.7. Đẩy mạnh công tác khuyến nông ................................................. 99

4.4.8. Các giải pháp về cơ chế chính sách ............................................ 100

4.4.9. Đào tạo, sử dụng hợp lý nguồn nhân lực lao động nông thôn .... 101

4.4.10. Nâng cao vai trò lãnh đạo của cấp uỷ, chính quyền, các tổ chức

đoàn thể tại địa phƣơng và thực hiện sự liên kết giữa nhà nƣớc, nhà

nông, nhà khoa học, doanh nghiệp ....................................................... 102

KẾT LUẬN ................................................................................................. 104

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 107

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

HTX : Hợp tác xã

KHKT : Khoa học kĩ thuật

KT-XH : Kinh tế - Xã hội

Sở NN&PTNT : Sở Nông nghiệp & Phát triển nông thôn

SX : Sản xuất

SXNN : Sản xuất nông nghiệp

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

KCN : Khu công nghiệp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Hiện trạng đất đai của huyện chia theo loại đất ............................. 48

Bảng 3.2. Dân số lao động Tam Dƣơng giai đoạn 2011-2013 ....................... 51

Bảng 3.3. Cơ cấu giá trị sản xuất huyện Tam Dƣơng 2011 - 2013 ................ 54

Bảng 3.4. Tăng trƣởng giá trị sản xuất Tam Dƣơng giai đoạn 2010-2013..... 56

Bảng 3.5a. Giá trị sản xuất nông nghiệp - Lâm nghiệp - Thuỷ sản Huyện

Tam Dƣơng giai đoạn 2011 - 2013................................................. 60

Bảng 3.5b. Tốc độ tăng trƣởng giá trị sản xuất ngành N ông - Lâm nghiệp -

Thuỷ sản huyện Tam Dƣơng giai đoạn 2011 - 2013 ..................... 61

Bảng 3.5c. Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp lâm nghiệp, thuỷ sản Tam

Dƣơng giai đoạn 2010 - 2013 ......................................................... 62

Bảng 3.6a. Tình hình phát triển ngành trồng trọt trên địa bàn Huyện giai

đoạn 2011 - 2013 ........................................................................... 64

Bảng 3.6b. Tình hình phát triển ngành chăn nuôi trên địa bàn Huyện giai

đoạn 2011 - 2013 ............................................................................ 66

Bảng 3.7. Giá trị sản xuất ngành lâm nghiệp trên địa bàn Huyện giai đoạn

2011 - 2013 ..................................................................................... 68

Bảng 3.8. Tình hình phát triển ngành thủy sản giai đoạn 2011- 2013 ........... 69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài

Trong quá trình phát triển kinh tế của một quốc gia, cơ cấu kinh tế luôn

luôn thay đổi theo từng thời kỳ phát triển là một tất yếu khách quan. Kinh tế

phát triển với tốc độ cao và bền vững là mục tiêu phấn đấu của tất cả các

nƣớc. Để thực hiện đƣợc mục tiêu đó cần thiết phải xây dựng một cơ cấu kinh

tế hợp lý, phù hợp với những mục tiêu chiến lƣợc kinh tế xã hội của từng thời

kỳ lịch sử nhất định. Vì vậy, chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một quá trình tất

yếu, gắn liền với sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, đặc biệt là trong quá

trình hội nhập kinh tế quốc tế. Song song với quá trình chuyển dịch cơ cấu

kinh tế giữa các ngành trong một quốc gia thì trong nội hàm của mỗi ngành

kinh tế cũng đòi hỏi phải có sự chuyển dịch một cách hợp lý để đáp ứng yêu

cầu phát triển chung của nền kinh tế.

Việ ng nghiệp đang trên đà phát triển, chuyển dịch

cơ cấu kinh tế theo hƣớng công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa( HĐH) là

con đƣờng đã đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ta xác định là hƣớng đi tất yếu để phát

triển kinh tế, đƣa đất nƣớc thoát khỏi tình trạng lạc hậu, chậm phát triển trở

thành một quốc gia văn minh, hiện đại. Vấn đề phát triển nông nghiệp luôn

đƣợc Đảng, Nhà nƣớc ta xác định là một trong những nhiệm vụ quan trọng.

Trọng tâm của phát triển nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa là thúc đẩy sự

chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, tạo ra sự thay đổi mô hình sản xuất,

cơ cấu sản xuất, cơ cấu việc làm và cuối cùng là sự thay đổi cơ cấu thu nhập

của cƣ dân nông thôn dựa vào việc khai thác có hiệu quả các nguồn lực cho

phát triển nông nghiệp.

Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện

Tam Dƣơng trong những năm qua đã mang lại những hiệu quả tích cực. Cơ

cấu kinh tế nông nghiệp của huyện Tam Dƣơng đã đƣợc chuyển dịch theo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

hƣớng CNH, HĐH, tập trung sản xuất theo hƣớng hàng hóa, giá trị thực tế

sản xuất của mỗi ngành trong sản xuất nông nghiệp đƣợc tăng lên, đóng góp

của nông nghiệp cho nguồn thu ngân sách của huyện Tam Dƣơng nói riêng và

tỉnh Vĩnh Phúc nói chung ngày càng tăng. Tuy nhiên, so với lợi thế và tiềm

năng, huyện còn chƣa phát huy hết để có sự phát triển nhanh, hiệu quả và bền

vững. Sản xuất còn manh mún, mang tính tự phát, phạm vi nông hộ. Chất

lƣợng hàng hóa và sức cạnh tranh không cao, cơ cấu cây trồng chuyển dịch

chậm, chƣa tƣơng xứng với tiềm năng. Sản phẩm bán ra trên thị trƣờng chủ

yếu dƣới dạng tƣơi sống, khi vào vụ thu hoạch rộ thƣờng xảy ra tình trạng ế

thừa, giá cả giảm mạnh gây thất thu cho nông dân. Các mô hình trình diễn kỹ

thuật về khuyến nông, khuyến ngƣ đƣợc nhân rộng ra chƣa nhiều… Vì vậy,

việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn

huyện Tam Dƣơng, chỉ ra đƣợc những bất cập, hạn chế và đề xuất các giải

pháp nhằm thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hƣớng

hợp lý, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là hết

sức cần thiết.

Vì vậy, tôi lựa chọn đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp

theo hướng hợp lý trên địa bàn huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc” làm đề

tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

ấu kinh tế nông nghiệp trên địa

bàn huyện Tam Dƣơng, chỉ rõ những ƣu điểm và hạn chế của cơ cấu đó, từ đó

đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông

nghiệp theo hƣớng hợp lý trên địa bàn huyện Tam Dƣơng trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- ển dịch cơ cấu kinh tế nông

nghiệ ấ .