Xây dựng bài tập dạy học các mẫu câu cho học sinh lớp 2, 3 qua phân môn luyện từ và câu

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:

XÂY DỰNG BÀI TẬP DẠY HỌC CÁC MẪU CÂU CHO HỌC

SINH LỚP 2, 3 QUA PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Giáo viên hƣớng dẫn : ThS. Trần Thị Kim Cúc

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thị Kim Thi

Lớp : 13STH2

Đà Nẵng – Tháng 05 Năm 2017

2

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình tôi thực hiện đề tài : “ xây dựng bài tập các mẫu câu cho học sinh

lớp 2,3 qua phân môn Luyện từ và câu”, chúng tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của

thầy ( cô) khoa Giáo dục Tiểu học, giảng viên, cán bộ các phòng trường Đại học Sư Phạm Đà

Nẵng. Chúng tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó.

Chúng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Th.S. Trần Thị Kim Cúc, giảng viên trực

tiếp hướng dẫn và chỉ bảo cho chúng tôi hoàn thành đề tài này đúng thời gian.

Chúng tôi xin chân thành cảm ơn thầy ( cô) trường Tiểu học Trần Cao Vân, trường Tiểu

học Nguyễn Văn Trỗi tại thành phố Đà Nẵng đã nhiệt tình giúp đỡ trong quá trình thu thập tài

liệu cũng như khảo sát thực trạng.

Cuối cùng, chúng tôi xin cảm ơn bạn bè, tập thể lớp 13STH2 đã động viên, khuyến

khích, tạo điều kiện cho chúng tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài nghiên

cứu này.

Xin chân thành cảm ơn!

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Kim Thi

3

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU..................................................................................................................... 5

1. Lí do chon đề tài..................................................................................................... 6

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ..................................................................................... 7

3. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................. 8

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................... 9

5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 9

6. Cấu trúc đề tài ........................................................................................................ 9

PHẦN NỘI DUNG.................................................................................................... 10

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP

CÁC MẪU CÂU CHO HỌC SINH LỚP 2, 3 QUA PHÂN MÔN LUYỆN TỪ

VÀ CÂU..................................................................................................................... 10

1.1. Khái quát chung về câu Tiếng Việt ..................................................................... 10

1.2. Vị trí, nhiệm vụ, nội dung chương trình phân môn Luyện từ và câu ở tiểu học 18

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1........................................................................................... 22

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG KĨ NĂNG LÀM BÀI TẬP MẪU CÂU QUA

PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU CỦA HỌC SINH LỚP 2, 3 Ở MỘT

SỐ TRƢỜNG TIỂU HỌC ....................................................................................... 23

2.1. Chương trình phân môn Luyện từ và câu trong sách giáo khoa Tiếng Việt

lớp 2, 3 .................................................................................................................. 23

2.1.1. Các loại mẫu câu trong phân môn Luyện từ và câu ở sách giáo khoa

Tiếng Việt lớp 2, 3...................................................................................................... 23

2.1.2. Chương trình phân môn Luyện từ và câu trong sách giáo khoa

Tiếng Việt lớp 2, 3..................................................................................................... 24

4

2.2. Khảo sát ý kiến của học sinh và giáo viên về dạy- học phân môn

Luyện từ và câu .......................................................................................................... 31

2.2.1 Mục đích khảo sát.............................................................................................. 31

2.2.2. Địa điểm, đối tượng khảo sát............................................................................ 31

2.2.3. Nội dung khảo sát............................................................................................. 31

2.2.4. Kết quả khảo sát ............................................................................................... 31

2.4.1. Thực trạng việc dạy của giáo viên.................................................................... 31

2.4.2. Thực trạng việc học của học sinh ..................................................................... 36

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2........................................................................................... 43

Chƣơng 3: XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP CÁC MẪU CÂU CHO

HỌC SINH LỚP 2, 3 QUA PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU......................... 44

3.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập các mẫu câu cho học sinh lớp 2, 3

qua phân môn Luyện từ và câu.................................................................................. 44

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính tích hợp.................................................................... 44

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................... 44

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức và phát huy sức sáng tạo của học sinh....... 45

