Yếu tố huyền thoại trong truyện ngắn của tạ duy anh.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

NGUYỄN THỊ THẢO NGUYÊN

YẾU TỐ HUYỀN THOẠI TRONG TRUYỆN NGẮN

CỦA TẠ DUY ANH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

CHUYÊN NGÀNH: CỬ NHÂN VĂN HỌC

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2015

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

YÊU TỐ HUYỀN THOẠI TRONG TRUYỆN NGẮN

CỦA TẠ DUY ANH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Ngành: Cử nhân Văn học

Người hướng dẫn:

TS. Nguyễn Thanh Trường

Người thực hiện:

Nguyễn Thị Thảo Nguyên

(Khóa: 2011 – 2015)

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự

hướng dẫn của TS. Nguyễn Thanh Trường.

Nội dung của luận văn chưa được công bố ở các công trình khác. Luận

văn có tham khảo và sử dụng một số thông tin, tài liệu từ các nguồn sách, tạp

chí, trang web được liệt kê trong danh mục các tài liệu tham khảo. Không sao

chép bất kỳ kết quả nghiên cứu nào của các tác giả khác mà không rõ nguồn.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nội dung khoa học của công trình này.

Đà Nẵng, ngày 1 tháng 5 năm 2015.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thảo Nguyên

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn đến các thầy cô Khoa Ngữ Văn – Trường

Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng đã giảng dạy, truyền đạt những kiến

thức lý luận và thực hành quý báu, cũng như đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong

quá trình học tập.

Xin gửi lời cảm ơn đến thư viện Trường Đại học Sư phạm – Đại học

Đà Nẵng đã nhiệt tình cung cấp tài liệu, tạo điều kiện để chúng tôi hoàn thành

khóa luận.

Đặc biệt, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc đến TS.

Nguyễn Thanh Trường, người thầy đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, động viên,

nhắc nhở, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu.

Cuối cùng, tôi xin dành tình cảm thân thương và biết ơn sâu sắc tới

toàn thể gia đình và bạn bè – những người đã quan tâm, ủng hộ tôi trong

những năm tháng học tập cũng như khích lệ tinh thần để tôi có đủ nghị lực

hoàn thành khóa luận.

Đà Nẵng, ngày 01 tháng 05 năm 2015.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thảo Nguyên

5

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 7

1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 7

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................................ 7

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 9

4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 9

5. Bố cục của khóa luận .................................................................................. 10

NỘI DUNG..................................................................................................... 12

Chương 1. Huyền thoại và yếu tố huyền thoại trong truyện ngắn Việt

Nam sau 1986................................................................................................. 12

1.1. Khái quát về huyền thoại. ........................................................................ 12

1.1.1. Về vấn đề thuật ngữ và xác định nội hàm khái niệm. ........................... 12

1.1.2. Huyền thoại trong mối quan hệ với văn học......................................... 15

1.2. Yếu tố huyền thoại trong truyện ngắn Việt Nam sau năm 1986.............. 18

1.2.1. Truyện ngắn sau năm 1986 - những biểu hiện của yếu tố huyền thoại 18

1.2.2. Truyện ngắn Tạ Duy Anh - hành trình sáng tạo của Lão Tạ................ 23

Chương 2. Yếu tố huyền thoại trong truyện ngắn Tạ Duy Anh - từ góc

nhìn tư duy nghệ thuật ................................................................................. 25

2.1. Thế giới biểu tượng.................................................................................. 25

2.1.1. Từ biểu tượng kì ảo ............................................................................... 25

2.1.2. …đến biểu tượng ẩn .............................................................................. 28

2.1.3. …tạo sinh những mã huyền thoại ......................................................... 32

2.2. Xác lập quyền năng cho chủ thể .............................................................. 36

2.2.1. Từ các chủ thể - nhân vật nữ cứu rỗi, nhân vật bí ẩn, nhân vật chức

năng................................................................................................................. 36

2.2.2. … đến sự kết hợp giữa cái chủ ý và không chủ ý.................................. 39

6

2.2.3. … một lối huyền thoại hóa tính chủ thể ................................................ 41

Chương 3. Yếu tố huyền thoại trong truyện ngắn Tạ Duy Anh - từ góc

nhìn phương thức trần thuật ....................................................................... 44

3.1. Motip - sự đóng dấu vào linh hồn của cốt truyện .................................... 44

3.1.1. Motip hóa thân ...................................................................................... 44

3.1.2. Motip nhân quả - luân hồi..................................................................... 46

3.1.3. Motip người anh hùng và bi kịch .......................................................... 48

3.2. Không - thời gian nghệ thuật ................................................................... 50

3.2.1. Huyền thoại hóa không gian ................................................................. 51

3.2.2. Đẩy lùi thời gian vào quá khứ............................................................... 53

3.2.3. Những mặt cắt không - thời gian và tính liên văn bản ......................... 55

3.3. Diễn ngôn truyện kể ................................................................................. 58

3.3.1. Đan xen ngôi kể và tính lỏng lẻo trong sự liên kết ý tưởng .................. 58

3.3.2. Ngôn ngữ mảnh đoạn - hoàn cảnh hóa và giễu nhại............................ 63

3.3.3. Giọng điệu - ma lực của những đối âm ................................................ 64

KẾT LUẬN.................................................................................................... 68

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 69

7

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Thực tiễn sáng tạo văn học ngày nay cho thấy nhiều cây bút thường có

xu hướng tìm về với huyền thoại, truy tìm những tiếng nói đã mất, hướng tới

một thế giới sáng tạo mang những yếu tố “lệch chuẩn” để phán ánh hiện thực

như hai mặt của một tờ giấy. Huyền thoại vốn xuất phát từ folklore nay lại

đến với văn học hiện đại, là yếu tố thể loại mới của truyện ngắn sau Đổi Mới

xét về cả sự phong phú và độ kết tinh. Yếu tố huyền thoại có khả năng khơi

mở cho người sáng tạo tới những vùng đất mới.

Tạ Duy Anh thành công trên nhiều lĩnh vực cầm bút: tiểu thuyết, truyện

ngắn, truyện vừa, truyện cho thiếu nhi, bút ký… Qua lăng kính đa chiều của

ngòi bút, Tạ Duy Anh đã nhìn hiện thực một cách lý trí, lạnh lùng nhưng đầy

nhân bản. Ông thực sự là một gương mặt xuất sắc và là một hiện tượng văn

chương nổi bật với nhiều thể nghiệm, cách tân táo bạo trong sáng tác của

mình. Trong đó, truyện ngắn là một trong những thể loại thành công với sự

sáng tạo của Tạ Duy Anh.

Tìm hiểu truyện ngắn Tạ Duy Anh, chúng tôi nhận thấy những nét thú

vị về huyền thoại trong các tác phẩm của ông nên hi vọng có thể đóng góp

thêm vào những công trình nghiên cứu về những sáng tác của Tạ Duy Anh.

Và việc triển khai khóa luận này còn có ý nghĩa thiết thực trong lĩnh vực

nghiên cứu, giảng dạy sau này. Chính điều đó đã thôi thúc chúng tôi đi vào

hiểu vấn đề Yếu tố huyền thoại trong truyện ngắn Tạ Duy Anh.

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

Tạ Duy Anh là cây bút có nhiều sáng tạo về phương thức sáng tác mới

mẻ và độc đáo. Với giới phê bình - nghiên cứu văn học đánh giá đây là một

trong những nhà văn đáng được chú ý đến vì ý thức cách tân văn học không