Bàn thêm về một số thuật ngữ triết học, chính trị - xã hội có nguồn gốc từ tiếng nước ngoài

TRifiT HOC, S 5 1 (224), THAN G 1-2010

BAN THEM VE MOT SO THUAT NGLJT TRI^T HOC

CHiNH TRj - XA HOI C6 NGUON GOC TUT TIENG NlfOTC NGOAI

NGUYfiN TXN HUNG <*>

Hien nay, co mot so'thuat ngO triet hgc, chinh tri hoc cd ngudn gde tO tiing nUdc ngodi dang

dUde sO dung rgng rdi d nUdc ta nhiing ehUa that chinh xde, ddy dd do cdch dich chiia sdt

nguyen nghla hoac do bdn thdn tO ngO chuyen nghla khong bao qudt hit ngi dung cua ngdn

ngO goc. Trong bdi viet ndy, tdc gid lam ro mot so'bd't cap trong viic phiin dich ede thuat ngO

trie't hgc, ehinh tri hoc... sang tie'ng Viet nhdm gop phdn vdo viic nghien cOu, hoe tap ly ludn

mot cdch hieu qud hdn.

1. Ve ca c thua t ngfl ch i te n v a ca c

hin h thfie nh a nfidc

Chfing toi nhan thay rang, co mot so' tgn

nha nade tren thg' gidi dadc dich ra tig'ng Viet

thie'u chinh xac, hoac da thay ddi rdi nhang

chung ta van goi theo ten cu.

Nfidc "My" la each goi khong khdp vdi

ten cua nha nfidc do hien nay la United

States of America (USA). Day la mot Nha

nfidc lien bang gdm 50 tieu bang hdp nha't

lai. Tfi "states" co nghia la tigu bang;

"united" co nghia la tho'ng nha't, hdp nha't

lai. Trong tie'ng Viet, nadc My eon co tgn

goi la "Hoa Ky" (cd hoa), nhang thfie ra, la

cd nadc My gdm "sao va vach" (stars and

stripes) chfi khong phai la "hoa". Trgn la cd

My CO 13 vach dd va trang dai dien cho 13

xfi thuoe dia cua Anh da ndi day gianh doc

lap trong cuoc each mang 1776 va 50 ngoi

sao nam canh dai dien cho 50 tieu bang

hien nay d My.

Nhieu nha nfidc trgn the gidi dfidc td

chfic theo hinh thfie lign bang; tgji nha

nfidc CO the co tfi "lien bang", nhfi Lign

bang Nga, Cong hoa Lien bang Dfic, Cong

hoa Lien bang Nigigria... Nhfing cung co

nhfing nha nfidc lign bang khong dung tfi

"federation" hoac "federal", ma dfing tfi

"united" (hdp nha't, tho'ng nha't lai, cung co

nghia la lien bang, lign minh), nhfi trfidng

hdp United States, United Kingdom, United

Arab Emirates. "Unnited Kmgdom" (UK),

tgn day du la "Unnited Kingdom of Great

Britain and Northern Irland", tig'ng Viet goi

la 'Vfidng quoc Anh". That ra, no khong chi

e6 nfidc Anh, ma eon co ba nfidc khac nfla la

Bac Allen, Xeotlen (Scotland) va Wales. 'Tieu

Vfidng quo'e A rap tho'ng nhaV' (United Arab

Emirates) la mot hgn bang gdm 7 tieu vfidng

qud'c (emirate) hdp nha't lai.

Nfidc "Dan ehu Hy Lap" (tidng Hy Lap

phign am la tinh: Elleniki Demokratia) la

tgn goi ehinh thfie eua nh a nfidc nay, nhfing

trong nhidu thfi tig'ng khac trgn thg' gidi no

e6 tgn goi la "Cong hoa Hy Lap" (tig'ng Anh:

Hellenic Republic). Dan ehu va cong hoa co

gi khac nhau? Day la nhfing hinh thfie nha

nfidc trong Uch sfi. Thuat ngfi "dan chu"

(tieng Anh: democracy, tig'ng Hy Lap phien

am latinh: demokratia) ba t ngudn tfi hai tfi

Hy Lap: demos (nhan dan) va kratos (sfi cai

tri, sfie manh), gop lai c6 nghia la sU cai tri

cua nhan ddn. Thuat ngfi "cong boa" (tieng

Anh: republic) co ngudn gde tfi hai tfi Hy

Lap "res" (cong viec) va "publika" (chung).

Thua t ngfi nay ham y: nh a nfidc cong boa la

(*) Ph6 giao sir, tien sT. D?d hpc Da Ning.

70