Xác định một số loại vi khuẩn, kháng sinh tồn dư trong sữa bò nuôi tại tỉnh Vĩnh Phúc và đề xuất biện pháp phòng chống

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN VĂN MINH

XÁC ĐỊNH MỘT SỐ LOẠI VI KHUẨN, KHÁNG SINH

TỒN DƢ TRONG SỮA BÒ NUÔI TẠI TỈNH VĨNH PHÚC

VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG

Chuyên ngành: Thú y

Mã số: 60.62.50

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN QUANG TUYÊN

THÁI NGUYÊN - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, số liệu

và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc sử dụng để

bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc

cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2010

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu của các thầy cô giáo khoa

Sau Đại học và khoa Chăn nuôi Thú y - Trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên

đã giành nhiều thời gian, công sức giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực

hiện đề tài.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn GS.TS. Nguyễn Quang Tuyên - Phó viện

trƣởng Viện khoa học sự sống – Đại học Thái Nguyên, TS. Phạm Thị Ngọc -

Phó trƣởng Bộ môn Vệ sinh thú y – Viện Thú y Quốc gia đã tận tình giúp đỡ,

hƣớng dẫn tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Xin chân thành

cảm ơn các cán bộ, công nhân viên chức Bộ môn Vệ sinh thú y – Viện Thú y

Quốc gia, lãnh đạo, cán bộ công nhân viên Chi cục Thú y tỉnh Vĩnh Phúc đã tạo

điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài.

Tôi xin gửi lời cám ơn tới ngƣời thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp

luôn động viên giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2010

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1 Tác hại của tồn dƣ vi sinh vật và kháng sinh trong sữa tƣơi 3

1.1.1 Tác hại của tồn dƣ vi sinh vật trong sữa tƣơi 3

1.1.2 Tác hại của tồn dƣ kháng sinh trong sữa tƣơi 6

1.2 Nguyên nhân của sự tồn dƣ vi sinh vật và kháng sinh trong sữa tƣơi 10

1.2.1 Nguyên nhân của sự tồn dƣ vi sinh vật trong sữa tƣơi 10

1.2.2 Nguyên nhân của sự tồn dƣ kháng sinh trong sữa tƣơi 14

1.3 Đặc điểm của một số loại vi sinh vật gây viêm vú bò 17

1.3.1 Vi khuẩn Staphylococcus aureus (Sta. aureus) 18

1.3.2 Vi khuẩn Streptococcus agalactiae (Strep. agalactiae) 20

1.3.3 Mycoplasma bovis (M. bovis) 21

1.3.4 Corynebacterium bovis (C. bovis) 22

1.3.5 Nhóm vi khuẩn môi trƣờng 22

1.3.6 Nhóm vi khuẩn cơ hội 24

1.3.7 Nhóm vi khuẩn khác 24

1.4 Đặc điểm của một số loại kháng sinh có trong sữa tƣơi 25

1.4.1 Penicillin và họ β – lactam 25

1.4.2 Streptomycin và nhóm Aminoglycoside (AG) 28

1.4.3 Nhóm sulfamid 29

1.4.4 Nhóm chloramphenicol 30

1.4.5 Hoạt phổ, cơ chế tác dụng của kháng sinh, sự kháng thuốc 31

1.4.6 Những tác hại của thuốc 31

1.5 Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc 32

1.5.1 Tình hình nghiên cứu bệnh viêm vú bò sữa 32

1.5.2 Tình hình nghiên cứu sự tồn dƣ kháng sinh trong sữa bò tƣơi 35

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG, VẬT LIỆU

VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 42

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

2.1 Đối tƣợng, nội dung, vật liệu và địa điểm nghiên cứu 42

2.1.1 Đối tƣợng nghiên cứu 42

2.1.2 Địa điểm nghiên cứu 42

2.2 Nội dung nghiên cứu 42

2.2.1 Khảo sát, điều tra thực trạng chăn nuôi bò sữa tại Vĩnh Phúc 42

2.2.2 Kiểm tra một số chỉ tiêu vệ sinh ảnh hƣởng đến chất lƣợng sữa tƣơi 42

2.2.3 Phân lập và giám định các loại vi khuẩn có trong mẫu sữa 42

2.2.4 Phân loại một số vi khuẩn có trong mẫu sữa 42

2.2.5 Kiểm tra độc lực của một số chủng vi khuẩn phân lập đƣợc 43

2.2.6 Kiểm tra tồn dƣ kháng sinh trong mẫu sữa thu thập ở từng bò nuôi tập trung 43

2.2.7 Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp cải thiện tình trạng ô nhiễm

