Xây dựng tiến trình dạy học một số bài chương “Dòng điện trong các môi trường” (Vật lí 11 - Cơ bản) góp phần nâng cao chất lượng giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho học sinh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

----------------------

VŨ HẢI YẾN

XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC MỘT SỐ

BÀI CHƯƠNG “DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”

(VẬT LÍ 11 - CƠ BẢN) GÓP PHẦN NÂNG CAO

CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC KĨ THUẬT TỔNG HỢP

CHO HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

----------------------

VŨ HẢI YẾN

XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC MỘT SỐ

BÀI CHƯƠNG “DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG”

(VẬT LÍ 11 - CƠ BẢN) GÓP PHẦN NÂNG CAO

CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC KĨ THUẬT TỔNG HỢP

CHO HỌC SINH

Chuyên ngành: Lí luận & PPGD Vật lí

Mã số: 60 14 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Văn Khải

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu

và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, đƣợc các đồng tác giả cho

phép sử dụng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kì công trình nào khác

Thái Nguyên, tháng 7 năm 2011

Tác giả

Vũ Hải Yến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS TS Nguyễn Văn Khải,

người thầy đã tận tâm giúp đỡ, hướng dẫn, động viên tác giả trong suốt quá

trình thực hiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn các trường THPT Dương Tự Minh, THPT

Vùng cao Việt Bắc, THPT Ngô Quyền tỉnh Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện

thuận lợi cho tác giả thực nghiệm sư phạm và hoàn thành luận văn.

Xin chân thành cảm ơn trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên;

Khoa Vật lí và Khoa Sau Đại học trường Đại học sư phạm Thái nguyên đã tạo

điều kiện tốt nhất cho tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả cũng bày tỏ

lòng biết ơn chân thành tới các Thầy, Cô thuộc tổ bộ môn PP khoa Vật lí

trường Đại học sư phạm Thái Nguyên.

Cuối cùng, tác giả bày tỏ lòng biết ơn tới sự giúp đỡ tận tình của các

Thầy, Cô cộng tác thực nghiệm sư phạm, anh chị em đồng nghiệp và những

người thân trong gia đình đã động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận

lợi nhất cho tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu

sắc đến mọi người. Luận văn này được hoàn thành tại Bộ môn phương pháp,

Khoa Vật lí, Trường Đại học sư phạm Thái Nguyên.

Tác giả luận văn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Trang bìa phụ

Lời cam đoan................................................................................................................i

Lời cảm ơn ..................................................................................................................ii

Mục lục...................................................................................................................... iii

Danh mục các chữ viết tắt..........................................................................................vi

Danh mục các bảng ...................................................................................................vii

Danh mục các hình vẽ, ảnh chụp, đồ thị .......................................................................

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................2

2. Khách thể và đối tƣợng nghiên c ứu .......................................................................2

3. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................2

5. Giả thuyết khoa học ................................................................................................3

6. Các phƣơng pháp nghiên cứu..................................................................................3

7. Các kết quả đóng góp của đề tài..............................................................................3

8. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................3

Chương I – CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA GDKTTH CHO HS QUA

BỘ MÔN VẬT LÝ .....................................................................................................4

1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .........................................................................4

1.2. GD KTTH trong DHVL ở trƣờng phổ thông.......................................................4

1.2.1. Khái niêm GD KTTH trong DHVL ở trƣờng phổ thông..................................4

1.2.2. Mục đích GD KTTH trong DHVL ở trƣờng phổ thông ...................................5

1.2.3. Nhiệm vụ GD KTTH trong DHVL ở trƣờng phổ thông...................................6

1.2.4. Nguyên tắc GD KTTH trong DHVL ở trƣờng phổ thông ................................7

1.3. Nội dng GD KTTH qua bộ môn vật lí ...............................................................11

1.3.1. Những nét chung .............................................................................................11

1.3.2. Yêu cầu về mặt quan điểm..............................................................................11

1.3.3. Rèn luyện các kỹ năng và thói quen thực hành...............................................13

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

1.4. Các biện pháp thực hiện GD KTTH qua DHVL ...............................................15

1.4.1. Giảng dạy kiến thức vật lí đảm bảo tính hệ thống, vững chắc liên hệ chặt

chẽ15 với kĩ thuật, sản xuất và đời sống ...................................................................15

1.4.2. Lựa chọn các phƣơng pháp dạy học phát triển năng lực sáng tạo kĩ thuật của

học sinh .....................................................................................................................15

1.4.3. Tăng cƣờng công tác thực hành là thí nghiệm vật lí và rèn luyện kĩ năng thực

hành cho học sinh......................................................................................................16

1.4.4. Giới thiệu các phƣơng hƣớng tiến bộ phát triển khoa học kĩ thuật.................16

1.4.5. Tổ chức các hoạt động tham quan ngoại khóa về VL – KT ...........................29

1.5. Nghiên cứu thực trạng việc thực hiện GD KTTH trong DHVL........................30

1.6. Những khó khăn trong việc lồng ghép GD KTTH trong DHVL.......................31

1.7. Kết luận chƣơng 1 ..............................................................................................32

Chương II – XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC MỘT SỐ BÀI CHƢƠNG

“DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƢỜNG” (vẬT LÍ 11 CƠ BẢN) THEO

HƢỚNG TÍCH HỢP NỘI DUNG GDKTTH...........................................................34

2.1. Cấu trúc, vai trò và các mục tiêu dạy học chƣơng “Dòng điện trong các môi

trƣờng” .....................................................................................................................34

2.2. Các nội dung GDKTTH chƣơng “Dòng điện trong các môi trƣờng”................34

2.3. Tiến trình dạy học một số kiến thức vật lí chƣơng “Dòng điện trong các môi

trƣờng” (VL11 cơ bản) tích hợp nội dung GDKTTH...............................................35

Giáo án 1...................................................................................................................36

Giáo án 2...................................................................................................................47

Giáo án 3...................................................................................................................59

2.4. Kết luận chƣơng 2 ..............................................................................................72

Chương III – THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM............................................................73

3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm.........................................................................73

3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................73

3.3. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm........................................................................73

3.4. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm...................................................................74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.5. phƣơng pháp đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm........................................74

3.5.1. Căn cứ để đánh giá thực nghiệm sƣ phạm ......................................................74

3.5.2. Đánh giá xếp loại ............................................................................................75

3.5.3. Khống chế các tác động ảnh hƣởng đến kết quả TNSP..................................76

3.6. Chuẩn bị cho thực nghiệm sƣ phạm...................................................................76

3.6.1. Chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.........................................................76

3.6.2. Các bài thực nghiệm........................................................................................77

3.6.3. Giáo viên cộng tác thực nghiệm......................................................................77

3.7. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm........................................................................77

3.7.1. Lịch giảng dạy thực nghiệm............................................................................77

3.7.2. Diễn biến thực nghiệm sƣ phạm .....................................................................78

3.8. Kết quả và sử lí kết quả thực nghiệm sƣ phạm..................................................84

3.8.1. Yêu cầu chung về sử lí kết quả thự nghiệm sƣ phạm .....................................84

3.8.2. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................85

3.9. Đánh giá chung về thực nghiệm sƣ phạm..........................................................94

3.10. Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................96

KẾT LUẬN CHUNG................................................................................................97

Tài liệu tham khảo.....................................................................................................98

Phụ lục.....................................................................................................................100

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

1. DH : Dạy học

2. DHVL : Dạy học vật lí

3. ĐC : Đối chứng

4. ĐHSP : Đại học sƣ phạm

5. GD : Giáo dục

6. GV : Giáo viên

7. GD KTTH : Giáo dục Kĩ thuật tổng hợp

8. HS : Học sinh

9. KTTH : Kĩ thuật tổng hợp

10. T/N : Thực nghiệm

11. THPT : Trung học Phổ thông

12. VL - KT : Vật lí – Kĩ thuật

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU VÀ ĐỒ THỊ

Bảng 3.1: Bảng chất lƣợng học tập của HS các lớp T/N & ĐC................................. 76

Bảng 3.2: Lịch giảng dạy các bài ở lớp thực nghiệm ................................................ 78

Bảng 3.3: Bảng phân phối thực nghiệm sƣ phạm – Bài kiểm tra số 1....................... 85

Bảng 3.4: Bảng xếp loại - Bài kiểm tra số 1 ............................................................. 85

Bảng 3.5: Bảng phân phối tần suất – Bài kiểm tra số 1 ............................................. 87

Bảng 3.6: Bảng kết quả tính các tham số thống kê – Bài kiểm tra số 1..................... 87

Bảng 3.7: Bảng phân phối thực nghiệm – Bài kiểm tra số 2 ..................................... 88

Bảng 3.8: Bảng xếp loại - Bài kiểm tra số 2 ............................................................. 89

Bảng 3.9: Bảng phân phối tần suất – Bài kiểm tra số 2 ............................................. 89

Bảng 3.10: Bảng kết quả tính các tham số thống kê – Bài kiểm tra số 2................... 89

Bảng 3.11: Bảng phân phối thực nghiệm – Bài kiểm tra số 3 ................................... 92

Bảng 3.12: Bảng xếp loại - Bài kiểm tra số 3 ........................................................... 92

Bảng 3.13: Bảng phân phối tần suất – Bài kiểm tra số 3 ........................................... 92

Bảng 3.14: Bảng kết quả tính các tham số thống kê – Bài kiểm tra số 3................... 93

Biểu đồ 3.1: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 1......................................................... 86

Biểu đồ 3.2: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 2......................................................... 90

Biểu đồ 3.3: Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 3......................................................... 93

Đồ thị 3.1: Đồ thị đƣờng phân phối tần suất bài kiểm tra số 1 .................................. 86

Đồ thị 3.2: Đồ thị đƣờng phân phối tần suất bài kiểm tra số 2 .................................. 90