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 45

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi...................................................................... 45

3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp nội dung chương trình ...................................... 45

3.2. Hệ thống bài tập các mẫu câu cho học sinh lớp 2, 3 qua phân môn

Luyện từ và câu .......................................................................................................... 46

3.2.1. Giới thiệu khái quát về hệ thống bài tập........................................................... 46

3.2.2. Hệ thống bài tập mẫu........................................................................................ 46

3.2.2.1. Bài tập nhận diện các mẫu câu ...................................................................... 46

5

3.2.2.2. Bài tập vận dụng các mẫu câu ....................................................................... 57

3.2.2.3. Bài tập nâng cao các mẫu câu........................................................................ 71

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3........................................................................................... 77

PHẦN KẾT LUẬN .................................................................................................. 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 80

PHỤ LỤC .................................................................................................................. 81

6

DANH MỤC VIẾT TẮT

GV : giáo viên

HS : học sinh

SGK : sách giáo khoa

7

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Tiểu học là bậc học đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách con

người, đặt nền tảng cho giáo dục phổ thông và các bậc học trên. Là những chủ nhân tương lai

của đất nước, học sinh Tiểu học cần được trang bị vốn kiến thức cần thiết. Với môn Tiếng Việt,

nhiệm vụ của môn học này ở Tiểu học là trang bị cho các em những kiến thức về hệ thống

Tiếng Việt, chuẩn Tiếng Việt, rèn cho học sinh kĩ năng sử dụng Tiếng Việt trong học tập và

giao tiếp. Trong đó phân môn Luyện từ và câu là một trong những phân môn quan trọng trong

chương trình học Tiếng Việt ở Tiểu học. Phân môn Luyện từ và câu cung cấp cho học sinh

những kiến thức cơ bản về từ và câu, giúp học sinh mở rộng, hệ thống hóa vốn từ. Qua phân

môn này, rèn cho học sinh những kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng các dấu câu, học sinh

được bồi dưỡng cách dùng từ đúng, nói và viết thành câu, có ý thức sử dụng tiếng Việt một

cách văn hóa trong giao tiếp, rèn luyện phát triển tư duy, bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp cho học

sinh.

Việc bồi dưỡng và nâng cao chất lượng phân môn Luyện từ và câu sẽ giúp cho các em

nắm vững kiến thức tiếng Việt. Từ đó, các em sẽ tích lũy cho mình những kiến thức cần thiết,

tạo điều kiện để các em học tốt các phân môn khác trong môn Tiếng Việt như: Chính tả, Kể

chuyện, Tập làm văn,… Đồng thời giúp học sinh học tốt các môn học khác như Tự nhiên Xã

hội, Toán, Âm nhạc, Mĩ thuật…Đặc biệt, thông qua phân môn Luyện từ và câu, GV có thể khơi

dậy trong tiềm thức, tâm hồn học sinh lòng yêu quý sự phong phú của Tiếng Việt, bồi dưỡng

cho học sinh có ý thức giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách

con người Việt Nam. Việc xác định các phương pháp giảng dạy phân môn Luyện từ và câu, sẽ

giúp cho người giáo viên tìm ra những giải pháp để nâng cao chất lượng dạy học Tiếng Việt

cũng như chất lượng giáo dục ở Tiểu học.

Hình thành năng lực từ ngữ và sử dụng từ ngữ để tạo câu cho học sinh Tiểu học nói chung

và học sinh lớp 2, 3 nói riêng là mục tiêu quan trọng nhất của việc dạy Luyện từ và câu ở bậc

Tiểu học. Muốn thực hiện được mục tiêu này, giáo viên phải phát triển, mở rộng vốn từ, thông

qua các bài tập về các mẫu câu để học sinh học một cách hiệu quả nhất. Khi dạy tích hợp từ và

câu, các em sẽ học tốt phân môn này. Để mở rộng kiến thức về các mẫu câu cho học sinh,

chương trình Tiếng Việt không chỉ yêu cầu mở rộng kiến thức trong chính phân môn Luyện từ

và câu mà còn phải tích hợp với các phân môn khác của Tiếng Việt. Thực tế này đòi hỏi ngoài

những nội dung trong SGK giáo viên và học sinh còn cần những cuốn sách tham khảo để góp

phần nâng cao hiệu quả dạy học. Xuất phát từ những cơ sở trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “

Xây dựng bài tập dạy học các mẫu câu cho học sinh lớp 2, 3 qua phân môn Luyện từ và

câu” làm đề tài nghiên cứu.

