Xây dựng bài giảng E-Learning hỗ trợ học tập chương đường tròn (toán 9) cho học sinh trung học cơ sở

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LƯƠNG VĂN HIỆP

XÂY DỰNG BÀI GIẢNG E-LEARNING HỖ TRỢ HỌC TẬP

CHƯƠNG ĐƯỜNG TRÒN (TOÁN 9) CHO HỌC SINH THCS

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên, 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LƯƠNG VĂN HIỆP

XÂY DỰNG BÀI GIẢNG E-LEARNING HỖ TRỢ HỌC TẬP

CHƯƠNG ĐƯỜNG TRÒN (TOÁN 9) CHO HỌC SINH THCS

Ngành: Lý luận và Phương pháp giảng dạy bộ môn Toán

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Thị Phương Thảo

Thái Nguyên, 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng

dẫn của TS. Trịnh Thị Phương Thảo, các kết quả nghiên cứu là trung thực và

chưa được công bố trong bất kì công trình nào khác.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019

Người thực hiện

Lương Văn Hiệp

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với TS.Trịnh Thị Phương

Thảo cô giáo đã nhiệt tình hướng dẫn em hoàn thành luận văn trong thời gian

qua.

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Lãnh đạo

phòng Đào tạo Sau Đại học, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, cùng quý

thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và

hoàn thành các chuyên đề thạc sĩ khóa K25, chuyên ngành Lý luận và Phương

pháp giảng dạy bộ môn Toán tại Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên.

Tác giả xin cảm ơn quý thầy, cô trong Ban Giám hiệu, tổ Toán trường

THCS Nam Hòa, Huyện Đồng Hỷ, Tỉnh Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều

kiện trong quá trình tiến hành thực nghiệm sư phạm.

Tuy đã có nhiều cố gắng, luận văn chắc chắn không tránh khỏi những thiếu

sót cần được góp ý, sửa chữa. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của

quý thầy cô giáo và bạn đọc.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019

Tác giả luận văn

Lương Văn Hiệp

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

TỪ VIẾT TẮT .................................................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ v

DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................vi

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 2

3. Khách thể nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu ............................................... 3

4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3

6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4

7. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 4

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN............................................... 5

1.1. Một số định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tăng cường

ứng dụng CNTT ................................................................................................ 5

1.2. Những kỹ năng cần được phát triển thông qua học tập môn Toán bằng

E-learning .......................................................................................................... 6

1.2.1. Kĩ năng nhận thức ................................................................................... 6

1.2.2. Kĩ năng thực hành ................................................................................... 8

1.2.3 Kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá................................................................... 8

1.3. Một số vấn đề cơ bản về E-learning và bài giảng E-learning.................... 9

1.3.1. Quan niệm về E-learning và bài giảng E-learning.................................. 9

1.3.2. Đặc điểm của bài giảng E-learning....................................................... 11

1.3.3. Quy trình thiết kế bài giảng E-learning..................................................... 15

1.3.4. Các hình thức hỗ trợ học tập của E-learning ........................................ 16

1.3.5. Một số phần mềm thiết kế bài giảng E-learning................................... 17

1.4. Các yêu cầu sư phạm đối với bài giảng E-learning hỗ trợ dạy học toán lớp

9....................................................................................................................... 19

1.4.1. Đảm bảo các yêu cầu chung đối với bài giảng E-learning hiện nay..... 19

1.4.2. Đảm bảo các yêu cầu sư phạm hỗ trợ dạy học môn toán lớp 9 ............ 20

1.5. Thực trạng xây dựng và sử dụng bài giảng E-learning hỗ trợ học tập chương

đường tròn (toán 9) cho học sinh THCS......................................................... 21