Đồ thị 3.3: Đồ thị đƣờng phân phối tần suất bài kiểm tra số 3 .................................. 93

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục là phải đào tạo ra những con người

lao động mới, phát triển toàn diện, đáp ứng các yêu cầu của cuộc sống, mau chóng

thích ứng với mọi điều kiện môi trường mới, sẵn sàng đóng góp sức mình xây dựng

và bảo vệ đất nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Mác và Ăng Ghen đã cho rằng: Sau khi người lao động nắm được chính

quyền, muốn đưa xã hội lên cao thì sự phát triển hàng loạt các phương tiện kỹ thuật

là chưa đủ. Cần phải phát triển cả tài năng của những người sử dụng các phương

tiện kỹ thuật đó. Nhiệm vụ của ngành giáo dục là phải chuẩn bị, làm cho các em

nắm được những nguyên lý cơ bản của mọi quá trình sản xuât, đồng thời tạo cho

các em có điều kiện làm quen và sử dụng những công cụ sản xuất đơn giản. [7]

Tại đại hội sinh viên Việt Nam lần thứ hai diễn ra vào ngày 7 tháng 5 năm

1958 Bác Hồ nói: “Cần có lao động, lao động trí óc và lao động chân tay. Và ta

cần lao động trí óc kiêm lao động chân tay, nghĩa là lao động chân tay cũng phải

có văn hoá, mà người lao động trí óc cũng phải làm được lao động chân tay. Nếu

lao động trí óc không làm được lao động chân tay và lao động chân tay không có

trí óc thì đó là người lao động bán thân bất toại”.[2]

Luật giáo dục 2005 đã chỉ rõ mục tiêu giáo dục Trung học phổ thông: “Giáo

dục trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả

của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết

thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá

nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp,

học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”. [14]

Ngày nay khoa hoc, kỹ thuật và công nghệ phát triển như vũ bão. Khoa học

đã trở thành một lực lượng sản xuất trực tiếp. Nó đòi hỏi nhà trường đào tạo ra

những con người phát triển toàn diện hơn và việc giáo dục kỹ thuật tổng hợp cho

học sinh càng được coi trọng hơn. Giáo dục kỹ thuật tổng hợp càng cần thiết và

không thể thiếu được.

Về lí luận giáo dục, Giáo dục kỹ thuật tổng hợp nhằm chuẩn bị cho học sinh

sau khi học xong cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông có thể đi vào cuộc

sống lao động hoặc tiếp tục được đào tạo theo ngành nghề phù hợp với năng lực bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

thân và nhu cầu của xã hội. Thực hiện tốt nội dung Giáo dục kỹ thuật tổng hợp

trong trường phổ thông sẽ góp phần tích cực vào việc phân luồng học sinh sau khi

học xong cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông, đáp ứng yêu cầu đào tạo

nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Tuy nhiên, trong thực tế việc triển khai nhiệm vụ giáo dục kỹ thuật tổng hợp

vẫn chưa được các nhà trường phổ thông quan tâm đúng mức. Những mục tiêu, nội

dung giáo dục kỹ thuật tổng hợp chưa được triển khai thực hiện đầy đủ do giáo viên

chưa nhận được các hướng dẫn triển khai cụ thể.

Trong các trường PTTH, hình thức giáo dục kỹ thuật tổng hợp cho học sinh có thể

thông qua hầu hết các bộ môn. Bộ môn vật lý là một trong những bộ môn có nhiều

điều kiện thuận lợi để thực hiện nhiệm vụ giáo dục kỹ thuật tổng hợp. Vì vậy, cần

thiết phải nghiên cứu các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ thuật tổng hợp

cho học sinh trong quá trình dạy học bộ môn vật lý. Với các lý do nêu trên chúng tôi

đã lựa chọn đề tài: “Xây dựng tiến trình dạy học một số bài chương “Dòng điện

trong các môi trường” (Vật lí 11 - Cơ bản) góp phần nâng cao chất lượng giáo

dục kĩ thuật tổng hợp cho học sinh”

2. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu.

2.1. Khách thể: Quá trình dạy học vật lí 11 trường THPT

2.2. Đối tượng nghiên cứu: Quá trình dạy học và giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho HS

khi dạy học một số bài chương “Dòng điện trong các môi trường”.

3. Mục đích nghiên cứu.

Nghiên cứu các phương án tích hợp nội dung giáo dục kĩ thuật tổng hợp khi xây

dựng tiến trình dạy học các kiến thức vật lí về “Dòng điện trong các môi trường” góp

phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục kĩ thuật tổng hợp cho học sinh..

4. Nhiệm vụ nghiên cứu.

- Nghiên cứu lý thuyết về những vấn đề giáo dục kỹ thuật tổng hợp có liên

quan đến đề tài.

- Nghiên cứu nội dung, chương trình phần “Dòng điện trong các môi

trường” và thực trạng thực hiện giáo dục KTTH trong dạy học chương “Dòng điện

trong các môi trường”.