trong chăn nuôi bò sữa và khai thác sữa

43

2.3 Nguyên liệu dùng trong nghiên cứu 43

2.3.1 Mẫu kiểm nghiệm 43

2.3.2 Thiết bị và dụng cụ thí nghiệm 43

2.3.3 Môi trƣờng và hoá chất 43

2.4 Phƣơng pháp nghiên cứu 44

2.4.1 Phƣơng pháp điều tra 44

2.4.2 Phƣơng pháp kiểm tra một số chỉ tiêu vệ sinh ảnh hƣởng đến chất

lƣợng toàn sữa tƣơi

44

2.4.3 Phƣơng pháp thu thập mẫu sữa 44

2.4.4 Phƣơng pháp xử lý mẫu sữa 45

2.4.5 Phƣơng pháp kiểm tra nhanh bệnh viêm vú bằng thuốc thử CMT 45

2.4.6 Phƣơng pháp phân lập vi khuẩn 47

2.4.7 Phƣơng pháp định loại một số vi khuẩn 48

2.4.8 Phƣơng pháp phân biệt một số chủng Streptococcus 49

2.4.9 Phƣơng pháp phân loại một số chủng Staphylococcus 50

2.4.10 Xác định tồn dƣ kháng sinh trong sữa bằng phƣơng pháp vi sinh vật 52

2.5 Phƣơng pháp xử lý số liệu 55

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 56

3.1 Kết quả điều tra tình hình chăn nuôi bò sữa tại tỉnh Vĩnh Phúc 56

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

3.2 Kết quả điều tra thực trạng chăn nuôi bò sữa ở Vĩnh Phúc 59

3.2.1 Kết quả điều tra vệ sinh thức ăn, nguồn nƣớc, chuồng trại và kiểm tra

sức khoẻ đàn bò

59

3.2.2 Kết quả điều tra hiện trạng vệ sinh vắt sữa 62

3.2.3 Kết quả điều tra tình tình hình bò sữa bị viêm vú thể lâm sàng 64

3.2.4 Kết quả điều tra tình hình sử dụng khán g sinh trong điều trị bò sữa 66

3.3 Kết quả kiểm tra một số chỉ tiêu vệ sinh ảnh hƣởng đến chất lƣợng

sữa tƣơi

68

3.3.1 Kết quả kiểm tra một số vi khuẩn hiếu khí tại nền chuồng nuôi bò sữa 68

3.3.2 Kết quả kiểm tra một số vi khuẩn hiếu khí trên da bầu vú bò sữa 70

3.3.3 Kết quả kiểm tra bò viêm vú phi lâm sàng bằng phƣơng pháp CMT 71

3.4 Kết quả phân lập và giám định các loại vi khuẩn có trong mẫu sữa 73

3.5 Kết quả phân loại một số vi khuẩn có trong mẫu sữa 74

3.5.1 Kết quả phân loại vi khuẩn Staphylococcus spp theo cơ sở lấy mẫu 74

3.5.2 Kết quả phân loại vi khuẩn Streptococcus spp theo cơ sở lấy mẫu 75

3.6 Kết quả kiểm tra độc lực của một số chủng vi khuẩn phân lập đƣợc 76

3.7 Kết quả kiểm tra tồn dƣ kháng sinh trong mẫu sữa thu thập ở từng bò

nuôi tập trung

77

3.8 Đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện tình trạng tồn dƣ vi sinh vật,

kháng sinh trong sữa tƣơi

78

3.8.1 Con giống 78

3.8.2 Chuồng trại và bãi chăn thả 78

3.8.3 Vệ sinh môi trƣờng chăn nuôi thú y 78

3.8.4 Điều trị và loại thải bò sữa 80

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 82

4.1 Kết luận 82

4.2 Đề nghị 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO 84

I Tài liệu tiếng việt 84

II Tài liệu tiếng nƣớc ngoài 87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1 AG Aminoglycoside

