Vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực để rèn luyện kỹ năng giải các bài toán cực trị hình học

Vận dụng một số phương pháp dạy học tích

cực để rèn luyện kỹ năng giải các bài toán cực

trị hình học thuộc chương trình lớp 8, 9 trung

học cơ sở

Hoàng Trung Thành

Trường Đại học Giáo dục

Luận văn Thạc sĩ ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học; Mã số: 60 14 10

Người hướng dẫn: GS.TS. Nguyễn Hữu Châu

Năm bảo vệ: 2011

Abstract: Trình bày một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phương pháp dạy học tích

cực và kỹ năng giải toán. Nghiên cứu một số biện pháp sư phạm nhằm rèn luyện kỹ

năng giải các bài toán cực trị hình học thuộc chương trình lớp 8, 9 theo hướng tích cực

hoá hoạt động nhận thức của học sinh. Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá

tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.

Keywords: Phương pháp giảng dạy; Toán học; Dạy học tích cực; Trung học cơ sở

Content

Mở đầu

1. Lí do chọn đề tài

Trên thế giới, từ thế kỉ XX đã xuất hiện nhiều phương pháp dạy học tích cực. Cụm từ

"phương pháp dạy học tích cực" được sử dụng để chỉ những phương pháp dạy học theo hướng

phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của người học. Bằng kinh nghiệm, vốn tri thức sẵn có

của mình, người học tích cực, chủ động vận dụng để giải quyết tình huống mới, qua đó hình

thành tri thức mới.

Trong phạm vi đề tài này, tác giả dùng cụm từ "Phương pháp dạy học tích cực" để chỉ

những phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học nhằm

hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, hay nói cách

khác là vận dụng một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực nhận thức của

người học.

Trong toán học, hình học vốn đã hấp dẫn học sinh bởi tính trực quan của nó. Chúng ta

không thể phủ nhận được ý nghĩa và tác dụng to lớn của hình học trong việc rèn luyện tư duy

toán học, một phẩm chất rất cần thiết cho hoạt động sáng tạo của con người. Tuy nhiên, học

2

toán mà đặc biệt là môn hình học, mỗi học sinh đều cảm thấy có những khó khăn riêng của

mình. Nguyên nhân của những khó khăn đó là:

- Học sinh chưa nắm vững các khái niệm cơ bản, các định lý, tính chất của các hình đã

học. Một số học sinh không biết cách vận dụng các kiến thức ấy như thế nào vào việc giải bài

tập.

- Sách giáo khoa cung cấp cho học sinh một hệ thống đầy đủ các kiến thức cơ bản

nhưng chưa thể truyền tải các kiến thức đó đến các em một cách sâu đậm nếu không có bàn

tay chế biến của người giáo viên. Hơn nữa, khi học sinh phải tiếp xúc với các bài toán, các

chuyên đề toán nâng cao, mà người giáo viên chưa kịp trang bị đủ các kỹ năng cần thiết để

giải toán thì sẽ rất dễ dẫn đến tâm lí chán nản, buông xuôi ở nhiều học sinh.

- Đối với bộ môn hình học, ngoài các bài toán về chứng minh hình học, các bài toán

dựng hình, bài toán quỹ tích còn có "Các bài toán cực trị hình học" (hay còn gọi là các bài

toán tìm giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất trong hình học phẳng). Đây là những dạng toán khó,

hấp dẫn, thường gặp trong các câu hỏi khó của các đề thi tốt nghiệp, các đề thi chọn lọc học

sinh giỏi toán thuộc chương trình lớp 8, 9, thi tuyển sinh vào lớp 10 ở các trường chuyên,

trường năng khiếu.

Xuất phát từ những vấn đề, trên và giúp học sinh có những định hướng chung ban đầu

khi gặp những bài tập về cực trị hình học, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài "Vận dụng một số

phương pháp dạy học tích cực để rèn luyện kỹ năng giải các bài toán cực trị hình học

thuộc chương trình lớp 8, 9 trung học cơ sở".

2. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu một số phương pháp dạy học nhằm hướng tới hoạt động hóa, tích cực

hóa hoạt động nhận thức của người học, hay nói cách khác là phát huy tính tích cực nhận thức

của người học. (Ví dụ: Phương pháp vấn đáp, phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề,

phương pháp hoạt động nhóm, phương pháp dạy học khám phá ... )

- Đề xuất một số kịch bản dạy học về việc vận dụng một số phương pháp dạy học tích

cực nhằm rèn luyện kỹ năng giải toán cực trị hình học thuộc chương trình líp 8, 9 ở trường

THCS.

3. Phạm vi nghiên cứu

Các bài toán cực trị hình học thuộc chương trình lớp 8, 9 THCS.

4. Mẫu khảo sát

Học sinh khối 8, 9 (8A1, 8A2, 9A1, 9A2) - Trường THCS Nguyễn Trãi - Ba Đình - Hà

Nội.

5. Vấn đề nghiên cứu