1.5.1. Mục đích điều tra .................................................................................. 21

1.5.2. Phương pháp, đối tượng điều tra........................................................... 21

1.5.3. Cách tiến hành....................................................................................... 22

1.5.4. Kết quả điều tra. .................................................................................... 22

1.6. Kết luận chương 1 .................................................................................... 25

CHƯƠNG 2 XÂY DỰNG VÀ KHAI THÁC BÀI GIẢNG E-LEARNING HỖ

TRỢ DẠY HỌC CHƯƠNG ĐƯỜNG TRÒN CHO HỌC SINH LỚP 9....... 27

2.1. Khái quát về chương đường tròn trong chương trình SGK toán 9 .......... 27

2.1.1. Một số nội dung cơ bản của chương đường tròn hình học 9 ................ 27

2.1.1. Chuẩn kiến thức, kỹ năng chương đường tròn hình học 9.................... 27

2.2. Nguyên tắc thiết kế bài giảng E-learning hỗ trợ dạy học chương 2 “đường

tròn” toán 9...................................................................................................... 28

2.2.1. Thiết kế bài giảng E-learning phải đảm bảo chuẩn kiến thức, kĩ năng 28

2.2.2. Bài giảng E-learning phải đảm bảo tính linh hoạt dễ sử dụng với mọi đối

tượng HS lớp 9 ................................................................................................ 29

2.2.3. Bài giảng E-learning phải đảm bảo tính tương tác cao......................... 29

2.2.4. Đáp ứng yêu cầu dạy học phân hóa với mức độ phân nhánh phù hợp với

đối từng tượng HS........................................................................................... 29

2.3. Xây dựng bài giảng E-learning hỗ trợ dạy học chương “đường tròn” toán

9....................................................................................................................... 30

2.3.1. Bài giảng E-learning “Sự xác định của đường tròn. Tính chất đối xứng

của đường tròn”............................................................................................... 30

2.3.2 Bài giảng E-learning hướng dẫn học bài “Vị trí tương đối của hai đường

tròn”................................................................................................................. 44

2.4. Một số phương án khai thác bài giảng E-learning trong dạy học............ 56

2.4.1. Khai thác bài giảng E-learning trong dạy học theo mô hình lớp học đảo

ngược............................................................................................................... 56

2.4.2. Khai thác bài giảng E-learning trong tổ chức ôn tập, củng cố kiến thức

cho HS sau các giờ học ................................................................................... 59

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 63

Chương 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM......................................................... 64

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ........................................................ 64

3.2. Nội dung và phương pháp thực nghiệm sư phạm.................................... 64

3.2.1. Nội dung của thực nghiệm sư phạm ..................................................... 64

3.2.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm...................................................... 65

3.2.3. Xây dựng phương thức đánh giá định lượng và định tính.................... 65

3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................................. 66

3.4.1. Chọn mẫu thực nghiệm......................................................................... 66

3.4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ............................................... 67

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 73

KẾT LUẬN..................................................................................................... 75

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................ 77

PHỤ LỤC........................................................................................................ 79

iv

TỪ VIẾT TẮT

VIẾT ĐẦY ĐỦ VIẾT TẮT

Công nghệ thông tin CNTT

Công nghệ thông tin và truyền thông CNTT&TT

Đối chứng ĐC

Giáo dục đào tạo GD - ĐT

Giáo viên GV

Học sinh HS

Phương pháp dạy học PPDH

Trung học cơ sở THCS

Thực nghiệm TN

Thực nghiệm sư phạm TNSP

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Danh sách các trường có GV và HS có đóng góp ý kiến về thực trạng

......................................................................................................................... 22

Bảng 1.2. Kết quả điều tra mức độ khai thác CNTT vào trong dạy học của GV

......................................................................................................................... 23

Bảng 1.3 Kết quả điều tra về mục đích sử dụng máy vi tính, thiết bị điện tử 24

của HS THCS ................................................................................................... 24

Bảng 1.4 Kết quả điều tra về việc tiếp cận bài giảng E-learning của HS THCS

......................................................................................................................... 24

