Vận dụng một số nguyên tắc của Altchuller nhằm phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh trung học phổ thông thông qua dạy học chủ đề nguyên hàm, tích phân

V Ặ N DỤNG M Ệ T s o N G U Y ÍN T ấ c C Ú A A L T S H U L U R

NnlM PRÃI1ỊHÉN ìũ GIT sttn IM nn HỊG SINH ĨHỊHGIỊẸ nf IMHB

IHM6 HA DỊIIỊG tii DÌ MGÍYtN IkM, Ttel ràẳH

TS. T R Ầ N V IỆ T C Ư Ở N G * - BÙI H Á I L IN H ”

G

s . Genrich Saulovich Altshuller(1926-1998) toán sau khi tách có đặc điểm gì mới so với bải toán

lả người khai sinh ra phương pháp luận sáng ban đẩu? C ó thể mở rộng bải toán đó như thế nào?

tạo T R IZ (li thuyết giắi các bài toán sáng chế), C ó thể áp dụng bài toán nảy dể giải các bải toán khác

được truyển bả cho mọi người từ cuối những năm 60 được khổng?

của thế kỉ trước. Ban đầu, 40 nguyên tắc sáng tạo cơ 1.3. Ví dụ mình họa:

bản này được SỪ dụng nhiều trong các ngành liên Vi dụ /.Tính tích phân:

quan đến kĩ thuật, nhưng ngày nay, tính ứng dụng , ,

của nó đã được ảp dụng trongcac fĩnh vực khác, trong / = £ 1 cos * 1 s iru \ ¿c.

đỏ cỏ giáo dục. Tại Việt Nam, G S . Phan Dũng vả o I + COS* X

Dương Xuân Bào là những người đầu tiên truyền bá G V cóthểtổchức các hoạt động dạy học nhưsau:

phương pháp này. Hiện nay, nhiểu giáo viên (G V) đã - G V: Tích phân trên thuộc dạng cơ bản nào? Em

vận dụng có hiệu quả các nguyên tắc nảy trong dạy hãy nêu cách giẫi dạng tích phân đó.

học, đặc biệt lả môn Toán. Bài viết nảy để cập việc vận - H S : Tich phân trên có dạng:

dụng các nguyên tắc "phân nhỏ", giải “thiếu" hoặc »

“thừa", “sao chép" để rèn luyện các thao tác tư duy / = J7>(.r)/?(siar,cosjr)c/.v

cho học sinh (HS) trong quá trinh giải toán liên quan «

đến chủ để nguyên hàm, tich phân. Ị _ r>/ X

1. Vận dụng nguyên lắc “phân nhò” để rèn Cảch giải: Oặt \ u _ * .

luyện ch o H S thói quen phân tích, tổng họp trong [í/v-7?(siav,coar)dv

q uả trinh giải ỉoán • G V : C á c em hãy tỉnh tích phân trên.

1.1. Cơsờvàỷnghĩa.Trong dạy học môn Toán, - H S : Vi tích phân đã cho đã ở dạng cơ bản nên

sựphânchiavảcau tmc lại nội dung dạy học dểchúng H S sẽ áp dụng ngay phương pháp tích phân lửng

có thểdễ dàng phát biểu thảnh các bải toán m ới-de

giải quyết hơn. Trong nguyên hàm - tích phân, có ... ì ___ . . ..., __. ,...

những bài toán thoạt nhìn khỏ giải (vi có sự đan xen p an đe giai băng cac ạ (A- =--C0S * II™ ** Slll~fíx'

giũa các hám siêụ việl, hạm phần thút hửu ti, hàm vộ H s ă khó khăn khi |im hảm

tí...) nhưng nhở CÓ sựphân chia bải toán phức tạp đó 9“ r

thảnh các bải toán nhỏ sẽ tao điều kiên Ihuân lợi để fc o s ’ .v + COS.v + siav, . , _______ .

” ¿ .7, . T 7* _ 7 . ,r J . T ./ = --------------—Ĩ---------- </.v VI đẽ tim đươc nguyên H S giai quyết bài loan ban đáu một cách dè dang. J l + cos-V V 3 /

1.2. Cách thục hiện. Trong quá trình dạy học, hàm của J, H S phải đổi biến qua hai lần nên việc biểu

G V có thê thực hiện như sau: • Bước 1: GV đưa ra diễn các biến sau về cùng một biến X như ban đẩu

những bải toán nguyên hàm, tích phân ỏ dạng có thê khá phức tạp do hàm lượng giác ngược đã được giảm

tiến hành thêm, bớt đểtách hoặc ở dạng lổng của các tải trong chương trình. Nhữ vậy, neu giải bải toán trên

hàm số vô tì, hàm số mũ và logarit, hàm số lượng theo cách thông thưởng thi H S sẽ gặp b ế lắ c.H S cẩn

giác...; - Bước 2: Hướng dân H S cách nhóm vả tách phải chuyển hướng tư duy để tìm cách giải khác. G V

bài toán nguyên hàm, tích phân đã cho thảnh tổng có thể gợi ý cho H S như sau:

cùa các bải toán nguyên hàm, tích phân đơn giẳn _________

hơn; - Bước 3: Đưa các bài toán đó vể các dạng cơ * Tníờnị Đại học sư phạm - Đại học Thải Npiyẻn

bản vả giài; - Bước 4: Khai thác bải toán: xem xét bải ** Học »iẻn cao học, TnítìngĐại học sưphạm • Đại học Thái Nguyên

1581 Tạp chi Ciáo dục sổ DẶC BIỆT (T h ả n g 5 1 2 0 1 5 )