2 BA Bacillus spp

3 BsDA Bacillus stearothemophilus Disc Assay

4 CAMP Christie – Atkins – Munch – Peterson

5 CFU Conoly Forming Unit

6 CMT California mastitis tets

7 CNS Coagulase Negative Staphylococcus

8 CO Coliforms

9 dd dung dịch

10 FPT Four plate Test

11 HPLC Hight performanece Liquid Chromatography

12 MRL Maxinum residue level

13 OS Other Streptococcus

14 PABA Acid para amino benzoic

15 Sal Salmonella

16 SCC Somatic cell count

17 Sta Staphylocccus

18 Strep Streptococcus

19 TB Trung bình

20 TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam

21 TSVK Tổng số vi khuẩn hiếu khí và yếm khí tùy tiện

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU

Số

TT Bảng Nội dung Trang

1 Bảng 3.1 Số lƣợng và sản lƣợng sữa của đàn bò sữa ở Vĩnh Phúc 56

2 Bảng 3.2a Kết quả điều tra vệ sinh thức ăn, nguồn nƣớc 59

3 Bảng 3.2b

Kết quả điều tra vệ sinh chuồng trại bằng dung dịch sát trùng

và kiểm tra sức khoẻ đàn bò 61

4 Bảng 3.3 Kết quả điều tra hiện trạng vệ sinh vắt sữa 63

5 Bảng 3.4 Tình hình bò sữa bị viêm vú thể lâm sàng 64

6 Bảng 3.5 Tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị bệnh cho bò sữa 66

7 Bảng 3.6

Kết quả kiểm tra một số vi khuẩn hiếu khí tại nền chuồng nuôi

bò sữa

69

8 Bảng 3.7 Kết quả kiểm tra một số vi khuẩn hiếu khí trên da bầu vú bò sữa 71

9 Bảng 3.8

Kết quả kiểm tra bò viêm vú phi lâm sàng bằng phƣơng pháp

CMT

72

10 Bảng 3.9 Kết quả phân lập các loại vi khuẩn trong mẫu sữa núm vú 73

11 Bảng 3.10 Kết quả phân loại vi khuẩn Staphylococcus spp 74

12 Bảng 3.11 Kết quả phân loại vi khuẩn Streptococcus spp 75

13 Bảng 3.12 Kết quả kiểm tra độc lực của mốt số chủng vi khuẩn phân lập 76

14 Bảng 3.13 Kết quả kiểm tra tồn dƣ kháng sinh trong sữa 77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Số

TT Hình ảnh Nội dung Trang

1 Hình ảnh 01 Đồ thị biểu diễn sản lƣợng sữa TB của 01 bò/năm (tấn) 58

2 Hình ảnh 02

Đồ thị biểu diễn kết quả điều tra chất lƣợng vệ sinh

nguồn nƣớc 60

3 Hình ảnh 03

Đồ thị biểu diễn kết quả điều tra vệ sinh chuồng trại

bằng dd sát trùng 62

4 Hình ảnh 04

Đồ thị biểu diễn kết quả điều tra sát trùng núm vú sau

khi vắt sữa 64

5 Hình ảnh 05

Đồ thị biểu diễn kết quả điều tra bò sữa bị viêm vú thể

lâm sàng

65

6 Hình ảnh 06 Đồ thị biểu diễn tần xuất sử dụng mỗi loại kháng sinh 67

7 Hình ảnh 07

Đồ thị biểu diễn kết quả kiểm tra bò viêm vú bằng

phƣơng pháp CMT

72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

0

DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH

Số

TT Hình ảnh Nội dung

1 Ảnh 01 Kiểm tra khuẩn lạc

2 Ảnh 02 Vi khuẩn Sta.aureus trên môi trƣờng thạch máu

3 Ảnh 03 Vi khuẩn Sta.aureus trên môi trƣờng Bair packer

4 Ảnh 04 Thử phản ứng CAMP

5 Ảnh 05 Phản ứng CMT

6 Ảnh 06 Tồn dƣ kháng sinh trong sữa