Bảng 3.1. Thống kê kết quả học tập của HS nhóm TN và ĐC trước khi TNSP

......................................................................................................................... 66

Bảng 3.2. Phân bố điểm của nhóm TN và nhóm ĐC sau khi TNSP .............. 70

Bảng 3.3. Phân bố tần suất luỹ tích hội tụ lùi sau khi TN .............................. 70

Bảng 3.4: Số liệu thông kê của lớp 9A (TN) và lớp 9E (ĐC) ........................ 71

Bảng 3.5: Kết quả số liệu thống kê của hai lớp 9A và 9E.............................. 72

vi

DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ

Hình 1. Sơ đồ câu trúc dạng phân nhánh bài giảng E-learning ...................... 14

Biểu đồ: 1.1 Kết quả điều tra về việc tiếp cận bài giảng E-learning của HS

THCS .............................................................................................................. 24

Biểu đồ 3.1. Biểu đồ so sánh kết quả học tập môn Toán ở lớp 8 trước khi

TNSP của hai lớp 9A và 9E ............................................................................ 67

Biểu đồ 3.2 Đường biểu diễn tần suất luỹ tích hội tụ lùi của nhóm TN và ĐC

sau đợt TNSP................................................................................................... 70

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong các hoạt động sản

xuất nói chung và lĩnh vực giáo dục nói riêng là hết sức cần thiết, là điều kiện

cho sự đổi mới, sự phát triển, đảm bảo cho nguồn lực chất lượng cao cho quá

trình hội nhập. Thực tế, CNTT đã đi vào lĩnh vực giáo dục như một quy luật

tự nhiên, với mục đích phát triển toàn diện nền giáo dục, CNTT đã phần nào

khẳng định được hiệu quả đối với hoạt động quản lý giáo dục, hoạt động dạy

và học, là công cụ đắc lực hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập và

quản lý, góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng giáo dục. CNTT là phương

tiện hữu hiệu góp phần xây dựng "xã hội học tập". Mặt khác, giáo dục và đào

tạo đóng vai trò quan trọng thúc đẩy sự phát triển của CNTT thông qua việc

cung cấp nguồn nhân lực cho lĩnh vực đó. Điều này đã được khẳng định trong

một số phát biểu chính thức thuộc nghị quyết Trung ương của Đảng Cộng Sản

Việt Nam, của Bộ Giáo dục và đào tạo cũng như của một số bài nghiên cứu

khác.

Để định hướng và khuyến khích ứng dụng CNTT vào các hoạt động dạy

học, ngày 06 tháng 10 năm 2005, Thủ tướng Chính phủ ký quyết Quyết định

số 246/2005/QĐ-TTg phê duyệt "Chiến lược phát triển công nghệ thông tin và

truyền thông Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020" ; Bộ Giáo

dục và đào tạo cũng đã chỉ rõ: "Việc hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy

bằng ứng dụng CNTT phải được thực hiện một cách hợp lý, tránh lạm dụng,

tránh bệnh hình thức chỉ ứng dụng CNTT tại một số giờ giảng trong cuộc thi,

trong khi không áp dụng trong thực tế hàng ngày".

E-learning là một trong những thành tựu nổi bật của CNTT và TT trong

giáo dục và đào tạo hiện nay. E-learning bổ sung rất tốt cho phương pháp dạy

học truyền thống do nó có tính tương tác cao dựa trên các phương tiện đa dạng,

2

tạo điều kiện cho người học trao đổi thông tin dễ dàng hơn cũng như đưa ra nội

dung học tập phù hợp với khả năng sở thích của từng người. Chỉ thị về nhiệm

vụ chủ yếu của năm học 2018-2019 của nghành giáo dục chỉ rõ “Tiếp tục phát

động giáo viên tham gia xây dựng kho bài giảng E-learning trực tuyến toàn

nghành; triển khai các giải pháp học tập kết hợp và học trực tuyến trong giáo

dục đại học; triển khai mô hình giáo dục điện tử, ..”