8

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu :

Gần đây, chương trình phân môn Luyện từ và câu trong SGK Tiếng Việt ở bậc Tiểu

học nói chung và lớp 2, 3 nói riêng đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục. Các công

trình đó đã nghiên cứu, tìm hiểu những vấn đề lí thuyết về các phương pháp dạy học, hệ thống

bài tập được tác giả đưa ra làm tài liệu tham khảo cho các giờ học. Có thể kể đến một số công

trình tiêu biểu sau :

1. Tác giả Nguyễn Minh Thuyết (2008) trong cuốn Hỏi đáp về dạy học Tiếng Việt 2 đã đề cập

đến nhiều vấn đề xoay quanh phân môn Luyện từ và câu qua hệ thống câu hỏi và câu trả lời.

Đặc biệt tác giả đã đưa ra một số kiểu bài tập về rèn luyện về từ và câu ở lớp 2, kèm theo hướng

dẫn cách dạy các kiểu bài đó. Tài liệu này đã giải đáp được một số nội dung trong chương trình

Tiếng Việt 2 mà nhiều giáo viên còn băn khoăn, thắc mắc. Tuy nhiên những bài tập mà tác giả

đưa ra làm ví dụ minh họa đều được lấy từ SGK mà chưa có các bài tập khác để giáo viên tham

khảo.

2. Tác giả Bùi Minh Toán, Viết Hùng, Luyện từ và câu, Tiếng Việt, NXB Đại học Sư phạm,

2005. Cuốn sách này gồm 2 phần: Phần 1 trình bày những điển cần lưu ý về Luyện từ và câu ở

sách Tiếng Việt lớp 3; Phần 2 trình bày gợi ý làm bài tập và các bài tập bổ trợ. Đây là cuốn sách

tham khảo dành cho giáo viên và học sinh khi dạy phân môn Luyện từ và câu trong Tiếng Việt

lớp 3. Cũng như cuốn sách dẫn trên, cuốn sách này đã gợi ý cách giải những bài tập trong

chương trình học một cách tương đối rõ ràng, dễ hiểu. Đặc biệt, cuốn sách này đã đưa thêm

được một hệ thống bài tập hỗ trợ cho từng bài học để giáo viên có thể dùng trong giờ dạy, khiến

tiết học sinh động và ít lệ thuộc vào sách giáo khoa hơn. Song hệ thống bài tập được trình bày ở

đây cũng chưa thực sự có hệ thống và còn đơn điệu về hình thức (ví dụ dạng bài tập trắc

nghiệm, dạng bài tập sử dụng phương pháp trò chơi rất ít).

3. Tác giả Trần Mạnh Hưởng, Nguyễn Thị Hạnh, Lê Phương Nga lại quan tâm đến Trò chơi

học tập Tiếng Việt 2. Cuốn sách có 2 phần chính: phần 1 là những cơ sở lí luận, phần 2 là hệ

thống bài tập được thiết kế dưới dạng trò chơi học tập trên tinh thần có chọn lọc và chỉnh sửa

cho phù hợp với đối tượng là học sinh lớp 2. Các trò chơi đa dạng và có phân theo mức độ là từ

dễ đến khó giúp giáo viên lựa chọn sao cho phù hợp với năng lực của từng học sinh lớp mình.

Tuy nhiên, cuốn sách này chỉ dừng lại ở mặt lí luận và hệ thống các bài tập mẫu được thiết kế

dưới dạng trò chơi học tập để kích thích, gây sự hứng thú cho học sinh chứ chưa đưa ra một hệ

thống bài tập cụ thể bám sát nội dung chương trình SGK để giáo viên có thể tham khảo trong

tiết dạy.