Bên cạnh đó, sự kết hợp giữa E-learning với lớp học truyền thống hiện

đang là môt trong những hướng khai thác tốt giúp tăng cường hứng thú học

tập, đáp ứng mọi nhu cầu cá nhân, phát triển đa trí tuệ, phát huy tính chủ động

sang tạo trong hoạt động học tập của học sinh.

Hình học lớp 9 nói chung và chương đường tròn nói riêng là phần khó

nhất trong chương trình hình học ở THCS nhưng thời gian cũng chỉ gói gọn

trong 45 phút. Bên cạnh đó việc học toán hình mà đặc biệt hơn là phần đường

tròn, đòi hỏi người dạy phải có kĩ năng vẽ hình chuẩn xác nhất. Vì vậy việc

vận dụng ứng dụng CNTT vào vẽ hình là cần thiết. Vẽ hình trên máy đem lại

sự chuẩn xác cao, giúp học sinh có cái nhìn trực quan sinh động. Trợ giúp học

sinh phát hiện vấn đề trong các bài toán có nhiều sự thay đổi, giúp các em

không còn tâm lý “sợ toán hình”. Hơn nữa việc tự học của HS vẫn là băn khoăn

của nhiều GV, chính vì thế để giúp HS có thể hiểu được bài học một cách chọn

vẹn thì việc xây dựng một bài giảng E-learning hỗ trợ học tập là lựa chọn tối

ưu.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã chọn đề tài: “Xây dựng bài giảng

E-learning hỗ trợ học tập chương đường tròn (toán 9) cho học sinh THCS”

để nghiên cứu.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về một số định hướng đổi mới phương

pháp dạy học theo hướng tăng cường ứng dụng CNTT, một số vấn đề cơ bản

về E-learning và bài giảng E-learning, luận văn xây dựng một số bài giảng E-learning

3

hỗ trợ dạy học chương đường tròn cho học sinh lớp 9 và đề xuất các phương

án sử dụng, khai thác bài giảng E-learning đó trong học tập Toán.

3. Khách thể nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học môn Toán ở lớp 9 THCS chương “Đường tròn” với

sự hỗ trợ của CNTT&TT.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Việc xây dựng và khai thác một số bài giảng điện tử E-learning hỗ trợ

học tập chương đường tròn (toán 9) cho học sinh THCS.

4. Giả thuyết khoa học

Nếu thiết kế được các bài giảng E-learning phù hợp và khai thác tốt

những thuận lợi của bài giảng E-learning, đồng thời sử dụng bài giảng E￾learning như một công cụ để học tập chương đường tròn (toán 9) cho học sinh

THCS thì sẽ làm phong phú thêm môi trường học tập, góp phần nâng cao chất

lượng học tập môn Toán cho HS lớp 9 THCS.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1 Hệ thống hóa cơ sở lý luận về khả năng học tập môn Toán của học

sinh THCS. Xác định các kỹ năng học tập môn Toán.

5.2 Làm sáng tỏ khả năng ứng dụng E-learning trong DH môn Toán ở

trường THCS. Xác định được các yêu cầu sư phạm, nguyên tắc thiết kế đối với

bài giảng E-learning hỗ trợ học tập môn Toán ở trường THCS .

5.3 Thiết kế bài giảng E-learning có dụng ý sư phạm phù hợp trong việc

phát triển khả năng học tập cho học sinh lớp 9 THCS.

5.4 Đề xuất các hình thức khai thác bài giảng E-learning góp phần phát

triển năng lực cho HS trong học tập môn Toán lớp 9 ở trường THCS

5.5 Thực nghiệm sư phạm (TNSP) để kiểm tra tính khả thi, tính hiệu

quả của các hình thức trong DH một số nội dung môn Toán cho học sinh

THCS.